Het stof is neergedaald over de vorming van de Vlaamse regering. Dat heeft meteen impact op de federale regeringsvorming, wat betreft de casting.
Wat gebeurt er precies? De regering Jambon I heeft de eed afgelegd. De namen van de nieuwe ministers zijn bekend, wat meteen bij een aantal partijen een kettingreactie in gang zette. Per partij zijn daardoor ook de namen bekend van diegenen die de federale onderhandelingen straks gaan leiden. En omdat personen en de banden tussen die toppolitici belangrijk zijn om vertrouwen op te bouwen, heeft die casting een erg groot belang.
De omstreden figuur: Voor de Vlaamse pers en politici was het al lang duidelijk dat Theo Francken niet in de Vlaamse regering zou stappen. Aan Franstalige kant zijn ze nog een klein beetje in shock. Want pas nu wordt hen duidelijk dat Francken, samen met Bart De Wever de N-VA-delegatie zal aanvoeren. Op geen enkele manier is de N-VA van plan om hun sterke man thuis te laten, en zo de Franstaligen te plezieren of het makkelijker te maken. Maar Theo ligt wel degelijk zeer moeilijk, in de eerste plaats bij de PS. Het onderscheid tussen Francken en Vlaams Belang is voor de hele linkerzijde in Franstalig België quasi onbestaande.
De grote vraag: Kan de PS het maken om met Francken aan tafel te gaan? Die vraag wordt oprecht gesteld in Franstalig België, alsof partijen het recht hebben in elkaars delegatie in te grijpen. Het zou op die manier wel eens een erg korte ‘formatiepoging’ kunnen worden, tussen PS en N-VA. Anderzijds loopt de PS ook een risico: partijen als Ecolo en PTB zullen niet nalaten eindeloos te herhalen “dat de PS in bed lag met Francken, en een ‘vrijage’ wilde opzetten”, zelfs als het mislukt.
Het team Rood: De PS heeft ook al duidelijkheid over de casting. Elio Di Rupo (PS) is Waals minister-president, en wordt dus geen premier. Paul Magnette (PS) is de nieuwe partijvoorzitter, wat niet meteen op enthousiasme werd onthaald in Vlaanderen. Hij is een ideoloog, geen pragmaticus. Iedereen aan Vlaamse kant wijst erop dat ‘gelukkig’ ook Jean-Claude Marcourt aan tafel zit: een pragmaticus, fixer, regionalist ook. De perfecte man om een deal mee te maken.
De sleutel: Die zit bij de PS natuurlijk. Want de N-VA heeft geen keuze, ze moeten wel met de Franstalige socialisten. Maar die hebben wél een alternatief: ze kunnen ook paars-groen of zelfs PS-sp.a-MR-CD&V-Ecolo-Groen opzetten. Grote vraag is of ze nu al met de Vlaams-nationalisten een deal willen maken, onder meer over de financiering van de deelstaten, of nog één legislatuur wachten. Want die discussie komt er onvermijdelijk aan de komende jaren.
De sleutel (bis): Die ligt in deze regeringsvorming ook wel bij Bart De Wever (N-VA). Hij en niemand anders heeft de autoriteit om met de PS te gaan praten én dan een eventueel akkoord intern door te duwen. Z’n applauscongres bewijst hoe groot intern z’n krediet is bij de N-VA. Maar hoe ver waagt hij zich? De kans is groot dat de koning straks van beide partijen iemand benoemt in een officiële rol. Maar worden dat meteen de voorzitters?
Die andere Franstalige partij: Bij MR liggen de kaarten complex. Sophie Wilmès lijkt in de regering de sterke vrouw te worden. Maar wie is nu de toekomstige partijleider, na het vertrek van Charles Michel (MR) en Didier Reynders (MR)? Jonge geweld George-Louis Bouchez (MR) werpt zich op, net als minister Denis Ducarme (MR). Dat levert voorlopig vooral gekrakeel op. Met wel één constante: een onverwerkt verleden naar N-VA toe. De goesting om opnieuw met de Vlaams-nationalisten te gaan, na de val van Michel I is niet groot. Zeker het vertrek van Reynders, die het glijmiddel met de N-VA vaak aanreikte, is geen goed nieuws voor De Wever en co.
De last man standing van CD&V: Bij de christendemocraten is de stoelendans wel heel stevig geweest, maar wel al half achter de rug. Hilde Crevits verkoos om vice-ministerpresident te blijven in de Vlaamse regering, weliswaar met een veel minder zware portefeuille. Wouter Beke, de voorzitter, schoof in om het stevige Welzijn als bevoegdheid te nemen. Meteen is ook beslist om Koen Geens, de huidige eerste vice-premier in de federale ontslagnemende regering, straks de federale onderhandelingen te laten leiden. Gisterenochtend lekte dat Geens geen kandidaat-voorzitter is, maar focust op het federale spel, ’s avonds bevestigde de minister dat op televisie. Een nieuwe voorzitter van CD&V zal moeten ‘aansluiten’ bij die federale onderhandelingen.
Klaarheid ook bij Open Vld: Geen stoelendans bij de Vlaamse liberalen. Voorzitter Gwendolyn Rutten (Open Vld) besliste na nachtelijk beraad niet zelf in de Vlaamse te regering stappen. Tot maart volgend jaar is de leiding stabiel. Meteen is ook duidelijk dat zij en Alexander De Croo (Open Vld) de onderhandelingen gaan leiden, met als einddoel dat De Croo opnieuw vicepremier wordt. Verhalen als zou ze zelf mikken op het premierschap worden door hoge partijbronnen afgedaan als een broodjeaapverhaal, een hoax.
Neofiet bij sp.a: Ook de Vlaamse socialisten zitten federaal nog aan tafel. Maar straks verschijnt daar naar alle waarschijnlijkheid een gloednieuwe twintiger als voorzitter: Conner Rousseau. Het wordt erg interessant om te zien hoe die standhoudt tussen alle ervaren collega-partijvoorzitters, al zal John Crombez vermoedelijk wel over z’n schouder blijven meekijken. Tenzij de Vlaamse socialisten beslissen om federaal ook in oppositie te gaan natuurlijk.
En hoe zet het nu weer met het premierschap? Al voor december moet er overigens duidelijkheid komen over de opvolging van premier Charles Michel (MR). Dat lijkt een weinig aantrekkelijke job: invallen als premier van een ontslagnemend minderheidskabinet. Maar het blijft natuurlijk de Zestien: een functie waar niemand neen tegen zegt, omwille van het prestige en de macht, zelfs in deze omstandigheden. En, wie in de Zestien zit, krijg je er ook niet zo makkelijk uit. Omdat Didier Reynders, de nieuwe Europees Commissaris, een Franstalige is, is de volgende premier logischerwijze Nederlandstalig. Zo is het altijd geweest, en een mogelijke piste om Sophie Wilmès premier te maken, is door de Vlaamse partijen al afgeschoten. Eerste vicepremier is Koen Geens (CD&V), Didier Reynders (MR) bood het hem al met zoveel woorden aan. Maar Alexander De Croo (Open Vld) is ook vicepremier, en de liberale familie is wel veel groter in de regering dan de christendemocraten. Nog geen uitgemaakte zaak dus.