De twee preformateurs moeten maandag hun conclusies voorleggen aan de koning. Maar maakt die straks haast?
Wat gebeurt er precies? Officieel zijn de twee preformateurs nog steeds bezig met hun opdracht: Rudy Demotte (PS) en Geert Bourgeois (N-VA) zien in alle discretie topfiguren om paars-geel te maken. Maar in werkgelijkheid zijn achter de schermen andere manoeuvres aan de gang, waarbij de hoofdrolspelers betrokken zijn. “Er wordt heel serieus gepraat, zoveel is zeker. En neen, dat is niet met de preformateurs”, wordt bevestigd in hoge socialistische kringen.
De details: Zo zouden er onder meer vertrouwelijke nota’s zijn gemaakt door Bart De Wever en Sander Loones. Die man leidde jarenlang de studiedienst en was ondervoorzitter, voor hij even federaal minister werd gedurende 28 dagen. Het feit dat die nota’s niet lekken, en dat er relatieve discretie over bewaard is gebleven, is alvast een teken dat de PS het wel degelijk serieus meent: anders stonden de N-VA-voorstellen al lang op de voorpagina van Le Soir of La Libre. De voorstellen zouden dan ook in zeer beperkte kring gedeeld worden: enkel Paul Magnette en Elio Di Rupo kregen de zaak te zien. Breder dan beide heren is er stevig verzet bij de PS om met de N-VA in zee te gaan, onder meer de nieuwe Brusselse sterke man en PS-fractieleider in de Kamer Ahmed Laaouej toonde zich al zeer kritisch.
Tussen de regels: De zet om opnieuw de groenen uit te nodigen is dus niet meer dan een rookgordijn: voorlopig focust men wel degelijk op paars-geel, zo bevestigen verschillende bronnen. Iedere betrokkene bevestigt dat de vergadering met de groenen en de preformateurs niet veel voorstelde, dat dit op geen enkele manier een opstap is naar een alternatieve formule. Dat Kristof Calvo publiek een lans brak voor paars-groen en ervoor pleitte om “nu de kans te geven aan een alternatief”, wordt hem zowel bij de socialisten als intern niet in dank afgenomen: “Nu moet eerst duidelijk de piste van paars-geel getest worden, en aangetoond worden dat het al dan niet kan lukken. Anders blijven we bezig”, zo zegt een partijvoorzitter.
De timing is cruciaal: Vanuit de N-VA kwam een andere reactie. Zij zouden geen probleem hebben om paars-groen eerst serieus te laten testen: zonder zichtbaar en tastbaar bewijs dat paars-geel ten gronde is geprobeerd, is dat immers politieke zelfmoord voor de Vlaamse centrumpartijen CD&V en Open Vld. En die zijn wel nodig om paars-groen te doen lukken.
De grote vraag? Het is en blijft de PS die alle troeven in handen heeft. Zij en niemand anders kunnen kiezen. “Ze hebben duidelijk nog altijd die keuze niet gemaakt. Maar met de N-VA, dat blijft toch een heel serieuze optie”, zo benadrukt een waarnemer. Dé vraag is of de PS al begin volgende week haar ei legt. Niemand verwacht het eigenlijk al. Met andere woorden: ze zijn, voorlopig toch, niet bereid om al een echt kopstuk, lees voorzitter Paul Magnette (PS), het veld in te sturen met een opdracht van de koning. Die moet maandag dus beslissen: de zaak nog verder laten aanslepen, of iets anders proberen. Een rondje voorzitters consulteren kan helpen, al was het maar om de anderen ook even te zien. Het paleis heeft in elk geval tot nu toe paars-geel, met PS en N-VA, geen strobreed in de weg gelegd: maandenlang werd tijd gegeven aan de informateurs, en nu kregen ook de preformateurs meteen bijna een maand om ‘iets te doen’.
In de wandelgangen: Tegelijk was het stemmen van de begroting in de Kamer wel een teken aan de wand. De PS ging daar mee met een amendement van de PVDA, om meer middelen voor de zorgsector te voorzien, bovenop de voorlopige twaalfden. Dat leidde tot grote irritatie bij de restregering, en consternatie bij de N-VA. Van een begin van coalitie rond paars-geel, met toch de drie partijen van de restregering, MR, CD&V en Open Vld, nog steeds aan de onderhandelingstafel, was in de Kamer geen sprake. Terwijl normaal partijen die samen een coalitie willen maken toch al wat dichter naar elkaar kruipen in de weken voor een echte formatie: samen zaken beginnen stemmen in de Kamer is dan niet abnormaal. Niet dus deze keer, vijf maanden na de verkiezingen.
Om rekening mee te houden? De begroting lost zichzelf wel op, daarover is een voorzichtig akkoord gemaakt. Het voorstel van PVDA wordt wel degelijk aanvaard binnen de begroting, het is alleen de vraag of het ooit echt zal worden uitgevoerd.
En nu? Het is straks aan het paleis om in te schatten hoe serieus de toenadering tussen PS en N-VA is, en hoeveel kansen ze die poging nog willen geven. Maar veel alternatieven heeft de koning op dit moment niet: al zou het niet slecht zijn als hij wat tijdsdruk creëert om de PS niet totale vrije baan te gunnen, en maandenlang de rest te gijzelen.