De politiek staat onder zware druk. Een nieuwe dag, nieuwe grote verklaringen van dezelfde ‘experten’ die al dagenlang pressie via de media uitoefenen op de beleidsmakers om de coronaregels te verstrengen. Ook vandaag levert dat voorpagina’s op van bereidwillige kranten. Vanop de Zestien klinkt een andere boodschap: “We moeten rustig blijven. Het feit dat we stabiele regels en maatregelen hebben, is de voorbije weken ons succes geweest.” Tegelijk is wel bij de minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) een ander signaal te noteren: zij scherpte de regels voor reizigers vanmorgen opnieuw aan.

In het nieuws: Alweer grote verklaringen over “grenzen sluiten”.

De details: Hetzelfde duo van Marc Van Ranst en Geert Molenberghs dicteert een strenger beleid.

• In hoeverre kan België een Gallisch dorp blijven en in hoeverre willen we een prijs betalen om die illusie te koesteren? Die kernvraag houdt de beleidsmakers rond corona deze dagen bezig. Immers, de ‘reizigers’ en de nieuwe varianten van het virus komen telkens in de discussies terug.
• Daarbij is een hoofdrol weggelegd voor de ‘experten’. Na de Celeval en GEES, is het nieuwste adviesorgaan dat de overheid begeleidt bij een coronastrategie al een tijdje de GEMS. Dat orgaan wordt strikt gedomineerd door dezelfde virologen en ‘experten’ die al heel de crisis door het hoge woord voeren, met uitzondering van een korte periode in de zomer.
• Maar daarbij doet zich telkens hetzelfde fenomeen voor: adviseurs van de beleidsmakers zijn achter de schermen actief, maar tonen zich tegelijk als publieke gezichten, die op de platformen van de openbare omroep en in bepaalde kranten steeds de vrije baan krijgen, om datzelfde beleid dat ze ‘adviseren’ ook publiekelijk aan te sturen en bij te schaven.
• Dat daarbij een eenzijdige focus ligt op het medische, zonder dat er expertise uit de economische of psychosociale wereld aanwezig is (één ‘motivatiepsycholoog’ niet te na gesproken), is ook een vaststelling die al maanden geldt.
• Dat heeft grote impact op de maatregelen die genomen worden, onder meer met een permanente focus op de oudste generatie, die zelfs bij de vaccinatiestrategie voorrang kreeg op medewerkers uit de zorg en de ziekenhuizen. Ondertussen is er nauwelijks aandacht voor het (mentale) welzijn van de jonge generatie, mensen tussen de 12 en 25 jaar.
• Bovendien houdt de ijzeren greep van deze ‘adviseurs’ op de politiek aan: vandaag opnieuw lekt in De Standaard doelbewust het advies dat de GEMS-experten vorige week al aan de regering gaven: niet-essentiële winkels opnieuw sluiten als de situatie wat slechter zou worden. Daarbij gaat men in crescendo qua sfeerzetting over twee varianten van het virus, een “Zuid-Afrikaanse” en “Britse” variant.
• Dat zijn de nieuwste stammen (die blijkbaar wel nu zonder schroom het label krijgen van een land, bij het oorspronkelijke virus huiverde men daarvoor), die aanzetten tot grote waakzaamheid, en blijkbaar de drang van de ‘experts’ om op te roepen tot harde actie van de overheid. Kreten als “grenzen sluiten” en een “reisverbod” weerklinken.
• Daarbij pleitte Van Ranst vanmorgen op Radio 1 alweer voor een verstrenging van de regels rond reizen. Nu moeten reizigers maar na 48 uur verplicht in quarantaine, liefst zou men iedereen, ook zakenreizigers die op en af gaan, dus zeven dagen in isolement steken. “Want vaak vertonen dat soort reizigers risicogedrag“, zo stelde Van Ranst vanmorgen.
• En ook Molenberghs, in De Standaard, wil actie van de overheid die hij adviseert: “In elk­ ­geval: als er twijfel is, vind ik dat je beter schakelt. Ik stel vast dat ook het RIVM in Nederland zwaar aan de alarmbel trekt.”

The big picture: Dit is geen gouvernement des virologues. Maar evident om dat zo te houden, is dat niet.

• Onder de vorige federale ploeg, geleid door Sophie Wilmès (MR), was er een soortgelijke druk vanuit de adviseurs die hen omringden, wat meermaals binnenskamers door de premier werd aangeklaagd. Schamper werd het beleid uiteindelijk een gouvernement des virologues genoemd: het waren de experts die dicteerden hoe het moest zijn.
• Bij de start van De Croo I was er het duidelijke voornemen om dit opnieuw zelf in de hand te nemen, zowel de regie als de communicatie. Daar moest een speciaal aangestelde coronacommissaris bij helpen: één man/vrouw, die heel het achterliggende koor van adviseurs moest bundelen tot één spreekbuis.
• Maar met het wegvallen van Pedro Facon, de coronacommissaris die zou kampen met een burn-out, komt er opnieuw duidelijk meer ruimte voor adviseurs die vooroplopen. Alleen, daarbij botsen ze op een sterke communicatieve minister van Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke (Vooruit), die vooral de rust wil bewaren, en goed oplet om niet te negatief te communiceren.
• Daarbij heeft hij grote ruggensteun vanuit de Zestien. Daar is in de wandelgangen te horen dat “de stabiele regels van de voorbije weken net onze sterkte zijn geweest”. “Rustig blijven” is het devies van de premier op dit moment.
• Wel kijkt men specifiek naar de krokusvakantie waar men “scherper” wil zijn dan in de kerstvakantie. “Maar de maatregelen zijn sowieso nu al strenger, en dat weten al die potentiële reizigers ook”, zo is te horen.
• Aan de paniekerige sfeer over de nieuwe stammen van het virus doet men niet mee: “Die ‘varianten’ zijn reeds lange tijd aanwezig in ons land. ‘We moeten dat buiten houden’ is een illusie. Het is hier steeds geweest. Dat in een land als België buiten proberen houden is onzin. Wij zijn Nieuw-Zeeland niet hé.”
• Maar de machtsstrijd over de regie in deze crisis, waarbij telkens opnieuw vanuit dezelfde groep adviseurs naar de media gelopen wordt, blijft zo verder duren: een klimaat dat potentieel leidt tot erosie van het vertrouwen van de burgers in hun beleidsmakers. De ‘motivatiebarometer’, die peilt in hoeverre de bevolking de maatregelen wil blijven volgen tot op de letter, zakt naar dieptes die sinds augustus niet meer gemeten zijn.
• Wat niet helpt: ook in eigen rangen ontstond er wat dissonantie in de communicatie. Daar waar de premier en zijn vicepremier op die lijn van “rust” zitten, is er toch een ander signaal van bij de minister van Binnenlandse Zaken. Annelies Verlinden (CD&V) kondigde vanmorgen aan dat ze de regels voor bus- en treinreizigers aanscherpt.
• Die moeten voortaan het PLF-document invullen, ongeacht de duur van hun verblijf in het buitenland en in België. En, wat voortaan ook geldt: reizigers die uit een rode zone komen en die hun hoofdverblijfplaats niet in ons land hebben, moeten een negatieve test voorleggen voor binnenkomst.
• Dus enerzijds preekt men “rust”, anderzijds zet de minister van Binnenlandse Zaken stappen. Gisteren eenzelfde beeld: na commotie over een ministerieel besluit, dat plots de maatregelen verlengde tot maart, kwam er heel wat uitleg van bij Verlinden, onder meer dat dat soort maatregelen altijd voor zes weken gelden, wat niet echt klopt. Hoe dan ook: Verlinden excuseerde zich in de gangen van de Kamer gisteren over die aanpak, voor de camera’s van Villa Politica. Maar op hetzelfde moment minimaliseerde men op de Zestien wel net de hele zaak, en vond men het much ado about nothing.
• Hetzelfde fenomeen over de fameuze ‘pandemiewet’. Die kondigde Verlinden met veel aandacht in de pers aan, ze zou er ‘eindelijk’ komen, om de wettelijke en democratische basis van de maatregelen te versterken. Maar in de Kamer gisteren wees de premier erop dat dat enig gevaar inhoudt. “We moeten er op een moment als dit voor zorgen dat maatregelen, die wettelijke basis hebben, die getoetst zijn, dat we geen inspanningen gaan doen om de stabiliteit van de huidige maatregelen onderuit te halen. (…) We mogen de wettelijke basis niet kapot laten gaan op een delicaat moment als dit.”

Goed genoteerd: Ondertussen ontploft de zaak van de zonnepanelen en teruglopende meters in het gezicht van de Vlaamse regering.

• Een bijzonder gevaarlijk dossier voor de geloofwaardigheid van de ploeg van Jan Jambon (N-VA): gisteren legde het Grondwettelijk Hof met één klap een aartsmoeilijke knoop op het bord van de Vlaamse regering. Dat Hof vernietigde immers de regeling die de vorige Vlaamse ploeg, met dezelfde coalitie maar onder leiding van Geert Bourgeois (N-VA), had getroffen voor de Vlaamse eigenaars van zonnepanelen.
• Op het eind van de vorige legislatuur ramde de ploeg die regeling erdoor, ondanks allerlei negatieve adviezen en juridische rode vlaggen, om toch maar financiële zekerheid te geven aan de eigenaars van zonnepanelen. De energie die zij ‘extra’ opwekken, en die via slimme meters kan opgemeten worden (de meter draait terug), die moest en zou ‘gegarandeerd’ zijn.
• Alleen, het Hof vernietigt nu de regeling. Al bij de opmaak van het bewuste decreet waarschuwde de VREG, de Vlaamse regulator, al destijds: de regeling zit niet eerlijk ineen ten opzichte van niet-eigenaars, en van Vlamingen die wel zonnepanelen hebben, maar geen slimme meter. Terug naar af dus, maar bijzonder slecht nieuws voor de liefst half miljoen Vlaamse gezinnen die dergelijke panelen hebben.
• Die massa zit nu in een juridische onzekerheid, die hen potentieel wel duizenden euro’s elk kan kosten. Een soort Arco-debacle dreigt voor de Vlaamse regering, zeker omdat dure beloftes werden afgelegd, destijds door de bevoegde ministers, Bart Tommelein (Open Vld) en Lydia Peeters (Open Vld). De Vlaamse liberalen staken hun nek uit op het dossier: “Vlamingen met zonnepanelen zullen altijd op mij kunnen blijven rekenen! Zonnepanelen moeten en zullen rendement behouden met digitale meter”, zo stelde Tommelein in augustus 2018.
• De oppositie dringt ondertussen al aan op een nieuwe regeling, maar ongetwijfeld komt dit dossier nog terug. Het blauwblauw laten is geen optie: de vijver aan potentiële kiezers, nu allen boos, is gewoon veel te groot.

Om te volgen: De Nederlandse regering valt vandaag.

• Het einde van Mark Rutte? Wel neen, niet bepaald. De Nederlandse regering dreigt wel om te vallen, omwille van een aanslepende affaire, waarbij 20.000 gezinnen beschuldigd werden van sociale fraude, die er geen was.
• Maar binnen twee maanden zijn er hoe dan ook verkiezingen bij de noorderburen. En premier Mark Rutte en zijn VVD zijn razend populair door de aanpak van de coronacrisis. De Nederlandse liberaal stevent af op een verdubbeling van zijn zetels.
• Een val van het kabinet, waarbij de socialisten van de PVDA al volop schade hebben gepakt, komt hem dus niet slecht uit. Het ziet ernaar uit dat Alexander De Croo (Open Vld) z’n liberale maatje, samen met de Luxemburger Xavier Bettel, nog een tijd zal blijven tegenkomen op Europese toppen.