De voormalige Duitse bondskanselier Angela Merkel heeft haar eerste interview gegeven sinds zij zich afgelopen december uit het openbare leven heeft teruggetrokken.

De belangrijkste redenen voor het interview waren, niet verrassend, de Russische invasie in Oekraïne en de diplomatieke betrekkingen tussen de Reichstag en het Kremlin tijdens Merkels politieke carrière. De gewezen bondskanselier is van mening dat haar “niets te verwijten valt” voor de manier waarop zij in de loop der jaren de banden met Vladimir Poetin heeft onderhouden.

“Wandel durch Handel”

“Diplomatie is nooit slecht, zelfs al werkt het niet”, klonk het. “Ik zie dus niet in waarom ik zou moeten zeggen dat het verkeerd was en ik zal mij er niet voor verontschuldigen”.

Verwezen wordt naar de beleidsrichtlijn die bekendstond als “Wandel durch Handel” – “verandering door handel”. Hieronder verstaan ze in Duitsland de inspanning om een ondemocratisch land in de richting van de democratie te nudgen door er diplomatieke en handelsbetrekkingen mee aan te knopen; iets wat Duitsland actief met Rusland heeft gedaan. Als gevolg daarvan is het nu voor zijn energievoorziening sterk afhankelijk van Moskou.

Merkel zei nooit geloofd te hebben in de “illusie” dat Poetin door handel veranderd kon worden. Als er geen nauwe politieke betrekkingen tussen Europa en Rusland mogelijk waren, zei zij, “dan was het op zijn minst zinvol om handelsbetrekkingen (met elkaar, red.) te hebben, want wij kunnen elkaar niet helemaal negeren. (…) Rusland is de op één na grootste kernmogendheid ter wereld. Ik kan niet doen alsof het land gewoon niet bestaat.”

2008: de woede van het Kremlin bedaren

“Achteraf ben ik blij dat ik mezelf er niet van kan beschuldigen dat ik te weinig geprobeerd heb om zo’n gebeurtenis te voorkomen”, zei Merkel over de Oekraïne-oorlog. Dat heeft ze echter vooral door middel van diplomatie (van de meest Kremlin-sussende soort, volgens haar tegenstanders) gedaan.

In 2008 verzette zij zich tegen het begin van een procedure voor de toetreding van Oekraïne tot de NAVO, wat president Zelensky onlangs een grote inschattingsfout noemde. Merkel voerde aan dat Oekraïne destijds wijdverbreide corruptie kende en geen stabiele democratische regering had, maar gaf ook toe dat Rusland niet te willen provoceren.

Merkel verdedigde ook de rol van Duitsland bij de onderhandelingen over de Minsk-akkoorden in 2014 en 2015. Daarbij werd een dialoog gestart over autonomie voor twee oostelijke Oekraïense regio’s die in handen zijn van door Moskou gesteunde separatisten; een akkoord hierover zou onverdraaglijk geweest zijn voor Oekraïne, dat van de onderhandelingstafel wegliep.

Geen verontschuldigingen, weinig spijt

Merkel gaf toe dat de sancties tegen Rusland na de annexatie van het Oekraïense schiereiland de Krim in 2014 “strenger hadden gekund”. Maar ze zei dat er toen geen sterke steun voor dergelijke maatregelen was. Daarom hield ze vol dat zij zich voor hiervoor niet hoefde te verontschuldigen.

Niettemin erkende Merkel ook er niet in geslaagd te zijn een “veiligheidsarchitectuur” op te bouwen om de invasie te voorkomen. De voormalige politica voegde er echter aan toe dat de inval in Oekraïne “een grote fout van Rusland” was.

(lb/mah)