Dit weekend willen de Catalanen een referendum houden over onafhankelijkheid. De Spaanse overheid doet er alles aan om dat te voorkomen. Eerder was er een onafhankelijkheidsreferendum in Schotland. Het zijn de twee bekendste gevallen. Maar, het lijstje van regio’s in Europa die weg willen van hun moederland of gewoon een pak meer autonomie willen, is hallucinant lang. Vandaag deel 2, met Albanië, Azerbeidzjan, Bosnië en Herzegovina, Tsjechië, Denemarken en Finland.

15. Albanië, Noord-Epirus, ongeveer 577.000 inwoners

Het gaat om een Griekse minderheid in Albanië. Historisch gezien altijd onderdeel van Griekenland gewest, maar na de Balkanoorlogen en het verdrag van Boekarest (eind 1913), werd Noord-Epirus onderdeel van Albanië.

Deze uitkomst was niet geliefd bij de lokale Grieken die aan de Albanese kant van de grens woonden. In 1914 kwamen de lokale Grieken in opstand, en riepen de Autonome Republiek van Noord-Epirus uit. Na een langdurige guerrillaoorlog erkenden Albanië en de andere machten in Europa de nieuwe staat. Het zou echter niet voor lang zijn. Tijdens de Eerste Wereldoorlog viel Albanië, en werd Noord-Epirus gecontroleerd door Grieken, Fransen en Italianen.

Hoewel Noord-Epirus tijdens de Vredesconferentie in Parijs (1919) aan Griekenland werd gegeven, zorgden de Grieks-Turkse oorlog (1919-1922) en vooral het lobbyen van Italië in het voordeel van Albanië, ervoor, dat Noord-Epirus in 1924 opnieuw werd afgestaan aan Albanië.

In 1939 viel Italië Albanië binnen. Epirus viel daarna onder Italiaans grondgebied tot 1943, toen de Duitsers het overnamen. Na de bevrijding liep het uiteindelijk erop uit dat Griekenland al zijn rechten op Noord-Epirus opgaf.

De Griekse minderheid in Albanië wil echter nog steeds of weer bij Griekenland horen, of effectief een autonome staat binnen Albanië worden.

16. Azerbeidzjan, Nagorno-Karabach, 150.000 inwoners

Eigenlijk mogen we niet meer Nagorno-Karabach zeggen, het is de Republiek Artsakh. Ligt in de Zuidelijke Kaukasus en is een speciaal geval. Want het gebied behoort formeel dan wel tot Azerbeidzjan, maar de facto is het een onafhankelijke republiek, met een eigen president en een democratisch verkozen kamer. Alleen: niemand in de wereld wil hen erkennen. Azerbeidzjan heeft geen enkele zeggenschap in de regio, Armenië oefent wel invloed uit, maar niet officieel.

Ten tijde van de Sovjet-Unie was Nagorno-Karabach een etnisch Armeense autonome oblast van de Azerbeidzjaanse SSR. Met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie heeft Nagorno-Karabach zich op 2 september 1991 onafhankelijk verklaard. De internationale gemeenschap (en zelfs Armenië dus) erkennen de onafhankelijkheid van Nagorno-Karabach formeel niet, omdat ze de huidige vredesonderhandelingen tussen Armenië en Azerbeidzjan willen bevorderen.

17. Bosnië en Herzegovina, de Servische Republiek, 1,6 miljoen inwoners

Je wil ingewikkeld? Wel: de grootste etnische groepen in dit land zijn de Bosniakken, de servisch-orthodoxe Bosnische Serviërs en de rooms-katholieke Bosnische Kroaten. Daarnaast zijn er kleine groepen Roma, Albanezen, Montenegrijnen, Oekraïners, Duitsers en Joden.

Bosnië en Herzegovina riep na een referendum van 1 maart 1992 in april 1992 de onafhankelijkheid uit. Het was na Slovenië en Kroatië het derde land dat zich afscheidde van het voormalige Joegoslavië. Het referendum werd door het merendeel van de Bosnische Serviërs geboycot, zij waren tegen de onafhankelijkheid. Na een aantal rumoerige jaren brak kort na het uitroepen van de onafhankelijkheid de Bosnische burgeroorlog uit. Bij het tekenen van de vrede in Bosnië en Herzegovina in het Verdrag van Dayton in 1995 werd het bestaan van de Servische Republiek vastgelegd. De entiteit is echter nooit erkend als onafhankelijke staat. De Bosnische Serviërs streven nog steeds naar een onafhankelijke Republika Srpska.

Tsjechië, Moravia & Silesië, samen 4 miljoen mensen

18. Moravia

Moravië is een historische regio in Midden-Europa en een van de drie historische landen (naast Bohemen en Silezië) van Tsjechië.

Het huidig Moravië was in de negende eeuw de kern van het Groot-Moravische Rijk. In 10e eeuw werd het binnengevallen door de Hongaren. Vanaf de 11e eeuw deelde Moravië als markgraafschap Moravië meestal de lotgevallen van Bohemen, hoewel het er niet steeds deel van uitmaakte en het zijn eigen identiteit wist te behouden.

Sinds 2005, en de oprichting van de partij Morované, is er opnieuw een roep naar onafhankelijkheid. De partij wil onder meer een eigen parlement voor Moravië en erkenning van de Moravische taal. De regio beschuldigt Praag en “de Bohemen” ervan dat ze bewust Moravië benadelen.

19. Silezië

Silezië is een historische regio die zich uitstrekt aan weerszijden van de midden- en bovenloop van de Oder. Het gebied wisselde in de loop der eeuwen verschillende malen van staatkundig gezag. Het behoorde vanaf 900 afwisselend tot Bohemen (Tsjechië) en Polen, maar kwam onder toenemende invloed van het Heilige Roomse Rijk waarvan het in 1236 deel ging uitmaken. Eerst onder gezag van het koninkrijk Bohemen, en nadat het Boheemse koningschap was overgegaan op het Habsburgse Huis kwamen Silezië, Bohemen en Oostenrijk in 1526 onder dezelfde Habsburgse vorsten, die sindsdien tegelijk ook keizer van het Duitse (zogezegd Heilige Roomse) Rijk waren.

In 1742 veroverde Pruisen Silezië grotendeels – een klein deel bleef Oostenrijks: de hertogdommen Teschen en Bielitz. Sindsdien was Silezië een provincie van het Koninkrijk Pruisen, en na de Duitse staatkundige eenwording in 1870 een provincie binnen het Duitse keizerrijk. Sinds 1945 behoort de regio, na 700 jaar staatkundig tot het Duitse Rijk te hebben behoord, tot het huidige Polen. Kleine delen zijn bij Duitsland en Tsjechië gebleven.

De in 1990 opgerichte Silesische Beweging voor Autonomie wil het Poolse, het Duitse en het Tsjechische Silesië herenigen en er een autonome regio binnen Europa van maken.

Denemarken, Bornholm, Als, Elleore en de Faroe Eilanden, samen 150.000 mensen

Euh, Denemarken in dit lijstje. Jawel en met maar liefst vier regio’s die onafhankelijkheid van Kopenhagen willen. En dan nemen we er Groenland, technisch gezien Amerika, niet eens bij.

20. Bornholm

Laten we beginnen met Bornholm. Bornholm is een eiland in de Oostzee. De grootste stad op het eiland is Rønne, van waaruit er diverse veerverbindingen naar het Deense vasteland (Køge, vlak onder Kopenhagen), Zweden (Ystad), Duitsland en Polen zijn. De belangrijkste bronnen van inkomsten zijn toerisme en landbouw. Bornholm heeft 39.756 inwoners.

Hoewel dat niet echt zeker is, zouden de Bourgondiërs afstammen van dit eiland en tijdens de volksverhuizingen in de eerste eeuwen na Christus vestigden zij zich in het gebied dat tegenwoordig hun naam draagt.

De Bornholmers, zijn door de eeuwen heen, zoals zoveel volkeren in deze lijst, speelbal geweest van een pak landen. Gedurende de Middeleeuwen werd de heerschappij over het eiland betwist door de koning en de kerk. Meer dan 200 jaar, tot 1525, behoorde het toe aan het bisdom, waarna koning Frederik I Bornholm aan Lübeck (toen nog Deens, nu Duits) verpachtte als beloning voor de verdrijving van koning Christiaan II.

In de nasleep van de Deens-Zweedse oorlog (1657-1658) viel Bornholm in Zweedse handen. Een groep rebellen wist echter tijdens de Bornholmse opstand van december 1658 Bornholm te bevrijden door de Zweedse bevelhebber Johan Printzensköld in Rønne om het leven te brengen, en de Zweedse manschappen te overmeesteren.

In het Verdrag van Kopenhagen (27 mei 1660) kwam Bornholm formeel weer bij Denemarken. Dan moeten we ongeveer 400 jaar verder, naar de Tweede Wereldoorlog. Ook Bornholm was bezet door de nazi’s. Maar, het eiland werd bevrijd door de Sovjets.

De Russen bleven nog 11 maanden op Bornholm gelegerd alvorens ze vertrokken. De Deense regering ging op 5 maart 1946 akkoord met de eis van de Russen dat geen “vreemde macht” op het eiland aanwezig zou mogen zijn. Hierdoor kwam Bornholm diplomatiek en militair gezien in een soort quarantaine. En die duurde tot het jaar 2000.

Bornholms Selvstyre Parti streeft sinds jaren negentig voor een onafhankelijke staat, de eilandbewoners claimen dat ze te veel belastingen moeten betalen en daar amper iets voor terugkrijgen, plus, ze willen de erkenning van en onderwijs in het Bornholmsk dialect.

21. Als

Als is een eiland in het zuidwesten van Denemarken voor de oostkust van Jutland. Het wordt van Jutland gescheiden door de Als Sund en ermee verbonden door een tweetal bruggen. Als heeft een oppervlakte van 321 km² en telt circa 60.000 inwoners.

Daar zijn een pak Sønderjyder bij, een Duitssprekende Deense minderheid die een overblijfsel is van de tijd dat de regio in Duitse handen was (tussen 1864 en 1920). En hoewel ze cultureel erkend zijn, is dat voor een hoop van hen nog steeds niet genoeg. Ze groeperen zich in de beweging Als fri fra Danmark.

22. Elleore

Het koninkrijk Elleore is een micronatie op het eiland Elleore in de Roskilde Fjord, ten noorden van de stad waar jaarlijks het grote festival doorgaat.

Het eiland werd in 1944 gekocht door een groep leraars uit Kopenhagen. Sindsdien proberen de bewoners ervan het onafhankelijk te maken, hoewel, echt ernstig is dat wellicht niet.

Ze hebben er hun eigen munten en postzegels, en het boek Robinson Crusoe is er verboden. En ze hebben hun eigen tijdzone, Elleore Standard Time, het is daar altijd 12 minuten later dan in Kopenhagen.

23. Faeroër

Veel serieuzer is het geval Faeröer. De eilandgroep is al sinds 1948 autonoom; heeft z’n eigen nationale voetbalploeg en maakt, in tegenstelling tot Denemarken zelf, geen deel uit van de EU. Ze hebben een parlement (Løgting) en een minister-president (Løgmaður).

Wat ze er nog niet hebben is een eigen rechtspraak, plus, ongeveer de helft van de eilandbewoners wil echt af van Denemarken. Vier partijen in de Løgting zijn voor onafhankelijkheid (Hin føroyski fólkaflokkurin, Tjóðveldi, Framsókn en Miðflokkurin). Ze hebben momenteel 17 van de 33 zetels in het parlement.

Het probleem is geld: zonder subsidies van Kopenhagen lukt het momenteel niet. Maar, daar zou wel eens verandering in kunnen komen. Het Noorse Statoil, maar ook Exxon Mobil en Atlantic Petroleum willen in de wateren van de Faroër naar meer olie gaan boren.

De opbrengst van de nu nog nog steeds bescheiden winning van olie binnen de 200 zeemijl vanaf de zeekust, is sinds enkele jaren een interne Faeröerse aangelegenheid. Denemarken en de Faeröer zijn overeengekomen dat de opbrengsten in de Faeröerse bodem, zee en lucht eigendom zijn van het Faeröerse volk en niet per definitie van de Denen.

24. Finland, Åland, ongeveer 30.000 mensen

Åland is een met Zweedssprekende Finnen. Ze wonen op de Ålandseilanden in de monding van de Botnische Golf, halverwege Zweden en Finland. Van de ruim 26.000 eilanden en scheren hebben er 6.757 een naam en zijn er zo’n 65 bewoond. Van de ongeveer 30.000 Ålanders woont 40% daarvan woont in de hoofdstad Mariehamn. Åland heeft maar één klein stukje grens op land: op het onbewoonde eilandje Märket, dat voor de helft Zweeds grondgebied is.

Ålanders hebben al serieus veel autonomie: Åland is geheel Zweedstalig, het Zweeds is de enige officiële taal en communicatie met de Finse overheid geschiedt in het Zweeds. De provincie is gedemilitariseerd en de bewoners moeten niet voldoen aan de Finse dienstplicht.

Toen Finland in 1917 onafhankelijk werd, brak een discussie over de toekomst van Åland uit. De meerderheid van de bewoners, volledig op Zweden georiënteerd, en 95% van de inwoners stemde in een referendum voor aansluiting bij Zweden. Finland wilde de archipel echter graag behouden. De kwestie werd voorgelegd aan de pas opgerichte Volkenbond, die in 1921 besliste dat de eilanden bij Finland zouden blijven, mits autonomie en behoud van de Zweedse cultuur gegarandeerd bleven.

Åland heeft een autonome regering en een eigen parlement en is lid van de Noordse Raad. Åland is met één afgevaardigde vertegenwoordigd in het Finse parlement. Verder bezit Åland een eigen politiekorps, een eigen vlag, een eigen volkslied (Ålänningens sång), eigen kentekenplaten, een eigen internetextensie (.ax) en geeft het sinds 1984 eigen postzegels uit. Ålandse schepen varen niet onder Finse maar onder Ålandse vlag.

Maar die autonome status is voor veel Ålanders niet genoeg. De separatistische, centrumrechtse partij Ålands Framtid scoorde de jongste decennia steeds beter in verkiezingen.