“Ik heb soms echt medelijden met hoe Alexander dat moet doen, want iedereen legt alles in zijn bak.” Egbert Lachaert (Open Vld), heeft misschien wel de moeilijkste job van allemaal: voorzitter zijn van de partij die ook de premier levert. Maar hij blijft bijzonder trouw aan Alexander De Croo (Open Vld), ook na heel de affaire rond Eva De Bleeker (Open Vld). “Hij voelt zich voor de bus gegooid en zij wellicht ook. Dat is een collectief falen, dat we er niet in geslaagd zijn om dat op te lossen.” Wie hem duidelijk meer zorgen baart, is Georges-Louis Bouchez (MR). Over diens strategie maakt hij een hard eindoordeel: “Als Open Vld hen niet meer in de federale regering houdt, als enige levenslijn, weet ik wat er zal gebeuren. Dan verdwijnt MR uit alle regeringen”, zo voorspelt hij, met de nodige info ten gronde. “Ik weet wat het plan was van Paul Magnette (PS). Hij zou de MR uit alle regeringen evacueren. Dat is mij duidelijk gezegd. Op zich moeten ze daarover nadenken. Zo kunnen ze niet verder.” En nog: “Politiek is een ploegsport. Een ploegsport voor individualisten. Maar individualisten die constant own goals maken, daar kan je niks mee doen.”
“Het grootste evenement was natuurlijk de inval van Rusland in Oekraïne. Dat heeft heel de wereld weer veranderd en heeft de politieke context in ons land opnieuw in een soort van crisissituatie gestopt.”
“De regering De Croo, die eigenlijk begonnen is als een kabinet dat in volle coronacrisis moest managen. Die dat goed gedaan heeft. Die crisis was dan net voorbij en je had de volgende al. Deze is nu heel tastbaar voor de mensen in hun portefeuille. De regering heeft enorm ingezet op bescherming, maar daar is natuurlijk een keerzijde aan en dat is de financiële kant voor de begroting. Daar is het einde van het jaar natuurlijk door getekend.”
Noem eens een hoogtepunt voor uzelf in 2022?
“Dat was wel de geboorte van mijn zoontje op persoonlijk vlak. Liam is in de zomer geboren. Dat komt niet van Gallagher, maar eerder van Neeson. We wilden vooral een naam die in alle talen wat past. Dat is natuurlijk wel het hoogtepunt van het jaar.”
“In de eerste helft van het jaar kijk je ernaar uit en in de tweede helft slaap je een pak minder. Ook in crisissituaties heb ik toch wel soms wat nachten wakker gelegen. Maar het is toch prachtig om te zien. Zelfs al ben je moe, je kunt nooit boos zijn op zo’n kindje.”
Geeft u dat dan ook energie om het allemaal verder te blijven doen?
“Fysiek ben je er vermoeid van, maar mentaal ben je inderdaad wel blij. Mijn oudste ook, die is nu twaalf. Dat zijn de dingen die echt belangrijk zijn in het leven. Altijd belangrijk om te onthouden.”
Hebt u ook een dieptepunt van dit jaar?
“Voor ons is het jaar heel moeilijk geëindigd, met het verhaal met Eva De Bleeker (Open Vld). Ik denk dat dat de moeilijkste weken geweest zijn dit jaar als voorzitter. Als voorzitter ben je de coach van het team en je ziet plots dat twee spelers samen in de problemen komen. En beiden zijn vrienden, kameraden, maar konden niet meer binnen dezelfde ploeg functioneren. Dat is voor mij wel het moeilijkste moment geweest van het jaar.”
De kerstgesprekken werden opgenomen in een van de studio’s van Business AM. Op 9 januari wordt met Business AM Radio een nieuwe radiozender gelanceerd, te beluisteren online of via DAB+. De talkradio gaat van start met een ochtendblok, van 6 tot 9 uur, waarin de hosts het belangrijkste zakennieuws aanstippen, met ook een sterke focus op economie, politiek en technologie. De trailer kan u hier beluisteren.
U zat ook bij die cruciale gesprekken, de dag van haar ontslag. Vertel eens hoe dat dan gegaan is?
“Voor Eva was het natuurlijk heel moeilijk, omdat zij echt nog zin had om het probleem dat ontstaan was nog recht te trekken. Ik verwijt haar ook totaal niet de lijn die ze daarin genomen heeft, want ze heeft geprobeerd om een liberale lijn op begroting te trekken, wat in deze context verschrikkelijk moeilijk is.”
“In een coalitie waar alle partijen geld willen uitgeven, en met twee crisissen op rij waar het ook bon ton is om heel veel geld te geven aan bescherming van mensen. Dat was een heel moeilijke opdracht. Ze wou er echt nog het beste van maken, maar ik besefte het gaandeweg het gesprek, toen ik het zelf een beetje duidde: ‘Hoe de oppositie nu omgaat met jou en met Alexander’. Zelf besefte ze ergens ook wel dat we in een onmogelijke positie zaten. Maar ze had toch nog de zin om door te gaan. Dus dat was absoluut niet gemakkelijk voor haar.”
“Ik hoor haar nog heel vaak. We zijn zelfs een dag naar Bratislava geweest. Er was een Europese liberale top en daar zijn we samen een dag naartoe geweest. We hebben nog heel veel met elkaar gesproken en ze heeft het nog altijd moeilijk.”
“Als voorzitter ben je de coach van het team en je ziet plots dat twee spelers samen in de problemen komen. En beiden zijn vrienden, kameraden, maar konden niet meer binnen dezelfde ploeg functioneren.”
Even naar de essentie. U zegt het zelf: ‘Zij was een van de weinigen die heel vocaal was binnen de regering over die begroting, bezorgd over de toekomst’. Ze noemde zichzelf de Iron Lady van de begroting. Had ze dat anders moeten of kunnen doen?
“Het gevaar is altijd als je heel ambitieus bent in het leven en duidelijk lijnen wilt trekken, die je hard wilt houden… In zo’n coalitie met zeven moet iedereen op een bepaald moment iets krijgen en is het niet makkelijk om die harde tante te zijn. Die lat lag heel hoog.”
“Misschien inderdaad wat te hoog, voor de context waar we in zaten. Als we in een periode zaten van economische groei en zonder twee crisissen, dan hadden we het begrotingstekort al lang naar een niveau moeten brengen dat binnen de normen van Maastricht lag. Die drie procent was uiteindelijk de bedoeling.”
“Dat is niet gelukt. Is dat haar fout? Nee, dat is een collectieve verantwoordelijkheid, maar heeft ook met de context van het verhaal te maken. Het was voor haar niet altijd makkelijk en de lat die ze legde, maakte het ook niet makkelijk voor haar.”
Hoe moeilijk is het dan voor u als voorzitter? Uw partij levert de premier, dus u moet constant die consensus zoeken. Maar als liberalen geef je dan eigenlijk op je core business toe. Dat zorgt toch onvermijdelijk ook voor spanning?
“Ik moet toegeven dat het een zeer moeilijke balans is. Een partijvoorzitter die een eerste minister heeft, ik denk dat geen enkele van mijn collega’s die positie benijdt. Op zich wil je natuurlijk kleur geven aan die ideologie en filosofie, maar als je dat niet kan waarmaken met een premier die uiteindelijk de consensus moet belichamen, dan ben je voor een stuk je eigen betrouwbaarheid en geloofwaardigheid aan het aantasten.”
“Ik hoor heel veel partijvoorzitters die vinden dat ze kleur moeten geven aan hun partij. Dat lijkt nu zo’n beetje bon ton, maar het probleem is dat we de ongeloofwaardigheid van het hele systeem en van hun partijen alleen maar bestendigen. Men zegt wel dat men van alles wil, maar men doet het niet.”
“Op zich wil je natuurlijk kleur geven aan die ideologie en filosofie, maar als je dat niet kan waarmaken met een premier die uiteindelijk de consensus moet belichamen, dan ben je voor een stuk je eigen betrouwbaarheid en geloofwaardigheid aan het aantasten.”
“Daarover heb ik de zomer toch heel wat gesprekken gehad met Alexander en met mensen in de partijtop. Over hoe we daar op de meest intelligente manier mee omgaan. Voor ons lukte dat eigenlijk goed. Tot die heisa met Eva hadden we eigenlijk enkele betere maanden. Wij willen nog altijd liberale ambities zetten. Vlaggen planten in liberale hervormingen.”
“Kijk naar de federale begroting. Wij wilden één miljard lastenverlaging om een zogenaamde netto indexsprong te doen. We wilden de flexi-job uitbreiden en de jobstudenten meer uren kunnen laten doen. We hebben die zaken bewust op voorhand gezet omdat we onderling afgesproken hadden dat Alexander ervoor zou vechten tot het einde, zodat we dat konden binnenhalen. En hij heeft dat ook goed gedaan.”
U hebt hem toch een beetje moeten sturen en moeten zeggen: ‘Die blauwe punten moeten we wel hebben’.
“Het moest van twee kanten komen. De premier heeft de neiging om de ploeg samen te houden en hij doet daar heel veel voor, maar hij is ook vertegenwoordiger van een partij. Op het einde van de rit zal hij in een campagne het boegbeeld moeten zijn van een liberale partij en een liberale overtuiging. Dat mag niet verloren gaan.”
Zorgde dat op een gegeven moment voor spanning tussen u en hem? Over de pensioenen herinner ik mij dat er toch wel discussies waren.
“In de pensioenendiscussie ging het wel even hard, omdat de onwil bij de andere partijen om iets te doen zo groot was.”
Dat blijkt eigenlijk vandaag. De Europese commissie zegt: ‘Uw hervorming is niet volledig’. Dus u had gelijk?
“Eva De Bleeker heeft daar trouwens ook een rol in gespeeld. Als liberalen wisten we dat we meer moesten doen. Eva heeft voor ons in de notificaties laten schrijven dat als bij de berekening blijkt dat het niet budgetneutraal is, we extra maatregelen zullen nemen. We hebben die hefboom nu om daarop in te haken.”
“Alexander De Croo heeft recent een bijkomend plan neergelegd. Veel zaken zullen niet aanvaardbaar zijn voor de PS, maar we gaan er wel een deel moeten uit halen om toch die budgetkwestie op te lossen.”
“Op zich was het een mix die je moest zoeken. Vanuit Alexander zijn positie moest hij goed weten dat hij samen met de partij een aantal vlaggen moest planten. Dan zouden ze van hem verwachten dat hij die tot het einde zou verdedigen en zou binnenhalen. Maar wat hij ook vroeg van ons en wat ook juist was, wij moeten hem ook verdedigen. Er zijn al zo weinig partijen die hem openlijk ondersteunen in een heel moeilijke coalitie. Hij heeft onze volledige steun daarin nodig.”
“Ik denk dat we over de strategie op een gegeven moment een goeie entente gevonden hebben. We gaan liberale vlaggen planten en die moet je ook echt binnenhalen. Maar we geven je geen menu van 25 dingen waarvan we weten dat je meer dan de helft toch niet kunt binnenhalen. Dat gaan we hem niet aandoen.”
“Wat we ook altijd zullen doen als er een akkoord is, is het verdedigen. Dat doen nog heel weinig partijen. Ik denk dat de meeste partijen denken dat ze daarmee scoren, maar ik vrees eerlijk gezegd dat je de hele geloofwaardigheid van onze politieke business daarmee aantast.”
“Mensen zijn slimmer dan dat. Ze weten ook wel dat je een bestuurspartij bent. Waarom val je het bestuur aan? Als je kritiek hebt, doe het dan gewoon. Hetzelfde met de begroting. Heel veel aandacht voor het feit dat de cijfers niet goed zijn. Iedereen die allerlei uitlatingen daarover doet en teksten daarover schrijft dat we meer moeten doen.”
“Eerlijk gezegd denk ik dat de meeste mensen dan zeggen: ‘Doe het dan gewoon’. Dat heeft weinig zin. Show, don’t tell. Dat is eigenlijk het belangrijkste.”
Hoe ziet u dat nu eigenlijk met Georges-Louis Bouchez, uw liberale spitsbroeder? Dat moet eigenlijk toch eens gefikst worden? Of is die man niet te veranderen?
“Ik denk dat Georges-Louis qua karakter niet kan veranderen. Hij is een zeer intelligent, charismatisch persoon. Ik denk dat we dat allemaal erkennen. Au fond een echte liberaal, ik heb dezelfde filosofie.” “Alleen als je aan politiek doet in een coalitiesysteem, zit je niet in het presidentiële systeem van Frankrijk. Hij spiegelt zich vaak aan een soort van presidentieel systeem waar je alles voor het zeggen hebt. Het is niet zo in België. Je hebt met coalitiepartners te maken en dan moet je zien dat in de tonaliteit en de manier waarop je werkt, dat anderen nog met je willen samenwerken.”
“Op den duur is de enige levenslijn van de MR nog de Open Vld die hen in de federale regering houdt. Als Open Vld hen daar niet meer in houdt, weet ik wat er zal gebeuren. Dan verdwijnt MR uit alle regeringen, want dat plan lag al op tafel twee jaar geleden, toen Bart De Wever mij vroeg om zonder de MR in een coalitie te gaan met hen. Ik weet wat het plan was van Paul Magnette (PS). Hij zou de MR uit alle regeringen evacueren. Dat is mij duidelijk gezegd.”
“Op zich moeten ze daarover nadenken. Zo kunnen ze niet voort. We hebben daar onlangs wel een aantal gesprekken over gehad, maar wat ik voel bij Georges-Louis, is dat je die gesprekken regelmatig moet voeren.”
Zoals bij een kind?
(lacht) “Ik heb daar andere dingen over gelezen van andere partijgenoten. Ik had ergens gelezen dat iemand hem met een klein kind had vergeleken.”
Dat is gebeurd bij u op het Partijbureau. Alexia Bertrand maakt de overstap en dat is het eerste wat ze zegt op het Partijbureau…
“Hij is intelligent genoeg en is geen kind, maar het is sterker dan hemzelf. Hij gaat een beetje als een racepiloot voluit over de piste. Maar politiek is een ploegsport. Een ploegsport voor individualisten. Maar individualisten die constant own goals maken, daar kan je niks mee doen.”
“Op zich moet hij daarmee opletten. Ik weet dat hij naar mij nog altijd luistert. Hij heeft voor mij nog altijd een bepaald respect. Maar ik weet dat ik veel tijd in hem moet steken en dat we daar tussen MR en Open Vld aan zullen moeten werken.”
“Het is niet voldoende om een perstekst uit te sturen om het op te lossen. Het is een soort van alliantie waarin we moeten investeren om die binnen de regering onder controle te houden. Ik ga dat doen. Ik steek daar mijn tijd in, maar ik geef toe dat het niet evident is.”
Ik hoor u de verzoening prediken, maar u hebt natuurlijk wel een van de kopstukken van zijn partij in Brussel, Alexia Bertrand, overgenomen. Dat was ook wel een heel onverwachte zet.
“Ik denk dat iedereen ziet in de korte tijd dat Alexia er is, dat ze een toptalent is. Nu ook binnen de kern van de regering. Die is daar nog maar drie weken en maakt echt indruk met dossierkennis. Ze zit daar uiteindelijk in een kern met mensen als Frank Vandenbroucke, Vincent Van Quickenborne…” “Dat zijn mensen die daar al heel lang rondlopen, met heel veel ervaring. Naar Alexia Bertrand luisteren die. Als er iemand in staat is om de PS tot bepaalde zaken te bewegen, denk ik dat Alexia daar een zeer belangrijke rol in kan spelen. Zij kan ook de brug naar de Franstaligen spelen.”
Paul Magnette zal toch niet onder de indruk zijn omdat plots een Franstalig iemand hem de uitleg komt geven? Integendeel.
“Nee, maar aanwezig zijn in het Franstalige landsgedeelte en daar af en toe eens een stout statement doen. Dat heb ik zelf een maand geleden ook gedaan. Ik zie dat het toch impact heeft.”
Maar dat is net wat u Bouchez verwijt?
“Dat weet ik, maar het is ook geen sport voor softies. Op zich moet je soms ook duidelijk maken dat iemand te ver gegaan is. Two can play that game. Een beetje respect aan beide kanten is hier wel nodig. Alexia heeft ook het voordeel dat ze toch bekend is in de Franstalige pers en toch ook kan zeggen: ‘Beste Franstalige vrienden, als we zo voortdoen, het land niet hervormen en niet meer mensen aan de slag laten gaan, met wie willen jullie dan in 2024 nog gaan spreken?’ Mogelijk is het dan zelfs niet meer Bart De Wever, maar Tom Van Grieken. Dan wensen we je veel geluk.”
“Als dat komt van iemand die eigenlijk van origine in een Franstalige partij zat, komt dat nog iets geloofwaardiger over. Ze kan voor ons echt wel een belangrijke hefboom zijn om zaken gedaan te krijgen. Die overgang is natuurlijk heel snel gegaan, omdat Alexia wel op mijn radar stond.”
“Ik heb haar leren kennen vlak na de regeringsvorming in 2020. Toen hebben we vrij snel, toen ik een beetje meer tijd had en de formatie achter de rug was, iets gaan eten. Ik had goeie zaken over haar gehoord en was onmiddellijk heel erg onder de indruk. Ik dacht toen: ‘Ooit zullen we met haar wel iets kunnen doen’. Ik heb ze toen in de talentenacademie bij ons in de jury gezet, om onze jonge talenten te coachen. Zo is dat contact nog verder gegroeid, maar de laatste tijd waren we het contact een beetje kwijt, omdat ik haar ook niet echt iets aan te bieden had.”
“Maar toen we zagen dat het met Eva fout aan het lopen was, hebben we contact opgenomen. We wisten dat ze binnen de MR niet in een makkelijke positie zat. Ze was wel de fractieleider in het Brusselse Parlement en een goeie oppositieleider, maar we wisten dat haar ambities op het federale niveau lagen. Dus ze was daar eigenlijk onmiddellijk in mee. Dat was voor de MR een goeie en een slechte zaak. Je kunt talent kwijt en aan de andere kant zaten ze in Brussel ook wel een beetje met een personeelsprobleem. Dus al bij al denk ik dat het redelijk snel verwerkt is.”
Was met Eva De Bleeker hetzelfde gebeurd was als zij geen vrouw was, is een kritiek die veel terugkomt. Een vrouw die toch de schuld krijgt van een conflict waar ze misschien beiden, zijzelf én de premier, verantwoordelijk waren?
“In de beeldvorming is dat iets wat ons parten speelt, maar of het een man of een vrouw was, zou voor mij totaal geen verschil gemaakt hebben. Voor mij zat je in een situatie waar twee mensen tegen elkaar uitgespeeld worden. Had ze blijven zitten, zou dit…”
“Het heeft nu natuurlijk ook nog weken aangesleept, maar dan had het zeker nog weken aangesleept in commissies. De avond voor Eva haar ontslag genomen heeft, was er een commissie Financiën en Begroting. Ik heb die online gevolgd. En Sander Loones (N-VA) stak toen van wal en heeft eigenlijk een beetje te hard zijn kaarten op tafel gelegd over hoe hij het de komende weken zou aanpakken. Hij zei eigenlijk tegen Eva De Bleeker: ‘Ofwel bent u de marionet van Alexander De Croo die uw cijfers weer aangepast heeft. Dan bent u eigenlijk een zwakkeling die niks waard is’.”
“Dan heb ik een dode staatssecretaris met wie ik het komende anderhalf jaar eigenlijk politiek niks meer kan doen. ‘Het andere is dat u eigenlijk incompetent bent’. ‘Incapabel’, zo heeft hij het genoemd. ‘Want u heeft andere cijfers gepresenteerd dan de regering’.”
“Dat was de match die hij ging spelen. Eva De Bleeker zou in de vernieling gereden worden door Sander Loones. Ik zag er voor haar eigenlijk een goeie uitweg in, maar ik denk dat mensen in haar entourage dat anders zien. Waardoor die problemen er ook zijn.”
U bedoelt de constante lekken achteraf vanuit de entourage van De Bleeker? Die WhatsApps, die e-mails. De communicatie tussen de twee kabinetten liep duidelijk niet honderd procent juist. Er is op z’n minst een misverstand geweest. Wat ik mij dan wel afvraag, is of de premier niet beter op een bepaald moment zou gezegd hebben: ‘Kijk, ik ben ook verantwoordelijk. We hebben samen een fout gemaakt’.
“Je hebt de technische kant van de zaak, waar volgens mij tussen de twee kabinetten een andere zienswijze bestond. Dat wordt heel hard uitgevochten in de media, dat zie je. Technische experts bij De Bleeker die het op een bepaalde manier willen berekenen en op de Zestien die het anders ziet. Daar zijn opmerkingen over gemaakt, maar het is uiteindelijk geëindigd zoals het is.”
“Maar het tweede speelde voor mij mee en was eerder doorslaggevend: ‘Beseft men wel goed welk politiek probleem hiermee gecreëerd werd?’ Daar zie ik toch wel echt een inschattingsfout op het kabinet Begroting. Waar Alexander niks van wist, hè.”
Dat is duidelijk: je gaat jezelf niet in de vernieling rijden. Maar ik herhaal mijn vraag. Had hij zelf niet moeten zeggen dat hij ook verantwoordelijk is? Als een soort van captain of the team?
“Ik denk dat het voor hem moeilijk is. Beiden hebben het gevoel dat ze voor de bus gegooid zijn. De premier ook. Hij zegt: ‘Eigenlijk heb je mij voor de bus gegooid, want ik ga naar een State of the Union met cijfers en drie weken later leggen jullie andere cijfers neer. Dus wie staat hier te kijk? Mijn imago wordt geschonden’.”
“Hij voelt zich voor de bus gegooid en zij wellicht ook. Dat is een collectief falen, dat we er niet in geslaagd zijn om dat op te lossen.”
“Hij voelt zich voor de bus gegooid en zij wellicht ook. Dat is een collectief falen, dat we er niet in geslaagd zijn om dat op te lossen.”
Dan krijg je op de voorpagina van Het Laatste Nieuws ‘geloven we de premier of niet’?. Dat is dodelijk, hè.
“Dat is pijnlijk. Ik denk dat het herstelbaar is, maar dat het een herstelproces van lange duur zal zijn. Vooral door daden te stellen en ervoor te zorgen dat we aan die begroting werken om betere cijfers te krijgen. Dat is de enige weg terug. Het is de vader van Alexander die altijd zegt: ‘Geloofwaardigheid vertrekt sneller dan dat ze terugkeert’.”
Was het niet met een paard erbij, komende van Herman De Croo?
“We moeten te voet aan de weg terug werken. Dat kan, maar het zal wel van iedereen sérieux vragen. We moeten dit nu wel afsluiten en het is jammer dat het zo gegaan is natuurlijk.”
Noem iets wat u zelf liever anders had gedaan?
“Op een jaar gebeurt er natuurlijk heel veel. Wat ik altijd wat jammer vind sinds ik voorzitter ben, is dat er voor je familie zo weinig tijd blijft. Dat blijft iets wat je zeker in de kerstdagen toch wat spijtig vindt. Zeker op belangrijke momenten wil je er iets meer van genieten, zeker met een kleintje thuis. Als het dan zo druk is, mis je toch sommige momenten.”
U bent voorzitter geworden in mei 2020. Als ik dan zie wat u op die 2,5 jaar al hebt moeten doen… Doet u dat nog graag?
“Iedereen stelt mij die vraag, er is nog een zekere compassie.” (lacht)
“Maar het is inderdaad nog geen easy ride geweest. Ik denk dat de tijdsgeest ook een beetje tegen de centrumpartijen speelt. Die is ook niet in het voordeel van de liberalen.”
“Ik denk dat je in een tijdsgeest zit van zeer veel bescherming door de overheid. Wat eigenlijk niet matcht met het liberale verhaal van dat mensen in eerste instantie zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Ik heb dat voorbeeld gezien in een discussie over de btw-verlaging. Wij hadden eerst de reflex dat het wel veel geld kost. Maar dan krijg je een pletwals over je heen, omdat mensen bescherming verwachten. Je leeft in een tijdsgeest waar de liberale gedachte niet zo heel erg leeft.”
“En ten tweede leef je in een gebalkaniseerd politiek landschap waar je toch de verantwoordelijkheid hebt om ervoor te zorgen dat de zaken nog vooruitgaan. En mét de premier. Dat is gewoon verschrikkelijk moeilijk.”
“Als je voorzitter kunt zijn van een partij in een tijdsgeest die liberaler is, dan kan je totaal andere dingen doen. Het feit is ook dat eens er zulke kritiek komt, alles ook wat onder de loep genomen wordt. Dat is logisch en dat kan je dan wat hebben.”
“Ik heb dan één voordeel. Ik kan me er eens kwaad over maken tegen de ene of de andere, maar al bij al ben ik daar redelijk zen in en heb ik andere zaken in mijn leven die mij tot rust brengen. Bij mij is dat dan vooral sport, voetbal. Als ik fysiek in orde ben, kan ik dat eigenlijk wel weer relativeren. Maar bon, natuurlijk vloek ik soms wel op de ene of de andere. Na een tijdje gaat dat dan weer over.”
Die tijdsgeest, en anderzijds de balkanisering kloppen ongetwijfeld. Misschien een derde element dat ik zou toevoegen, is dat u destijds wel vanuit de basis verkozen bent. Uw campagne was destijds ‘Puur Blauw’, met het idee om net voor een stuk terug naar die kernpartij te gaan?
“Klopt. Dat is een zeer interessante vraag. Puur Blauw blijft natuurlijk de basis voor mij. Mijn gedachten liggen in dat boekje. Waar je kan, probeer je je daarop te baseren. Maar als je in zo’n coalitie zit, is dat niet evident.”
“Volgens mij was het in eender welke coalitie na 2019 aartsmoeilijk. Je had minstens zes of zeven partijen nodig. De socialisten waren zo goed als incontournable. Voor mij was het als persoon het beste als we in de oppositie terechtgekomen waren. Dat zou het leukste zijn van alles. Als je een klassieke flank hebt die ooit weggelopen is van ons, bij Jean-Marie Dedecker terechtgekomen is en dan bij N-VA, dan denk ik dat je moet wachten op het moment waarop N-VA met de socialisten echt wil gaan regeren. Wat blijkbaar wel de ambitie is van Bart De Wever voor 2024.”
Alleen zullen dat niet genoeg zetels zijn, dus jullie zullen moeten meedoen.
“Dat is altijd een beetje het drama, dat was ook zo in 2020, bij de regeringsvorming die allerlei kapriolen gekend heeft. Je had op den duur iedereen nodig en zo zijn wij daar dan bij terechtgekomen, terwijl dat ook niet de favoriete setting was van iedereen.”
“Dat is een beetje het probleem. De democratische partijen worden kleiner. Die zeggen in het eerste jaar dat ze er niet in mee gaan, dat ze dat niet willen. Maar na een jaar zien ze dat ze allemaal het slachtoffer zullen zijn van het feit dat er geen bestuur is en worden ze voor een stuk verplicht om toch te gaan besturen. Zo zitten we allemaal een beetje in een fuik.”
“Het antwoord daarop? Op korte termijn denk ik dat wie nu in de regering zit, echt moet gaan besturen. Als iemand denkt dat hij punten zal winnen door de boelt te saboteren… Ik denk zelfs dat N-VA op dit moment niet wint. Ik denk dat de enige winnaar Tom Van Grieken (Vlaams Belang) is als we niet op een degelijke manier op Vlaams en federaal niveau besturen.”
“Dat is op korte termijn. Op korte termijn denk ik dat al die bestuurspartijen, en ik reken er N-VA bij, er belang bij hebben dat er toch een bepaalde stabiliteit is. Je kunt van mening verschillen, maar toch een bepaalde stabiliteit om te besturen. Twee, dat debat over herverkaveling zal op een bepaald moment komen. Daar is tussen verschillende partijen al over gepraat, denk ik.”
U hebt zelf toch een gesprek gehad met Sammy Mahdi en met een aantal andere CD&V’ers?
“Ik heb daar met veel partijen over gesproken, over hoe men daarnaar kijkt. Niet met de socialisten, omdat ik eerlijk moet zijn. In mijn spectrum, dan kom ik terug op Puur Blauw, sociaaleconomisch en zeker op federaal niveau, zie ik de link niet. Wij kijken totaal anders naar de overheid en naar je eigen verantwoordelijkheid.”
“Lokaal begrijp ik dat je in Gent toch nog die paarse traditie hebt. En als je daar je evenwicht in vindt, oké. Dat heeft ook veel voor de stad opgebracht. Maar op federaal niveau willen de socialisten geld uitgeven en de liberalen vinden dat de economie moet draaien. Dat blijft een tweedeling, waardoor ik niet zie hoe die twee in één partij zouden kunnen eindigen.”
“Je hebt natuurlijk andere partijen, zoals CD&V. Daar zitten mensen die naar ons kijken en mensen die naar N-VA kijken. Zijn daar samenwerkingen mogelijk? Ik zie dat het op dit moment onmogelijk is.”
“Bij N-VA zitten natuurlijk ook een deel mensen die ooit net zo goed bij ons hadden kunnen zitten, maar die nu daar zitten. Die zich ook niet altijd comfortabel voelen bij wat Theo Francken tweet. Daar zit overlap.”
“Ik denk dat er in het landschap twee partijen te veel zijn. Centrumrechts is er één te veel die je ergens zult moeten saneren. En op de linkse flank zit er volgens mij ook één te veel. Dan heb je volgens mij al een duidelijker landschap waarin het ook eenvoudiger wordt om coalities te maken.”
“Ik ben zelf koninklijk opdrachthouder geweest, preformateur en formateur. Als je zes of zeven partijen bijeen moet brengen, dat is een huzarenstuk tot en met. Laat staan dat leiden. Ik heb soms echt medelijden met hoe Alexander dat moet doen, want iedereen legt alles in zijn bak. Maar het ligt wel voor een stuk bij die andere partijen die allemaal andere dingen willen.”
“Als je zes of zeven partijen bijeen moet brengen, dat is een huzarenstuk tot en met. Laat staan dat leiden. Ik heb soms echt medelijden met hoe Alexander dat moet doen, want iedereen legt alles in zijn bak.”
Als u zegt dat we van zeven partijen naar vijf moeten, dan volgt de onvermijdelijke vraag of Open Vld er dan niet tussenuit zal vallen?
“De essentiële vraag die je eerst moet stellen, is of je een stroming in de samenleving dekt die nog relevant is. Daar twijfelen wij niet over, dat is eigenlijk duidelijk. De liberale stroming die op sociaal-economisch rechts of centrumrechts is, maar op wereldbeeld, ethisch gezien, progressief en vooruitstrevend, is een unieke setting.”
“Dat is vandaag niet de tijdsgeest, laat ons daar wel duidelijk over zijn. De tijdsgeest is eigenlijk net het omgekeerde. Die is op sociaaleconomisch vlak beschermend en eerder links. Zelfs Vlaams Belang zit daarop. N-VA gaat ook een beetje meer naar het centrum. Ze doen niet meer die harde lijn van Zuhal Demir op sociaaleconomisch vlak. Zij zijn ook beschermend. En op ethisch vlak, op grenzen en identiteit, zeer rechts.”
“De meeste partijen staan eigenlijk diametraal tegenover ons. We hebben een uniek spectrum dat we kunnen afdekken. Het is tegen de tijdsgeest, maar je mag het niet opgeven. Want dat is je overtuiging. Wij hebben weldegelijk een bestaansreden.”
“De meeste partijen staan eigenlijk diametraal tegenover ons. We hebben een uniek spectrum dat we kunnen afdekken. Het is tegen de tijdsgeest, maar je mag het niet opgeven. Wij hebben weldegelijk een bestaansreden.”
“Er blijven ook nog altijd in Vlaanderen 20 tot 25 procent mensen die zeggen dat ze zich liberaal voelen. Ze zullen alleen vandaag niet op Open Vld stemmen. Op dat vlak heb je een bestaansreden. Maar ik weet niet of die gedachte voor iedereen opgaat. Die oefening moet iedereen voor zichzelf maken.”
Dus ik hoor toch hoop?
“Ja, er is hoop. We hebben vorig jaar 175 jaar liberale partij gevierd met een mooi boek. Ik herinner mij ooit een gesprek met Karel Poma zaliger over de stand van de liberale partij rond de Tweede Wereldoorlog. Het ging toen ook over vrijheid, maar de liberale partij stond toen heel laag. En later zijn we dan weer een grote partij geworden.”
Goeie voornemens voor volgend jaar?
“Politiek gezien hoop ik echt dat we die regeringen terug op de rails krijgen en dat we echt hervormingen doen. Voor mezelf wil ik gewoon verder genieten van mijn familie en mijn kinderen.” “En ik zou toch af en toe eens een reisje willen plannen. Wat nu al drie jaar uitgesteld is, is de fietsreis met vrienden. Ik ga elk jaar op fietsreis met mijn vrienden. De laatste trip was naar Bulgarije, een prachtig land om door te fietsen. Dat heeft bergketens en de Zwarte Zee. Dit jaar zou het Roemenië moeten worden, maar het is al drie jaar uitgesteld. Nu hoop ik echt dat het ervan komt. Voor we drie oude zakken worden die niet meer met de fiets kunnen rijden.”
En wat wenst u het land toe?
“Ik wens echt, ik neem N-VA erbij, alle democratische partijen op Vlaams en federaal niveau toch een begin van samenwerking. Laat ons ook eens spreken over hoe we de democratie vlot kunnen trekken. Misschien moeten we toch eens echt over dat kiessysteem praten.”
“Al is het dat we niet in kartels terechtkomen of samen een partij maken. Maar over hoe onze democratie werkt. Laat ons daar tussen partijen echt eens over praten hoe we dat beter in elkaar kunnen steken. Zodat we de antipolitiek het gras voor de voeten maaien. Laat ons daar op een constructieve manier aan samenwerken.”
Egbert Lachaert, hartelijk dank.
Het interview met Egbert Lachaert kadert in een reeks kerstgesprekken, waarin een kopstuk van elke Vlaamse politieke partij aan bod komt.