Het moest de perfect getimede wissel worden: exit Annemie Turtelboom, enter Bart Tommelein voor Open Vld, die dan in één beweging de biomassacentrale kon schrappen. Maar eerst Turtelboom zelf en daarna coalitiepartners CD&V en N-VA staken stokken in de wielen van dat perfecte plannetje. Zo start Tommelein in een veel moeilijkere context dan gehoopt.
Het blijft meer dan verdedigbaar: een zwakke minister vervangen (en zo een historische fout corrigeren) en proberen om de Vlaamse regering extra schwung te geven door een potentieel veel sterkere vice-ministerpresident in te schuiven. Alleen, in de uitvoering toonde Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten zich iets te gretig, en sloegen de coalitiepartners uiteindelijk keihard terug.
Al weken wist Annemie Turtelboom van het negatief advies rond de Gentse biomassacentrale. Een gouden kans om iets te doen aan het vreselijke dossier van de Turteltaks. Die energieheffing voerde Turtelboom in om de dure erfenis van groene stroomcertificaten te betalen, maar onhandige communicatie maakte dat haar naam definitief aan de gehate taks kleeft. Twee grote en ecologisch en economisch betwistbare projecten voor groene stroom wogen op de Turteltaks: geplande biomassacentrales in Gent en Genk.
Maar in plaats van eindelijk een streepje goed nieuws, werd het negatief advies de hakbijl voor Turtelboom. Want Rutten voerde een scenario uit dat al langer klaarlag: exit Annemie, enter Bart. De druk vanuit de achterban om Turtelboom opzij te zetten was al maanden bijzonder groot, in die mate zelfs dat het een expliciete eis was van onder meer Arne Vandendriessche, die na een lang gesprek met Rutten besliste geen tegenkandidaat te zijn bij de voorzittersrace. En toen al kreeg Vandendriessche garanties: een switch zou er op het gepaste moment komen.
Met Begroting kan je meer
Vrijdagochtend viel het finale verdict voor de Antwerpse, maar het gistte al langer tussen haar en de voorzitter. Rutten zelf was al weken bezig dossiers van haar vice-ministerpresident naar zich toe te trekken. Want Turtelboom worstelde al maanden met haar kabinet, waar de uitloop bijzonder groot was, de chaos bij momenten regeerde, en er zelfs al meer dan 6 maanden geen deftige woordvoerder was.
Dodelijk, zeker omdat Open Vld als kleinste partner al niet bijzonder veel ruimte heeft in de Vlaamse regering. De portefeuille van Begroting is daarbij een interessante sleutel: een vrijgeleide om toch een vinger te hebben in elke pap. Op voorwaarde dat je kabinet op volle toeren werkt en de minister elk dossier beheerst. Een model dat sp.a met Johan Vande Lanotte jarenlang perfectioneerde als junior partner in de federale regering in de paarse jaren.
Turtelboom bleek het tegendeel, vandaar dat Rutten uiteindelijk koos voor een wissel. Alleen toonde de Antwerpse zich meteen ook van haar giftigste kant bij haar ontslag. Turtelboom kon het niet laten om haar exit uitgebreid ’te duiden’ aan verschillende kranten. Off the record weliswaar, maar het verhaal als zouden de Gentse Open Vld-afdeling en Mathias De Clercq de genadeslag gegeven hebben aan de vice-ministerpresident ging erin als zoete koek.
“Alsof één afdeling zomaar een minister kan doen vallen, komaan”, klinkt het binnen Open Vld. Meteen deelde ook Rutten in de schade: zij werd afgelopen weekend en in de maandagkranten weggezet als de koele wurger van Turtelboom, die haar “voormalige boezemvriendin had kaltgestellt“. Weg met het beeld van Open Vld als de partij van de sterke vrouwen Maggie, Annemie en Gwendolyn, de saaie oudere mannen in pak en das waren terug.
En toen kwam torpedo nummer twee, getekend: Geert en Hilde
Zo incasseerde Tommelein al meteen een torpedo, nog voor hij goed en wel begonnen was als minister. En toen ontplofte heel de zaak van de biomassacentrale pas echt totaal. Want ook daar voerde Rutten de forcing, met scherpe kritiek op de centrales. Tot grote woedde van coalitiepartners N-VA en CD&V, die plots te weten kwamen dat er al weken een negatief advies op het bureau van Turtelboom lag. Zowel minister-president Geert Bourgeois (N-VA) als vice-ministerpresident Hilde Crevits (CD&V) waren in hun wiek geschoten, en reageerden even pesterig: snel werd een elektronische ministerraad belegd om de biomassacentrale in Gent definitief te schrappen, nog voor van Bart Tommelein in de Vlaamse regering sprake is. Die legt immers morgen pas de eed af.
De ultieme face slap voor Open Vld, waar Sven Gatz als enige liberale minister niet veel meer kon doen dan mee te tekenen tijdens die elektronische ministerraad. Een stevige herinnering aan de zomer van 2014, toen Open Vld wekenlang niet mee mocht schrijven aan het Vlaams regeerakkoord. Uiteindelijk kregen Bart De Wever (N-VA) en Charles Michel (MR) uiteindelijk CD&V zo ver om hen ook tot de Vlaamse regering toe te laten. Maar niet zonder Rutten te vernederen door haar op één nacht het al geschreven regeerakkoord te laten goedkeuren. Te pas en te onpas zou er in de afgelopen jaren op gewezen worden “dat Open Vld mathematisch niet nodig is voor de Vlaamse regering”.
Als Tommelein morgen de eed aflegt in het Vlaams parlement zal dat een mooi moment zijn in de carrière van de West-Vlaming. Ooit een kleine garnaal bij de liberalen, maar opgeklommen en na hard werk nu beloond met één van de hoogste functies. Zeker vader Tommelein, een stevige flamingant, zal apetrots zijn als zijn zoon ‘Vlaams’ vice-ministerpresident wordt. Alleen hangen de schaduw van Annemie én van een geschrapte biomassacentrale nu al over z’n debuut. Neen, makkelijk wordt het bepaald niet voor de Oostendenaar in die ‘gezellige bende’ van de Vlaamse regering.