De eerste foto van een zwart gat is een feit. Astronomen hebben de allereerste foto ooit genomen van een zwart gat dat zich in het afgelegen sterrenstelstel M87 bevindt. Ook wel beschreven als ‘het monster’ ligt dit fenomeen 500 miljoen triljoen kilometer van onze aardbol vandaan. Een indrukwekkend gat dat zelfs groter is dan ons zonnestelsel.

Een gele ring rond een zwart gat, het toont weinig maar toch is het een unieke foto. Heino Falcke, prof. aan de Radboud Universiteit in Nederland, beweert zelfs dat dit gat één van de grootste zwarte gaten is in het heelal. Het zou zowat 6,5 miljard keer zo groot zijn als de zon. Om het in Falcke’s woorden uit te drukken: “Het is een absoluut monster, een zwaargewichtkampioen van zwarte gaten in het universum.

Zwart gat

De foto van het zwarte gat toont een intens lichte ring van vuur met daarin een donker zwart gat. Het lichte halo-effect komt tot stand door enorm heet gas dat in het gat valt. Om een beeld te scheppen van hoe fel het licht is: het is lichter dan meer dan een miljard sterren in het heelal gecombineerd. Dat is dan ook de reden waarom het van een kleine afstand van de Aarde waar te nemen is.

Maar wat is nu juist een zwart gat? Het is een plaats in de ruimte waar niets de zwaartekracht kan ontkomen, zelfs het licht niet. Het is niet letterlijk een leeg gat want het bestaat uit een grote hoeveelheid steengruis dat zeer sterk verpakt is in een kleine ruimte. De ruimte rond het zwarte gat wordt de waarnemingshorizon genoemd. Hier is er geen ontsnappen mogelijk aan zwaartekrachteffecten van het zwarte gat.

Weer 15 supersnelle, mysterieuze radioflitsen uit klein sterrenstelsel. Wat? Of, euh, wie?

This is M87* and this the first image of a black hole! Mass is 6.5 Billion suns within size of a solar system. Precious because real. Waited 25 years for this. Dark shadow is where light disappears in #eventhorizon. We see something never seen before. #blackhole #JustWow #EHT pic.twitter.com/3nCosTzyER

— Heino Falcke (@hfalcke) 10 april 2019

Eerste foto

De afbeelding is een bevestiging van wat natuurkundigen al langer voorspeld hebben. Op zich zijn zwarte gaten relatief simpele objecten maar toch zijn er enorm veel vragen omtrent hun plaats, tijd en bestaan. Ziri Younsi, Dr. aan de Universiteit van Londen, noemt het treffend dat deze foto zo gelijkaardig is met wat theoretische berekeningen al eerder wisten te melden. Hij zegt zelfs letterlijk: “Het lijkt erop dat Einstein voor de zoveelste keer gelijk heeft.” De eerste foto van dit zwarte gat is een belangrijke stap om meer te leren over deze mysterieuze objecten.

Natuurkundigen kijken er naar uit om exact te weten te komen hoe de lichte ring rond het gat juist tot stand komt, of wat er juist zou gebeuren als er een voorwerp in zo een zwart gat zou vallen.

Schitterend toch? Er zijn 20 keer meer sterrenstelsels dan we dachten

Press conference of @ehtelescope will start in one hour at 15:00 CEST here in Brussels. We will dive into the science around 15:07. Tune in to youtube https://t.co/ewSxPwGYEk#blackholeimaging #EHT pic.twitter.com/POe3q6zu2M

— Heino Falcke (@hfalcke) 10 april 2019

Oorsprong project

Het idee voor dit project kwam tot stand in 1993 door prof. Falcke, toenmalig PhD student. Falcke was de eerste die opmerkte dat een bepaald type radiogolf dichtbij en rond het zwarte gat moest opgewekt worden. Dat zou namelijk krachtig genoeg zijn om door telescopen op aarde opgespoord te worden.

Daarnaast herinnerde hij zich ook een wetenschappelijk onderzoek van in 1973. Dat suggereerde namelijk dat een zwart gat 2,5 keer groter lijkt dan het werkelijk is, wat te wijten is aan de gigantische zwaartekracht. Na 20 jaar discussiëren over het al dan niet bestaan van een zwart gat, overtuigde Falcke de European Research Council het project te financieren. Het nationale wetenschapsfonds en de agentschappen in Oost-Azië investeerden uiteindelijk meer dan 46 miljoen euro. Naar zijn mening is het project geslaagd.

Acht telescopen bijeen

Geen enkele telescoop is sterk genoeg om een duidelijk beeld te geven van een zwart gat. Prof. Sheperd Doeleman van het Harvard-Smithsonian Centrum voor astrofysica heeft daarom een project opgestart waarin acht telescopen met elkaar verbonden worden. Deze verschillende telescopen bijeen vormen een waarnemingshorizontelescoop die visueel lijkt op een vaatwasser in de ruimte. Met deze opstelling slaagde een team van 200 wetenschappers erin om in tien dagen het sterrenstelsel M87 te fotograferen.