Kapsalon Romy is sinds woensdag uit en werd al met veel lof overladen. Op de Frankfurter Buchmesse kreeg hij de prijs voor de beste verfilming van een kinderboek en op het International Children’s Film Festival ging Kapsalon Romy aan de haal met de prijs voor de beste Europese jeugdfilm. Het is de verfilming van een boek van jeugdauteur en scenariste Tamara Bos over de jonge Romy die na school in het kapsalon van haar oma op haar moeder moet wachten. Het is er saai, oma is streng en Romy verveelt zich. Tot haar oma haar verklapt dat ze zich steeds vaker verward voelt. Langzaam keert de situatie zodat Romy op haar oma, die aan de ziekte van Alzheimer lijdt, moet passen in plaats van omgekeerd. En dat zonder dat andere volwassenen op de hoogte zijn. Wij spraken met regisseur Mischa Kamp op Film Fest Gent.

Kapsalon Romy is een verfilming van het gelijknamig boek van Tamara Bos. Waarom heb je ervoor gekozen om een film te maken over het onderwerp alzheimer?

Mischa Kamp: “Eigenlijk is dat een beetje grappig, want het was de eerste intentie van Tamara Bos om een film te maken rond het thema. Tamara Bos, de scenariste, kwam met het idee, gebaseerd op haar eigen ervaringen met haar oma. Het duurde heel lang om het geld bijeen te krijgen, dus heeft ze eerst het boek geschreven en uiteindelijk ook het scenario. Maar het was eigenlijk altijd de bedoeling om er een film van te maken.”

“We hebben eerder samen Het Paard van Sinterklaas gemaakt en destijds liep ze al met het idee. Haar eigen oma had dementie en er is ook in haar leven een periode geweest, waarin ze samen met anderen haar oma verzorgde. Ze merkte heel hard een verschil in de verhouding tot haar oma tussen haar moeder en zij als kleindochter. Haar moeder en Tamara, als kleindochter, stonden er anders tegenover. De verhoudingen waren anders ten opzichte van de ziekte, eigenlijk waar de film over gaat.”

Familiefilm zonder gruwelen van de ziekte

Is Kapsalon Romy echt een kinderfilm?

“Wij noemen dat familiefilm, een film waar je met de hele familie heen kan. Wij hebben het perspectief van een kind gekozen, de belevingswereld van Romy. In onze ogen is het een film waar je als kind samen met je ouders heen gaat, geen film waarbij ouders zeggen ‘ik zie je over twee uur en dan kom ik je ophalen’. En als volwassene kan je je kind of kleinkind meenemen.”

Het was ook jullie bedoeling om het dramatische en gruwelijke van de ziekte uit de film te laten?

“Ja.”

Was dat een uitdaging voor jou als regisseur?

“De film is geschikt voor kinderen vanaf 8 jaar. Als je toch iets voor een publiek maakt, waarbij jonge kinderen ook aanwezig zijn, dan wil je ook iets positiefs meegeven. We willen laten zien dat alzheimer een afschuwelijke ziekte is, maar dat het ook iets kan brengen. Mensen met dementie en alzheimer zijn nog steeds mensen en je kan er ook een warmere band door krijgen, een andere manier waarop je naar elkaar kijkt. Met meer begrip.”

“Het was voor ons ook belangrijk om een film te maken die én voor kinderen én voor volwassenen interessant is. We merken nu heel erg dat ook oudere mensen de film omarmen. Er wordt op verschillende niveaus naar het verhaal gekeken.”

Positieve aspecten

In het begin van de film, toen oma nog helder was, was ze een nijdige vrouw en haar kleindochter was misnoegd dat ze bij haar oma moest zijn. We zien hoe ze dichter naar elkaar groeien naarmate de oma slechter wordt. Is dat het positieve aspect dat je bedoelt?

“Ja. We wilden voor jonge mensen een boodschap meegeven, waarin we konden aangeven dat het een rotziekte is, maar dat het ook iets mooi kan brengen. Soms moet je bij kinderen oppassen, door bijvoorbeeld de muziek niet te zwaar te maken. Anders krijg je ze er niet meer uit. Het was echt onze bedoeling om het toegankelijk te maken voor jong en oud.” 

“We hebben ook veel geëxperimenteerd, je kan altijd veel keuzes maken. Maar we hebben er bewust voor gekozen om niet dieper de afgrond in te gaan.”

Wat was dan het lastigste? Achteraf die keuzes maken en monteren, of het vastleggen en filmen zelf?

“Tamara heeft in 2007 al het idee gepitcht bij mij. We hebben in tussentijd heel veel films gemaakt afzonderlijk. Het traject om een budget te krijgen, is natuurlijk ingewikkeld. We hebben deze film ook in twee periodes opgenomen, één gedeelte in december en januari, en een andere deel in mei. Ik wou graag dat het wat mooier weer was om naar Denemarken te gaan.” 

“Dat was gedeeltelijk ook om toch dat feel good-gehalte wat op te krikken en er iets meer warmte in te brengen. Daarbij, die zee in Denemarken is natuurlijk zo al ijskoud. We hebben geluk gehad, want het was prachtig weer.”

Geen eenduidige symptomen

Kan Kapsalon Romy ook dienst doen als een soort van gids voor kinderen om alzheimer te herkennen en hoe ze ermee moeten omgaan?

“Uit onderzoek blijkt dat één op drie mensen er last van zal krijgen. Dat is echt heel veel. Het is ook een ziekte, waar mensen heel uiteenlopend op reageren. Je kan je vinger er niet op leggen. Enkel het feit dat ze vergeetachtig worden, staat vast, maar ook daarin heb je al gradaties en is het allesbehalve eenduidig.”

“Je kan niet zeggen ‘dit is alzheimer’. Dat hebben we ook helemaal niet geprobeerd, maar ik denk dat het wel fijn is dat je kan zien dat er zo’n ziekte bestaat en dat je nog wel contact kan houden.”

“Doordat je bij elkaar bent, kan je het delen. Dat vind ik heel belangrijk. We hebben screenings gehad, gekeken hoe kinderen op de film reageerden en dan verder gemonteerd. Wat ik heel mooi vond, is dat veel mensen na de vertoning zeiden dat ze naar hun oma of opa gingen. Die hadden daarom geen alzheimer, maar het gaat om het gevoel.”

“Toen ik een jaar of 10 was, was ik erg nieuwsgierig naar mijn grootouders. Zij ontmoetten elkaar voor de oorlog en hebben gedurende de hele oorlog brieven naar elkaar geschreven. Er was een moment waarop ik echt wou weten hoe hun leven was en hoe dat destijds ging. Dat is iets universeel, wat veel jonge mensen op een bepaald moment bij hun grootouders hebben.”