De krantenkoppen gingen vorige week allemaal richting ‘E-sigaret volledig legaal in België’. ‘Opmars e-sigaret succesvol gestopt door Belgische regering’ is een betere beschrijving van de realiteit, horen we echter bij het handvol importeurs en gespecialiseerde verkopers van dampgerief. Ze zijn verbolgen. En ze zien in de nieuwe wet de bevestiging dat overheden vooral het marktbehoud van de tabaksindustrie willen en niet de in de eerste plaats bezorgd zijn om mensen minder te doen roken. En ze hebben wel degelijk een punt.

De elektronische sigaret miste nog een wettelijk kader in ons land. Minister van Volksgezondheid De Block (Open Vld) heeft hier nu een mouw aan gepast door middel van een Koninklijk Besluit. Daaruit blijkt dat elektronische sigaretten voortaan mogen verkocht worden in gewone winkels en dagbladhandels. Weliswaar niet aan tieners jonger dan 16, plus er zijn nog een aantal voorwaarden, zoals maximaal 2ml inhoud voor de tankjes, maximaal 10ml per flesje liquid, maximaal 20mg/ml nicotine en het feit dat de elektronische sigaretten en navullingen kind- en manipulatief veilig moeten zijn.

Er zijn niet echt wetenschappelijke argumenten om die voorwaarden te rechtvaardigen, maar ze zijn ook niet echt onoverkomelijk. De navullingen zijn bijvoorbeeld nu al kindveilig en die 10 ml is ook al de norm. Nee, het addertje onder het gras zit ergens anders. Zo stipuleert het KB dat noch e-sigaretten noch de navullingen nog via het internet mogen worden verkocht. Dat is vreemd. Sterke drank, bijvoorbeeld, waarvan de schadelijkheid wetenschappelijk wél vast staat en die zorgt voor een sociale ravage die tientallen keren erger is dan die veroorzaakt door illegale drugs in ons land, mag je wél online kopen.

4.000 euro

België kent slechts een beperkt aantal “stenen winkels” waar je terecht kan voor degelijk dampgerief. Ze worden bovendien niet gerund door multinationals of grote bedrijven, en ze voeren zelf hun marchandise in. En dat maakt dit hallucinant: per product dat die mensen invoeren zal 4.000 euro “registratieplicht” moeten worden betaald staat in het KB.

Het gaat er toe leiden dat wie kwaliteitsvolle e-sigaretten verkoopt z’n assortiment zal verkleinen of gewoon gaat stoppen. Zelfs die paar speciaalzaken waar je terecht kan voor die dingen, halen hun winst uit de webshop die ze daarnaast runnen. Als dat wegvalt, horen we, wordt het gewoon onrendabel.

Bij Vapuri, een online-bedrijf uit Schulen, dat zich heeft gespecialiseerde in degelijk dampgerief, hebben ze uitgerekend dat het boeken toe is. De nieuwe regelgeving gaat hen meer dan 5 miljoen euro kosten aan registratierechten.

Los van een drama voor een aantal “kleine zelfstandigen” is dit waar het allemaal op gaat neerkomen: wie gestopt is met het roken van schadelijke sigaretten en overgeschakeld is op e-sigaretten wordt voor de keuze gesteld: ofwel weer gaan roken, ofwel “illegaal” op buitenlandse sites navullingen, batterijen en andere toebehoren bestellen. Dat gaat nu al op voor zeker 50% van de “vapers”, die hun gerief op binnenlandse sites bestelden.

Wals

De kans dat krantenwinkels, warenhuizen en andere plaatsen waar “gewone” rookwaren nu worden verkocht het aanbod aan dampgerief gaan overnemen, is heel klein. Daarvoor is de markt nu nog te klein, plus, en dit is toch echt vreselijk, er is voor hen veel meer verdiend aan reguliere, schadelijke tabak. (“Waarom zou ik dat doen? Ze komen een paar weken toe met zo’n navulflesje dat amper drie uur kost, terwijl ze hier om de twee dagen staan om pakjes sigaretten te kopen”, hoorden we de uitbater van een krantenwinkel zeggen daarover)

“Momenteel zitten we rond de tafel met advocaten, andere shophouders en dampers in een poging om toch wat weerwerk te bieden”, zeggen ze bij Vapuri. “Het gaat ten slotte om onze gezondheid en het recht op vrije keuze. Heb je geen zin om machteloos vanaf de zijlijn toe te kijken hoe onze rechten met de voeten worden getreden weet dan dat we nog op zoek zijn naar medestanders in de strijd. Er zijn geen pasklare oplossingen maar als we ons ongenoegen niet uiten dan is het normaal dat er over ons heen gewalst zal worden.”

“We vinden het vreselijk dat de overheid het spel op deze manier speelt en winstbejag voor volksgezondheid plaatst. Uiteraard zijn we voorstander van regulering, meer controle en onafhankelijk onderzoek maar dat is duidelijk niet wat deze wet beoogt. Overal in Europa werken de nationale regeringen momenteel aan een nieuwe wetgeving. Het is duidelijk dat de EU en aangesloten landen zich schaamteloos zullen engageren voor de overheidsfinanciën en het marktbehoud van de tabaksindustrie en de farmaceutische bedrijven.”

De heksenjacht

Ze hebben wel degelijk een punt. Elektronische sigaretten of e-sigaretten blijken immers het meest effectieve middel ooit te zijn om mensen van tabak te helpen. Ze zijn ook 95% minder schadelijk voor de gezondheid. Vanwaar dan de heksenjacht van overheden en media?

“Door elektronische sigaretten net zo te demoniseren als ze dat deden met tabak zijn anti-rookinstanties en overheden schuldig aan verzuim van het mogelijk redden van miljoenen levens.” Dat is een uitspraak van één van de twee hoofdonderzoekers die in opdracht van de Britse overheid een onderzoek deden naar elektronische sigaretten.

Dat onderzoek, omschreven in een rapport van 113 bladzijden en gepubliceerd door de Britse gezondheidsdienst maakt brandhout van de meeste argumenten die tegenstanders van de elektronische sigaret aanvoeren. Het onderzoek toont aan dat e-sigaretten 95% minder schadelijk zijn voor de gezondheid dan gewone sigaretten. 44,8% van de bevolking is nochtans ondertussen overtuigd dat ze minstens zo schadelijk of zelfs schadelijker zijn voor de gezondheid.

1 procent

Het rapport concludeert ook dat “er geen enkel bewijs is dat elektronische sigaretten mensen aanzetten tot roken, of kinderen of niet-rokers een weg naar roken doen vinden”. Het aantal rokers dat begonnen is via de e-sigaret met roken bedraagt minder dan 1 % momenteel stelden ze vast.

Professor Ann McNeill (King’s College London) en professor Peter Hajek (Queen Mary University of London) suggereren zelfs dat elektronische sigaretten net bijdragen tot het feit dat steeds minder volwassenen maar ook jongeren roken. “The evidence finds that almost all of the 2.6 million adults using e-cigarettes in Great Britain are current or ex-smokers, most of whom are using the devices to help them quit smoking or to prevent them going back to cigarettes” staat er in dat rapport.

De Britse onderzoekers stelden wel vast dat het aantal mensen die geloven dat elektronische sigaretten even schadelijk (22,1%) of zelfs schadelijker (22,7%) zijn dan gewone sigaretten de jongste twee jaar verdrievoudigd is. Of: wie ons wijsmaakt dat elektronische sigaretten geen goeie zaak zijn, is daar fantastisch werk aan het leveren.

“Fractie van het risico”

Er is meer: uit het onderzoek blijkt dat 1) “het roken van e-sigaretten slechts een fractie van het risico van het roken van tabak inhouden” en 2) dat ze “de hoogste succesratio hebben van alle tot nu bestaande middelen en methodes om mensen te doen stoppen met roken”. Hallo Tokio!?!

Professor Kevin Fenton, de directeur van wat bij ons de Gezondheidsraad is, reageerde zo: “E-cigarettes are not completely risk free but when compared to smoking, evidence shows they carry just a fraction of the harm. The problem is people increasingly think they are at least as harmful and this may be keeping millions of smokers from quitting. Local stop smoking services should look to support e-cigarette users in their journey to quitting completely.”

Kanker

Professor Linda Bauld, één van de meest vooraanstaande en gerespecteerde specialisten in kankerpreventie in de wereld, zei na het verschijnen van de Britse studie dat “fears that e-cigarettes have made smoking seem normal again or even led to people taking up tobacco smoking are not so far being realised based on the evidence assessed by this important independent review. In fact, the overall evidence points to e-cigarettes actually helping people to give up smoking tobacco.” Of: elektronische sigaretten zijn wel degelijk een valabel wapen in de strijd tegen kanker veroorzaakt door roken van tabak.

“People smoke for nicotine, but they die from tar”

In 1976 schreef Michael Russell, een Zuid-Afrikaanse wetenschapper die beschouwd wordt als “de godfather van de anti-rookbeweging” al dit: “People smoke for nicotine, but they die from tar”. Nicotine is waar alles om draait: het is nog wel aanwezig in de vloeistof waarmee je je “vaper” (een ander woord voor het elektronische pijpje dat de e-sigaret eigenlijk is) vult.

Nicotine is wat roken verslavend maakt, ontdekten mensen als Russell, maar an sich is het niet de killer die we er zijn van gaan maken. Er is wel degelijk bewijs dat nicotine slecht kan zijn voor een foetus bijvoorbeeld, en dat het een invloed heeft op de ontwikkeling van de hersenen van adolescenten. Maar het is niet wat tabak zo dodelijk maakt. Nicotine heeft zelfs voordelen, en het wordt momenteel gebruikt als piste in onderzoeken naar geneesmiddelen om dingen als Alzheimer en Parkinson te behandelen.

Geen bewijs

Wat niet wil zeggen dat een gezond iemand het nodig zou hebben, of dat het heilzaam zou zijn, maar, nicotine op zich is immens minder schadelijk dan alcohol en zelfs cafeïne blijkt uit alle onderzoeken. Het is op zich ook niet verslavender, hoewel dat vaak zo vooropgesteld wordt. Wat het verslavend maakt is de manier waarop je het absorbeert, namelijk via je longblaasjes, waardoor het meteen in je bloed komt en zo snel in je hersenen belandt.

Maar, en dat is uiteindelijk waar het om draait, er is geen enkel bewijs dat je kanker krijgt van nicotine, of dat het de nicotine in sigaretten is waar we hart- en vaatproblemen van krijgen. Er is – laten we heel duidelijk zijn – overweldigend bewijs dat je die dingen wel krijgt van andere stoffen in tabak en sigaretten. Maar, die zitten niet in elektronische sigaretten.

Niemand betwist ook dat nicotine verslavend is, maar, zeggen steeds meer experts, dat is suiker en vet in ons voedsel ook bijvoorbeeld.

Waarom heeft de e-sigaret dan zo’n slecht imago?

Het blijkt voor een heel groot stuk een verhaal van lobbyen te zijn, horen we van insiders. In de strijd tegen tabak zijn er twee kampen met diepe zakken om propaganda te voeren: de overheid en de gezondheidszorg enerzijds, die terecht geld spenderen om ons duidelijk te maken hoe ongezond roken wel is, en de tabaksindustrie anderzijds, die er alle belang bij heeft dat ze de 35 miljard euro winst die ze jaarlijks nog steeds maakt, kan handhaven.

Maar die tabaksfabrikanten hebben de boot gemist qua e-sigaretten, ze zijn zelfs geneigd om hun grote vijand, de anti-tabakslobby te steunen in de strijd tegen e-sigaretten. Want die zien ze met recht en rede als een concurrent en nog een verdomd goeie, want momenteel koopt al 68 % van wie probeert te stoppen met het roken van tabak bij wijze van e-sigaret nooit nog een pakje “gewone” sigaretten. En omdat e-sigaretten technologisch beter worden onder meer, stijgt dat aantal momenteel spectaculair. Het impliceert ook een fors bedrag aan minderinkomsten aan accijnzen: de Belgische staat “verdient” ondertussen bijna 3 miljard per jaar aan rokers.

Belang

Er is ondertussen ook een derde partij overigens die geen belang heeft bij het succes van elektronische sigaretten: de farmaceutische. Er zijn geen cijfers van hoeveel winst die maakt door pillen, pleisters en andere middelen te verkopen die je moeten doen stoppen met roken, maar het is in elk geval een veelvoud van de 3,5 miljard die de sector van e-sigaretten en de makers van vullingen daarvoor dit jaar zullen draaien.

Dat laatste geeft aan hoe klein de slagkracht momenteel is van de makers van e-sigaretten om hun case te maken.

15 keer schadelijker?

Los daarvan is er de rol van de media. Zo werd in de media groot spel gemaakt dit jaar over twee studies die zouden aantonen dat het roken van e-sigaretten “zelfs 15 keer schadelijker” (een titel op zowat alle Vlaamse krantensites en die van de openbare omroep) zou zijn.

Een eerste was eentje die zou aantonen dat het aantal jonge rokers van de e-sigaretten verdrievoudigd was. Een “dramatische stijging”, zegt Adam Leventhal, hoogleraar preventieve geneeskunde en psychologie aan de Universiteit van Zuid-Californië. Alleen: de studie bleek bijzonder slecht in elkaar te zitten. Ze vond plaats in één school in Los Angeles. Ze hield geen rekening met de vraag of die tieners geswitcht waren van gewone sigaretten. En de vraagstelling was “heb je ooit een e-sigaret geprobeerd?”

Diacetyl

Een andere studie, over de smaakstoffen in die e-sigaretten, werd gewoonweg compleet verkeerd geïnterpreteerd door de media. In 75 % van de e-sigaretten zat diacetyl zo bleek, een artificiële smaakversterker. Die kan iets veroorzaken dat popcornlongen heet, een longaandoening genoemd naar de werknemers van de popcornfabriek die ermee te maken kregen. Alleen: terwijl die stof wel degelijk in e-sigaretten zit, zit er 100 keer meer diacetyl in gewone sigaretten, en zelfs die hoeveelheid is niet genoeg om de ziekte op te lopen die de werknemers van de fabriek hadden, bleek uit een onderzoek van Harvard.

Er zijn in de VS een aantal profs bezig met te bestuderen hoe dat juist zit, waarom een groot deel van de media zich zo makkelijk laat meeslepen in de propaganda tegen de e-sigaret. Ze zijn al tot een aantal opmerkelijke conclusies gekomen. Die gaan op voor Amerika in eerste instantie, maar toch. Ten eerste: de sector van e-sigaretten is geen traditionele klant van de media. Er wordt niet geadverteerd. “De media begon pas resoluut en consequent te berichten over de gevaren van tabak vanaf het moment dat het verboden werd om reclame te maken voor sigaretten” luidt het. Daarvoor was alles nog in de voorwaardelijke wijze.

Ten tweede: de meeste media, wegens onder druk staand, voeren een politiek van toch maar geen standpunten in te nemen die lezers of kijkers voor het hoofd kunnen stoten. “Ze volgen gewoon” horen we daarover bij die onderzoekers. “En als de cijfers zeggen dat zelfs minder dan 20% van de lezers denkt dat e-sigaretten slecht zijn, dat ze dat standpunt zullen overnemen. Zeker over dingen waar ondertussen een stigma hangt zoals roken.”