Tom Waes trok enkele weken geleden bijna halsoverkop naar het noorden van Oeganda om er een extra aflevering van Reizen Waes in te blikken. Eentje voor de goede zaak, want Tom werkte hiervoor samen met het Consortium 12-12 om z’n kijkers te overtuigen geld te doneren en te helpen om de grootste humanitaire ramp sinds de Tweede Wereldoorlog te vermijden. Moeilijke televisie om te maken, erg emotioneel, maar overgoten met de bekende Tom Waes-saus. En Tom heeft nog nieuws: de goesting is er, dus er komt gewoon nog een vierde seizoen.

Het is heel snel gegaan met Reizen Waes 12-12. Anderhalve maand geleden raakte bekend dat Tom er nog eentje bovenop het derde seizoen zou maken naar aanleiding van de humanitaire crisis in Zuid-Soedan, enkele weken later was hij weg, en drie weken na het filmen werd druk gemonteerd om alles vanavond al op televisie te krijgen. Niemand twijfelde dan ook lang om het licht op groen te zetten voor dit project. “De tijd dat je eender wat doet, zoals een benefietshow, is voorbij”, zegt netmanager Olivier Goris. “De tijd dat enkel de nieuwsdienst zo’n verhaal moet vertellen ligt ook achter ons.”

En dus is een programma als Reizen Waes ideaal om de problemen in beeld te brengen. Want als het Consortium 12-12 belt, dan is het serieus, weten ze bij de VRT. Ook Tom Waes wilde met eigen ogen zien hoe de vluchtelingen ginder precies leven. “Ik had in mijn hoofd dat daar containers gingen staan en de mensen twee keer per dag eten kregen. Maar dit zijn echt dorpen die ze proberen uitbouwen. Het concept heeft de bedoeling mensen zelfstandigheid te geven. In plaats van een bodemloze put te graven en er geld in te gooien, geven ze mensen zaad om zelf voor hun eten te zorgen. Ze proberen er een economie van te maken.”

Hongersnood

Even schetsen waar de bonusaflevering van Reizen Waes 12-12 precies over gaat. In Zuid-Soedan heerst een hongersnood en een burgeroorlog, waardoor dagelijks zo’n 3.000 mensen wanhopig de grens oversteken en in het noorden van Oeganda hulp komen zoeken. Daar worden ze opgevangen in vluchtelingenkampen. Volgens het Consortium 12-12 staat de wereld voor de grootste humanitaire ramp sinds de Tweede Wereldoorlog. In Zuid-Soedan is de hongersnood officieel uitgeroepen, terwijl Jemen, Nigeria en Somalië dreigen te volgen. Liefst twintig miljoen mensen lijden er aan ondervoeding.

Tom trok daarom naar het vluchtelingenkamp Bidibidi en ging er een week tussen de vluchtelingen leven. In het eerste seizoen van Reizen Waes ging hij al op bezoek in Zuid-Soedan en toen voelde hij al aan dat het daar ging ontsporen. “De laatste stad die we dan bezocht hebben was Bor, en drie maanden later stond Rudi Vranckx daar, omdat er 30.000 mensen waren afgeslacht.”

Wat hij aan de grens te zien kreeg, is aangrijpend. Ook Tom krijgt het in de aflevering van vanavond erg moeilijk wanneer een jong meisje met haar dochter de grens oversteekt. “Mensen stappen van de bus en je ziet gewoon het trauma in hun ogen.” Ze worden er wel heel goed opgevangen. De organisatie van de kampen is opmerkelijk. “Een beetje zoals Tomorrowland, ook al is de vergelijking verkeerd, maar het is er superefficiënt. Mensen moeten door wandelgangen, ze worden gevaccineerd, er worden vingerafdrukken en foto’s genomen, ze worden geregistreerd, ze krijgen een deken, potten en pannen, etc.”

Batterijproblemen

Tom en z’n crew mochten niet in het kamp blijven slapen. Geen enkele westerling mag dat, zelfs niet de medewerkers van ngo’s. “De rebellen proberen af en toe nog eens een aanval uit te voeren”, legt Tom uit. “Het is de eerste keer dat we amper in een hotel hebben geslapen. Het is echt basic: koud water, geen echte douche, zelfs geen elektriciteit ’s nachts om de batterijen op te laden. Op de duur dreigden we echt in batterijnood te raken. We waren elke dag 200 kilometer op en af onderweg om te gaan laden. Maar je kan niet klagen als je daar bent natuurlijk.”

Medewerkers ginder gaven de filmploeg voorts de volledige vrijheid om hun ding te doen, zodat we eindelijk eens een correct beeld gaan krijgen van wat er met ons geld gebeurt. Na de uitzending van Reizen Waes in Haïti groeide de kritiek, omdat de gids van Tom verklaarde dat het grootste deel van ons geld naar de lonen van hulpverleners ging en de mensen ginder er dus weinig van zien. Ongewild zond het programma zo een verkeerd signaal uit, en mede daardoor werd besloten om in Noord-Oeganda een Reizen Waes te maken die het leven in zo’n vluchtelingenkamp eerlijk toont.

Victoria

“Je gaat zien hoe een vluchteling wordt geholpen. Daarom moesten we aan de grens beginnen. We wilden iemand volgen vanaf het ogenblik dat ze de grens oversteken.” Die persoon is Victoria geworden, een meisje dat naast een versleten matras enkel een koffer met wat kleren voor haar en haar dochter bij zich heeft. Ze is 22 jaar, haar dochter is 10. Ze weten niet wat ze moeten verwachten bij aankomst, maar het is duidelijk dat ze een serieus trauma met zich meedragen.

Na die ontmoeting had Tom even zijn twijfels over de aflevering. “Ik had veel schrik. De eerste dag brak ik helemaal en had ik het gevoel dat de kijkers het niet zouden volhouden als je dat soort verhalen 50 minuten lang brengt. Maar de dag nadien in de kampen is het gekanteld. Daar konden we tonen hoe die mensen leven. We hebben eigenlijk nog wel veel gelachen, al die mensen staan heel positief in het leven en zijn heel blij dat ze daar zitten. Ze hebben een ongelooflijke veerkracht en zo is het een verhaal van hoop geworden.”

Opmerkelijk ook is dat Oeganda z’n grenzen zomaar openstelt voor vluchtelingen. “Dat is toch onwaarschijnlijk? Ze denken er niet eens over na, ze vinden het de normaalste zaak van de wereld. Natuurlijk moet die grens open, natuurlijk moeten we die vluchtelingen opvangen. Het zijn mensen.”

20 miljoen euro

De hongersnood is een thema dat perfect past in het derde seizoen van Reizen Waes. En toch was een bezoek aan één van de getroffen landen niet gepland. “Wij vonden dat precies onze taak niet”, zegt Tom. “Maar we hebben met Reizen Waes een mix gevonden tussen journalistiek en entertainment. En dat leek hier wel heel goed te werken.” Nochtans werd in dat derde seizoen toch meer dan ooit de nadruk op humanitaire problemen gelegd. “Dat was niet bewust, dat is erin gegroeid. Dit jaar had ik na twee of drie afleveringen in de montage het gevoel dat we minder lachen, dat de toon serieuzer is.”

“Venezuela was een goed voorbeeld. Je krijgt een mix: je wil wat zien van het land. Maar je kan niet voorbij aan de miserie.” Met deze extra aflevering hoopt Tom Waes uiteraard een boost aan de donaties voor de crisis in Afrika te geven. Erik Todts, directeur van het Consortium 12-12, mag aankondigen dat de teller in Vlaanderen intussen op meer dan 20 miljoen euro staat. Maar er is nog veel meer nodig.

Vierde seizoen?

De waanzinnige kijkcijfers van het voorbije seizoen van Reizen Waes kunnen misschien helpen. “We hebben toen gewed”, zegt Tom. “Ik had 1,3 miljoen kijkers in mijn hoofd. Maar het waren er 1,6. En ik dacht dat het na de eerste aflevering dan wel zou dalen, maar integendeel, het werden er nog meer.”

Genoeg om nog een seizoen te maken? “Ja, we gaan er gewoon nog eentje bij doen”, zegt Tom. “Ik ben nu met de opnames van Undercover bezig, maar in principe beginnen we in januari aan het vierde seizoen. Ik heb niet het gevoel dat het op is. Anders zouden we direct stoppen. Dat hadden we wel met Het Geslacht De Pauw. En na Tomtesterom werd ons ook gevraagd om een vierde te maken omdat het derde seizoen het best bekeken was. We hebben er toen over nagedacht, maar merkten dat we onszelf zouden herhalen. Maar met Reizen Waes heb ik die indruk niet.”

Reizen Waes 12-12 – vanavond om 21u25 op Eén