Na vijftien jaar begon Jan Leyers vorig jaar opnieuw met uitzendingen van het legendarische praatprogramma Nachtwacht. Afgelopen zaterdag begon een nieuw seizoen met een breedvoerige discussie over de Holocaust. Wij spraken met Jan Leyers over het publieke debat anno 2020. Het programma is te bekijken op Canvas en via VRT NU.

Waar mogen we ons aan verwachten voor dit tweede seizoen van de vernieuwde versie van Nachtwacht?

Jan Leyers: “Aan het format is niets wezenlijks veranderd. Ik voer een gesprek met drie mensen van wie ik uitga dat ze over een bepaald onderwerp veel weten. De eerste gast poneert een stelling. In het tweede blok komt de tweede gast erbij, een beetje these-antithese. Tijdens het laatste kwartier van de uitzending komt er een derde gast bij, die de boel opentrekt en een nieuw licht op de zaak werpt. We pakken onderwerpen aan waar mensen van wakker liggen en die een lang en diepgaand gesprek verdienen.”

Gevangeniswezen, voetbal en veganisme

Welke onderwerpen zullen aan bod komen?

Jan Leyers: “Het gevangeniswezen komt zeker aan bod, de zin en onzin van het opsluiten van mensen. In een andere uitzending stelt iemand stelt dat het een kwestie van tijd is voor we allemaal veganist zijn. De vraag is of dat voor ons lichaam en het milieu wel zo gezond is. Er komt ook een uitzending over het voetbal. Dicteert het geld niet alles in het voetbal? Uiteenlopende onderwerpen dus.”

Trage talkshows anno 2020

Is het een uitdaging om anno 2020 zo’n diepgravend praatprogramma te maken? Tegenwoordig heb je heel wat afleidingen zoals streamingdiensten en sociale media.

Jan Leyers: “En je hebt ook veel meer duidingsprogramma’s. Wat ons hopelijk van de rest onderscheidt, is het feit dat we een klein uur effectief wijden aan één onderwerp. Dat is een beetje oneigentijds, maar dat maakt het eens zo uitdagend. En vergis je niet: zelfs na drie kwartier heb je het gevoel dat er nog zoveel gezegd kan worden. Dat herinner ik me ook van Zomergasten. Dat programma duurt drie uur en na afloop dacht ik altijd: hè, is het nu al voorbij?’ “

Is Nachtwacht een programma met een missie? Is het je bedoeling om een maatschappelijke discussie uit te lokken? 

Jan Leyers: “Missie is een groot woord, maar ik wil wel vermijden dat de kijker na een uitzending het gevoel heeft dat werkelijk alles naar de kloten is. Dat gevoel heb ik zelf vaak als kijker. We proberen een mogelijk spoor van een uitweg te laten zien. We willen meer doen dan eindigen met de doemprofetie.”

Doemprofetieën en schreeuwtoestanden

Vind je dat we zo’n doemprofetieën vaak te zien krijgen op de Vlaamse televisie?

Jan Leyers: “Als je de aandacht wil, moet je verkondigen dat er ons een ramp te wachten staat, dan zijn alle oren gespitst. De vraag is of dat blijft werken. In de Nachtwacht-aflevering over het klimaat komt de contraproductieve werking van al die doemscenario’s aan bod. Ik ken mensen die zeggen: ‘die klimaatramp, liever vandaag dan morgen, dan hebben we dat gehad en kunnen we verder’.”

“Mensen houden natuurlijk op een bepaalde manier van doemscenario’s. De hel is afgeschaft, maar nu hangen er andere straffen in de lucht. Wie niet sport krijgt het aan zijn hart, en wie ongezond eet krijgt kanker. Volgens mij vinden mensen het moeilijk om te zeggen ‘ik ben vrij en alles is in orde’. Mensen lijken niet om te kunnen met dat gevoel.”

Denk je dat het publieke debat in Vlaanderen de Amerikaanse tour op gaat, dat we niet meer naar elkaar luisteren en alleen maar door elkaar praten?

Jan Leyers: “Ik ben optimistisch. In de Nederlandse krant Trouw stond vorig jaar een bespreking van het vorige seizoen van Nachtwacht. Er werd geschreven dat zo’n programma in Nederland ondenkbaar zou zijn. ‘Die Vlamingen zijn zo beleefd en laten elkaar uitspreken, je kan daar een punt maken waarop verder gegaan wordt.’ Ik maak me sterk dat we toch nog een eind verwijderd zijn van die Amerikaanse schreeuwtoestanden.”

Meer dan vijftien jaar geleden presenteerde je al een eerdere versie van Nachtwacht. Staat de wereld er beter of slechter voor dan in 2003?

Jan Leyers: “Dat is een moeilijke. Het gevoel bij de mensen is zeker slechter. Maar is dat omdat het effectief slechter gaat of omdat we 24 uur op 24 overspoeld worden door slecht nieuws? Als er in Griekenland iemand in een ravijn valt, weten we dat hier binnen dertig seconden. Je krijgt zo de indruk dat er alleen maar erge dingen gebeuren in de wereld. ‘Man vergeet kind in auto,’ dat is nieuws. ‘Man zet kind veilig af op school’ niet. O ja, er is de Nobelprijs, dat is wel goed nieuws.”

Of de Oscars …

Jan Leyers: “Ja, maar de laatste jaren krijg je toch vooral het gezeur in de marge opgelepeld. Ze zijn niet divers genoeg, ze zijn te dit, te dat.”

Muzikaal 2020

Wat zijn je toekomstplannen?

Jan Leyers: “Naast Nachtwacht wordt 2020 een heel muzikaal jaar. In maart spelen we met Soulsister in de AB. We spelen onze tweede plaat ‘Heat’ uit 1990 integraal in de originele volgorde. Daarna spelen we een reeks concerten in de grote zalen: het Depot, de Roma, het Concertgebouw in Brugge. In de zomer zijn er de festivals en in het najaar de theaters. Op tijd gaan slapen wordt de boodschap.”