Koen Geens (CD&V) begint met relatief gunstige signalen aan z’n opdracht: een regering met PS en N-VA maken. Vraag is hoe hij het aanpakt.

In het nieuws: De N-VA kwam gisteren naar buiten met wat communicatie. Die was al bij al gunstig. Bij de PS kwam er geen woord over de lippen. Dat is ook al bij al gunstig, of ten minste het beste wat je in de huidige omstandigheden kan verwachten. Die twee vaststellingen moeten de koninklijke opdrachthouder alvast niet ontgaan zijn: voorlopig is er een ‘communicatieve wapenstilstand’.

De details: Bij N-VA maken ze zich op voor serieuze onderhandelingen.

• Het was met een oude Griekse wijsheid, eerder dan een Romeinse quote, dat de N-VA z’n achterban en bij uitbreiding Vlaanderen klaarmaakt voor een mogelijke deal met de PS: “Panta rhei”, “alles is in beweging”. Zowel Geert Bourgeois (N-VA), ooit de man van de “Grand Canyon tussen PS en N-VA”, als Bart De Wever (N-VA) himself gebruikten de quote om een opening te maken: “Theoretisch is een akkoord mogelijk”, zo stelde De Wever.
• De Wever voegde er meteen ook veelbetekenend aan toe: “Het is niet ondenkbaar, er zijn wel raakvlakken, maar die zijn dikwijls breekpunten tussen anderen.” Daarmee verwees hij naar de MR: die willen sociaal-economisch wel een deal met de N-VA, maar over het institutionele willen ze niets horen.
• De Wever stak ook niet weg dat hij bijzonder verbaasd was geweest vrijdagavond: “Ik stond klaar, had mijn schoenen opgeblonken, er was een akkoord dat afgetoetst was met de andere voorzitters rond mijn figuur. En toen kreeg ik een telefoon van het Paleis.” De Wever leek eerst van plan om voor de camera’s van een ploeg van Terzake te gaan zeggen wat hij het Paleis had geantwoord, maar corrigeerde zich: “Dat mag ik niet zeggen.”
• Het had dus aan hem moeten zijn, dat wilde hij wel nog eens gezegd hebben. Tegelijk drukte hij z’n vertrouwen in Geens uit: de bladzijde werd zaterdag na een gesprek tussen beiden al omgedraaid. De Wever moet nu vooruit met de christendemocraat, en zal dat loyaal doen, zo liet hij verstaan.

Tussen de regels: Ook bij CD&V moeten ze vooruit met Geens. Daar was het ook even doorslikken, na de verrassing van vrijdag.

• Interessant op Terzake: het Paleis liet blijkbaar toch verstaan, als achtergrond bij de verrassende beslissing om Geens aan te stellen, “dat de koning te weinig aanwijzingen had dat De Wever kans had op slagen”, en “niet de gewoonte heeft om mensen ‘rondjes’ te laten lopen”.
• Dan maar Geens, tegen de voorzitters van CD&V, N-VA, PS en sp.a in. Het duo informateurs, Joachim Coens (CD&V) en Georges-Louis Bouchez (MR), corrigeerde achteraf, de ene al wat handiger en stelliger dan de andere, dat ze wel degelijk op de hoogte waren. De chronologie en logica spreken dat tegen.
• De CD&V-top kwam zondagavond samen. Daar werd de pijnlijke choreografie van Geens z’n aanstelling gedissecteerd. Coens had in elk geval reden om zich gekrenkt te voelen: hij had een hele week geduwd om N-VA aan zet te krijgen, de voorzitters van de partijen waren het daarover eens en nu werd hij door z’n eigen partijgenoot de pas afgesneden?
• In De Standaard en De Tijd antwoordt Geens met één zinnetje: “Soms is een opdracht in het algemeen ­belang aanvaarden moeilijker dan uit eigenbelang iets weigeren.”
• Geens, die bekend staat z’n kaarten altijd dicht tegen de borst te houden, maar wel consistent pleitte voor een regering mét N-VA de afgelopen maanden, heeft niet alleen ‘believers‘, ook niet in eigen rangen. Had hij de opdracht aanvaard om eerst N-VA te testen, en vervolgens toch te dumpen voor een Vivaldi-coalitie? Want hoe zat het met die uitspraak dat het een “open opdracht” was?
• Coens z’n reactie was duidelijk: zondag ging hij op zowat alle zenders Vivaldi ‘dood‘ verklaren en bijzonder duidelijk het pad van een Rode Duivel-coalitie bewandelen. Intern is dat ook het marsorder voor Geens: enkel een coalitie met PS én N-VA kan.
• Vervolgens sloot de partij communicatief de rangen: enkel de voorzitter zou na het partijbureau maandag spreken. Die trok prompt z’n schort aan, en zette zich in de keuken van het CD&V-hoofdkwartier aan pannenkoeken bakken voor lichtmis: een visueel handigheidje dat de aandacht afleidde. “Wij worden andermaal geroepen om verantwoordelijkheid te nemen, en wij zullen dat doen”, zo suste Coens.

Om rekening mee te houden: Ondertussen leest men in Franstalig België toch weer andere scenario’s.

• Opvallend, nu al wekenlang, is hoe anders de Franstalige pers het hele proces bekijkt. In Le Soir vandaag de analyse van wat er kan gebeuren de komende dagen: geen woord over een Rode Duivel-coalitie. Het is zelfs geen mogelijkheid. Symptomatisch voor de formatie: “België moet verder blijven bestaan. Maar dan wel het België zoals de Franstaligen dat willen”, zo vertrouwde een Franstalig kopstuk ons gisteren cynisch toe.
• Wat wel opvalt: terwijl de PS zwijgt in alle talen, blijft Georges-Louis Bouchez (MR) wel communiceren. Dat deed hij zondag ook al erg uitgebreid. Bij de andere partijen zijn daarover een paar felle bedenkingen:
  • “Goed, hij wil graag z’n naam maken, en z’n periode die hij als informateur in de spotlight kreeg verzilveren. Maar leidt dit allemaal tot een oplossing?”
  • Zeker het feit dat Bouchez doodleuk citeerde over hele passages van aan de onderhandelingstafel, zette kwaad bloed. “Hoe kan je zo ooit met die man in vertrouwen onderhandelen?”
• Op LN24 was Bouchez andermaal openhartig. Zo deed hij de deur niet helemaal dicht voor het communautaire, maar zette hij zich op de lijn die Open Vld ook bewandelt: “Er moeten sommige bevoegdheden terug geherfederaliseerd, en andere geregionaliseerd. Ik wil gewoon de meest efficiënte overheid.”
• Bouchez ontkende ook dat tijdens zijn periode als informateur het veel over het communautaire ging: “Ik heb nooit voorstellen op tafel zien komen over het communautaire. In werkgroepen is dat nooit besproken. Misschien wel toen ik er niet bij zat, enkel tussen PS en N-VA.”
• Dat het deel was van een deal tussen PS en N-VA: sociaal-economisch een linkser programma in ruil voor het communautaire? “Ze kwamen er over dat sociaal-economische toch niet uit. Dus hoe kon het communautaire dan deel zijn van een akkoord?”
• Opvallend ook: Bouchez heeft het nu systematisch over de ‘Andorra‘-coalitie, in plaats van de ‘Rode Duivel’. “Die term gebruikten Joachim en ik, het verwijst naar de kleuren van de vlag: blauw, geel en rood.”
• Die term werd nochtans door onder meer CD&V al afgewezen voor gebruik: te veel een raar landje, een fiscaal paradijs. Dan is Rode Duivel toch een betere naam, zo is de afweging.
• Bouchez legde in elk geval fel de bal in het kamp van Koen Geens. “Hij gaat nu voor de ‘Andorra’. Ik wil zien of dat echt kan werken. Ik heb genoteerd dat hun voorzitter gezegd heeft dat Vivaldi ‘dood’ is.”
• De kans is groot dat de MR-voorzitter op een bepaald moment toch onder druk komt. Als PS en N-VA elkaar vinden in een deal die Geens maakt, is het de MR die zal moeten slikken: “Je kan je niet in de markt zetten als de man die België zo graag ziet, en dan op het eind net een oplossing voor België blokkeren.”
• De analyse voor de MR is hard bij anderen rond de tafel: de partij leefde vijf jaar boven haar stand, met zelfs uiteindelijk een Europees Commissariaat (Didier Reynders, MR) én de voorzitter van de Europese raad (Charles Michel, MR) als beloning. “Het wordt tijd dat ze beseffen dat ze opnieuw een junior partner zijn nu, en zich schikken in die rol. Het premierschap is dan uitgesloten. Ze zouden zich beter focussen op een aantal kernpunten van hun programma binnenhalen, zoals de sp.a dat probeert te doen.”

In de wandelgangen: Iedereen maakt zich op voor de komende onderhandelingen. Wat valt daarover te noteren?

• Het is al gezegd: de hoop leeft vooral dat Geens orde en structuur brengt in het verloop van de gesprekken.
• Hij nodigt eerst breed uit: ook de groenen mogen dus nog eens langskomen. Veel hoop moeten ze echter niet koesteren: het kompas staat duidelijk op paars-geel.
• Hetzelfde geldt voor Open Vld: paars-geel betekent eigenlijk Rode Duivel. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez mag dan tegenstribbelen, aan Vlaamse kant is al lang duidelijk dat de coalitie met N-VA, sp.a en CD&V zal zijn.
• Grote vraag is hoe de deal ineen gedraaid wordt. Er zijn daarbij ruwweg twee opties:
  • Ofwel een compromis dat ‘pijn‘ doet: elk geeft veel toe op de domeinen die belangrijk zijn voor de ander, gunt daar de ander z’n trofee. En in ruil krijgt men ook veel terug. Om het concreet te maken: de PS krijgt grote toegevingen over pensioenen, maar de N-VA krijgt de broodnodige hervormingen voor de arbeidsmarkt op sociaal-economisch vlak.
  • Ofwel een compromis van de middelmatigheid: men beslist om eigenlijk niet te beslissen, en kiest voor een grijs, pijnloos compromis. En uiteraard spreekt het voor zich: hoe minder vertrouwen er aan tafel is, hoe meer men in dit scenario vervalt.
• Bij de N-VA hebben ze in elk geval grote schrik, na wat ze de afgelopen weken al zagen in de technische werkgroepen onder Coens en Bouchez, dat het grijze massa zal worden, eerder dan moedige deals. “Dan dreigt het blubber te worden. De blubber, daar waar CD&V zich thuis voelt”, zo noteren we bij een kritische N-VA-bron.
• Zaterdag mogen De Wever en Geens zich dan verzoend hebben, en heeft die laatste het vertrouwen gekregen, maar dat wil niet zeggen dat men binnen N-VA dat op applaus onthaalt. “Het Paleis heeft het niet gegund aan Bart. Dat is toch wel heel straf: het grootste politieke talent van z’n generatie krijgt niet de kans om de puzzel te proberen leggen.”

The big picture: Het is een beetje de stilte voor de storm. Straks barsten de onderhandelingen in alle hevigheid weer los. Maar veel tijd heeft Geens niet: al op 10 februari moet hij naar de koning voor een verslag. Bij CD&V dringen ze zelf aan op een korte opdracht, maar zes dagen is geen eeuwigheid in deze formatie: als er tekenen van hoop komen, zal Geens wel tot de finish proberen verder doen.

De essentie over vervroegde verkiezingen: De geruchten daarover blijven gonzen. Hele artikels worden eraan gewijd. Maar niemand die er toe doet, leurt echt met dat scenario. Gisteren werd het beest weer wat gevoed, deze keer door De Wever, die bij de opening van de nieuwe VTM-studio’s zo vriendelijk was een beetje nieuws te maken. Nu ja, nieuws. Verkiezingen in mei, als er tegen dan geen regering is, zo stelde hij. In mei dus. Qua ‘harde deadline’, of ‘druk op de ketel zetten’ hebben we al straffere verklaringen gezien.

Ondertussen bij Open Vld: We zouden het bijna vergeten, maar daar is een spannende voorzittersrace bezig.

• Niet alleen in Iowa kan het mis gaan. Daar slaagden de Democraten er vannacht niet in een deftige voorverkiezing voor de komende presidentiële race te organiseren. Open Vld slaagt er blijkbaar niet in om zelfs maar de procedure op te starten voor hun interne race. Dat was gepland voor maandag, maar men raakte er niet uit op het partijbureau.
• Dat deed Els Ampe, kandidaat naast Bart Tommelein en Egbert Lachaert, boos tweeten: “Ik stel vast dat er vandaag weer niet beslist is, dat de basis niet wordt geïnformeerd.” Een pijnlijke uitval, want liberalen die er niet in slagen hun eigen verkiezingen op te starten, het is niet het beste beeld voor de partij.
• Onderliggend speelt het beeld van voorzitter Gwendolyn Rutten (Open Vld), die zich tot op het bittere eind vastklampt aan haar stoel: het moment dat ze aankondigt wanneer de verkiezingen zijn en of ze al dan niet kandidaat is, valt de race in een plooi en begint een volgend hoofdstuk bij Open Vld.