Open Vld slaat hoop PS/N-VA niet aan diggelen, maar heeft wel eisenlijstje: hervorming arbeidsmarktbeleid cruciaal

Een cruciale meeting verder, en het project van N-VA en PS om een volwaardige regering te vormen, leeft nog. Meer zelfs: Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert, die zeer sceptisch naar een ontmoeting met Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) trok, wil wel degelijk “meewerken aan een oplossing”. Het trio praatte urenlang, en ging goed uiteen. Maar Open Vld wil inhoudelijk wegen: ze werken nu op een lijst. De belangrijkste eisen: budgettair toch wat discipline én hervormingen in het arbeidsmarktbeleid.

In het nieuws: Al corona wat de klok slaat, nu de provincie Antwerpen ingrijpt.

De details: Achter dat rookgordijn zit de vorming van een federale regering heel dicht tegen een doorbraak. Maar bijna niemand focust nog daarop. Corona gaat voor.

Een opvallende voorpagina van de Gazet van Antwerpen vandaag. Die krant geeft haar P1 zowaar weg aan de Antwerpse gouverneur Cathy Berx, die zich rechtstreeks tot alle Antwerpenaren richt. “De provincie Antwerpen staat voor een ongekende uitdaging door de nieuwe golf van coronabesmettingen. Ik vraag iedereen om creatief te zijn in het verslaan van het virus, niet in het omzeilen van maatregelen”, zo schrijft Berx.
De gouverneur staat midden in de belangstelling, met onder meer een groot portret in Het Laatste Nieuws. Het was zij die de strenge maatregelen voor haar provincie, met onder meer een avondklok, verplicht thuiswerken en verplichte mondkapjes overal, doorduwde.
Maar Berx communiceert, in tegenstelling tot sommige andere gouverneurs, verstandig en empathisch. Zo sluit ze haar brief in de Gazet van Antwerpen af met volgende woorden: “Intussen moeten we vermijden dat de samenleving verkilt. De warmte in onze gemeenschap en de aandacht voor elkaar mogen we niet verliezen.”
Ondertussen stijgt het aantal besmettingen in de weekgemiddeldes met 70 procent. In realiteit zit het nu op dagbasis al boven 500 besmettingen.
Maar belangrijk om weten: op geen enkele manier dreigt het medische systeem overspoeld te worden. Dat was oorspronkelijk de reden waarom strenge lockdowns werden ingevoerd: vermijden dat ziekenhuizen het aantal patiënten niet meer aankonden. Bij deze ’tweede golf’ stijgt het gemiddeld aantal tot 23 nieuwe opnames van patiënten per dag, dubbel zo veel als vorige week. Gisteren was er sprake van 35 opnames op één dag, het is twee maanden geleden dat dat zo hoog was. Maar op geen enkele manier zijn dat cijfers die het gezondheidssysteem zelf onderuit kunnen te halen.

Ondertussen in de Wetstraat: Het duo preformateurs, Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS), overleefde zonder noemenswaardige kleerscheuren een cruciale dag.

Geen camera’s of al te veel aandacht in de krantenkolommen dus voor de onderhandelingen rond een nieuwe regering. De zenuwen stonden nochtans hooggespannen gisteren, de dag waarop het duo ontmoetingen had met Joachim Coens (CD&V), Maxime Prévot (cdH), maar vooral Egbert Lachaert (Open Vld) en Georges-Louis Bouchez (MR).
Van die vier zijn drie partijen nodig, om samen met de N-VA en de socialistische familie een stabiele meerderheid te vormen van 81 zetels: CD&V, cdH en Open Vld.
PS en N-VA hebben de krijtlijnen klaar van een grote politieke deal, die de grondslag moet worden voor een regeerakkoord en een heftig relancebeleid. De basis is een gevoelig compromis, waarin zowel institutionele hervormingen als een versteviging van de sociale zekerheid zitten.
De meetings met de christendemocratische voorzitters waren weliswaar een goed moment om een en ander af te toetsen, maar ideologisch levert dat geen al te grote frictie op: in een bed met de PS links en de N-VA rechts als grote partners, belanden CD&V en cdH natuurlijkerwijze in het midden. En zowel Coens als Prévot stellen zich al weken “constructief” op: de analyse binnen hun partijen is al veel langer dat ze “deel van de oplossing” willen zijn.
Een heel andere noot om kraken was de meeting met de liberalen. Daarbij zijn de posities binnen de blauwe familie niet gelijk. De preformateurs kijken vooral naar Open Vld.
De Vlaamse liberalen liggen in een constructie tussen PS en N-VA niet te midden, maar rechts van het bed. Over wat zou komen, zette de partijtop heftig de hakken in het zand: ze zouden niet komen om zomaar een akkoordje tussen PS en N-VA te komen lezen en ondertekenen.
Maar nog heftiger: MR en Open Vld hadden zich afgelopen weekend ostentatief aan elkaar geklikt. Alleen, Magnette en De Wever zitten niet te wachten op Georges-Louis Bouchez (MR) en zijn Franstalige liberalen, om een coalitie ineen te timmeren. De MR heeft zich de afgelopen maanden enkel maar als stoorzender opgeworpen, zo is het gevoel bij een pak andere partijvoorzitters: het is quasi-onmogelijk om met de MR-baas een deal te maken.
Meer nog, de overtuiging bij cruciale spelers leeft dat de MR maar voor één ding gaat: het verderzetten van de huidige constructie in een of andere vorm, waarbij ze telkens pogingen om iets nieuws te vormen saboteren. Immers, vandaag houden de Franstalige liberalen én het premierschap én zes federale ministerposten én het Europees Commissariaat vast. Daarmee bokst de MR gigantisch boven haar gewicht.
Het compleet tegenovergestelde dreigt voor de MR: uit alle coalities gezet worden. De Franstalige liberalen zijn, door de participatieve houding van het cdH, niet meer nodig voor een federale regering, maar net zo min voor de Waalse ploeg.
Gisteren zette Bouchez wat wanhopig zijn ‘alliantie’ met Lachaert in de verf: hij tweette en postte dat het een lieve lust was, waarbij hij de soundbite van een VTM-interview met de Open Vld-voorzitter, die het over dat “één en ondeelbaar” tussen MR en Open Vld heeft, op Instagram en Twitter opnieuw kwam afficheren. “Beetje pathetisch“, zo was bij een andere onderhandelaar te noteren.

De essentie: Het is kijken naar de Vlaamse liberalen.

Bij de Vlaamse liberalen is te horen dat de meeting heftig was, zeker bij aanvang werden een aantal gevoeligheden op tafel gelegd die leidden tot een hoogoplopende discussie. Het ‘lekken’ en het ‘spinnen’, twee fenomenen, die eigen zijn aan dit soort politieke onderhandelingen, waren het voorwerp van een stevige discussie.
Maar die was nodig om een aantal zaken op te klaren, en water onder de brug te vormen, om opnieuw samen verder te praten.
Tegelijk duurde de meeting wel uren, en werd er over veel meer dan wat persoonlijke fricties en frustraties gepraat. Ten gronde gaven de Vlaamse liberalen toch een essentieel signaal: zij willen te goeder trouw “meewerken aan een oplossing”.
Lachaert heeft daarbij een heel andere relatie met De Wever en Magnette dan Bouchez: de nieuwe Open Vld-voorzitter wordt als “een van de serieuze mensen” ervaren, niet deel van een jonge generatie “social media-voorzitters”. Ook gisteren maakte de Open Vld-voorzitter die ernstige indruk.
Inhoudelijk zijn er, allerminst verwonderlijk, wel stevige opmerkingen van de kant van Lachaert. Zo is het voor de Vlaamse liberalen onaanvaardbaar dat er geen broodnodige hervormingen voor de arbeidsmarkt komen.
En de kloof tussen het Arizona-voorstel, dat Open Vld de facto uittekende, en wat vandaag voorligt, zou iets meer dan 15 miljard euro bedragen, als budgettaire impact. Dat bedrag is te groot: een aantal stijgingen van sociale uitgaven zijn voor de Vlaamse liberalen exuberant.
Andere doornen in het oog van Lachaert lijken fiscaal van aard. Er is sprake van een nieuwe effectentaks, ook voor kleine vermogens, en een stevige vorm van vermogenswinstbelasting. Beide zijn klassiek socialistische eisen. De zaak moet immers op een of andere manier gefinancierd worden.
Hoe dan ook: Lachaert gaat met zijn backoffice en kabinetschef Caroline Deiteren aan de slag om “bij te schaven“. De vraag is daarbij natuurlijk hoeveel ruimte de PS laat.
In die zin zijn de Vlaamse liberalen sociaal-economisch een bondgenoot van de N-VA op dit moment: zij kunnen het akkoord nog wat naar rechts duwen, want zijn mathematisch nodig. De N-VA zit daarbij op dit moment kwetsbaar: zij hebben nu al een ‘links’ akkoord met de PS gemaakt, dat Open Vld straks publiekelijk zou kunnen afschieten.
Maar belangrijk om te noteren: de cruciale vraag “of de MR aan boord moet”, vervalt zo wel deels. Open Vld en MR mogen dan wel ‘samen’ onderhandelen, het is inhoudelijk met de Vlaamse liberalen dat de deal moet gesloten worden. De MR heeft overigens hoe dan ook niet uitgeblonken in inhoudelijk werk, de afgelopen maanden, als het op regeringsvorming aankomt.
Bovendien klinkt ook wel begrip bij de Open Vld voor de persoonlijke reserves die andere onderhandelaars maken bij de MR-voorzitter. Men erkent dat de persoonlijke relaties problematisch zijn geworden. Alleen is de as met MR belangrijk, op langere termijn, zo klinkt de redenering. Maar of dat belangrijk genoeg is om een grote deal tegen te houden? Die vraag moet de komende uren en dagen beantwoord worden.

The big question: Is er straks een coalitie aan boord om te ‘formeren’?

Hoe dan ook raakt de onderhandeling zo wel onder stoom. Want op het einde van de week kunnen de preformateurs naar de koning, met mogelijk toch een concreet antwoord op een in politiek simpele, maar het afgelopen jaar gruwelijke vraag: wie stapt in deze regering?
Als die stap kan genomen worden, breekt een fase aan die we in bijna 600 dagen niet gekend hebben: een echte federale formatie. Dan zal dooronderhandeld worden over het regeerakkoord en komen ook nog een aantal cruciale vragen op tafel.
Eén zwaarbeladen thema daarbij: wie gaat die regering leiden? Tot nog toe was het te vroeg om die vraag aan te snijden, ook al omdat niet duidelijk was hoe de puzzel zou vallen.
De twee zwaargewichten, Magnette en De Wever, kwamen bij de start van hun opdracht overeen om vooral daarover de zaak niet te laten struikelen, of te blokkeren. De vraag is dus ‘open’.
Het weinige dat erover bij andere partijvoorzitters valt te noteren, is nochtans helder: “Een van beiden, en niemand anders”. Scenario’s waarbij een minder ‘krachtige’ eerste minister bij een kleinere coalitiepartner gevonden wordt, lijken gezien de opdracht van deze regering, en de gravitas van de economische situatie, dus uitgesloten.
“A chaque jour suffit sa peine“, zo is voorlopig enkel cryptisch daarover iets te noteren van bij de top: “Alles op z’n tijd.”

Om op te merken: Corona lijkt de enige manier voor boze PS’ers om op N-VA te schieten.

Eén constante komt terug in deze fase van de regeringsvorming, van binnen N-VA, maar vooral binnen de PS, klinkt nauwelijks kritiek op de voorzitters. Zeker Magnette moet zich daaraan kunnen optrekken: behalve wat ‘jongeren’ en studenten in Le Soir, kon nog niemand echt kritische socialistische stemmen noteren, bij deze poging van de PS-voorzitter om een akkoord met De Wever te maken.
Ook de heftige Brusselse vleugel, in het verleden groot tegenstander van de N-VA, houdt de mond.
Gisteren kwam er een eerste barstje in dat pantser, zij het heel onrechtstreeks. De MR stookt immers al dagen, onder meer via vicepremier David Clarinval (MR), richting Antwerpen. Ook minister Denis Ducarme (MR) en uiteraard voorzitter Bouchez zelf haalden uit naar de ‘slappe aanpak’.
De Wever reageerde daar gisteren op, op Radio 1: “Over sommige andere grootsteden maak ik me, eerlijk gezegd, zorgen over wat ze weten. Daardoor heb je bij ons het nadeel dat de (corona)broeihaard heel snel in kaart is gebracht en Antwerpen nu met de vinger wordt gewezen. Ik betreur dat sterk en sommige politieke verklaringen daarover zijn beneden alle peil.” Hij vond het niet het moment “om met vingertjes te wijzen”.
De N-VA-voorzitter verwees daarbij naar de Vereniging van Huisartsen, die al eerder aangaf over Brussel zeer weinig info te hebben: veel Brusselse inwoners hebben geen huisarts.
Maar bij de Brusselse PS zag men de kans te reageren. “In de hoek gedreven en met z’n neus op z’n verantwoordelijkheden geduwd, verkiest de Antwerpse burgemeester het om naar Brussel en andere grote steden te wijzen. Dat hij z’n verantwoordelijkheid neemt in plaats van te sneren”, zo reageerde de onvermijdelijke Ahmed Laaouej (PS), de fractieleider in de Kamer en baas van de Brusselse PS.
“De Wever zocht een zondebok om de aandacht af te leiden. Door zijn minachting voor ons gewest, is Brussel een gedroomd slachtoffer”, zo stelde ook Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS). Zowel Vervoort als Laaouej gelden als felle tegenstanders van een akkoord met N-VA. Maar als hun kritiek voorlopig beperkt blijft tot ‘virologische’ opmerkingen, valt dat al bij al mee voor Magnette.
Overigens toch wel interessant om mee te geven: cijfers die Vers L’Avenir vandaag brengt. Daaruit blijkt dat er tussen 10 en 23 juni minder dan 40.000 inwoners getest zijn in Wallonië, tegenover 120.000 mensen in Vlaanderen. “Vlaanderen drie keer meer getest dan Wallonië“, kopt de krant.
Bijvoorbeeld West-Vlaanderen en Vlaams-Brabant hebben elk ongeveer evenveel inwoners als de provincie Luik, maar testen tot twee maal meer. Uiteraard test men maar als men besmetting vreest, in die zin zeggen de cijfers op zich niet zo veel: het is vooral de besmettingsgraad die in het oog moet gehouden worden.

Opvallend om te noteren: John Crombez (sp.a) neemt afscheid van de politiek.

Over de doden niets dan goeds. De 46-jarige Crombez is springlevend natuurlijk, maar politiek gezien is hij nu “doodverklaard”. Meteen regende het positieve, en bij momenten zelfs ronduit amicale, reacties in de Wetstraat: vanuit letterlijk alle partijen klonk een eresaluut aan Crombez, die van 2015 tot 2019 de sp.a leidde.
Crombez stopt met actieve politiek, zwaait af als Kamerlid, en gaat als voltijds professor een onderzoeksproject aan de Universiteit Gent leiden, dat moet focussen op een nieuw model voor de sociale zekerheid.
Crombez zat al een tijdje niet meer in de cockpit van zijn partij. Zijn pupil Conner Rousseau (sp.a) nam eind vorig jaar over, en werd in die beginperiode nog begeleid door z’n voorganger. Maar gaandeweg namen Rousseau en diens rechterhand Inti Ghysels (sp.a) helemaal de regie over: de oud-voorzitter werd inhoudelijk dus minder en minder betrokken bij de onderhandelingen.
Ook een ministerpost zat er expliciet niet meer in voor Crombez: Rousseau wil echt wel timmeren aan een ‘nieuwe’ sp.a, met een andere generatie gezichten. In die zin is ook een terugkeer van pakweg Johan Vande Lanotte (sp.a) straks compleet ondenkbaar: voor Rousseau is het tijd voor iets nieuws. Niemand hoeft dus verbaasd te zijn als de Vlaamse socialisten binnenkort een mogelijke rol in de federale regering reserveren voor een onverwacht, fris gezicht.
Dat Crombez zoveel lofbetuigingen krijgt, hoeft niet te verbazen. De intelligente voormalige kabinetschef kan op menselijk vlak met bijzonder veel mensen door één deur. Ook binnen zijn partij was hij daardoor ook wel geliefd: “Een mens met een goeie inborst”, zo bevestigen een aantal toonaangevende stemmen.
Maar meteen maakte hem dat misschien minder geschikt voor toppolitiek: het parcours als voorzitter van de sp.a was allerminst een succes. Als ‘manager’ blonk hij niet uit: “Als John in een afdeling moest gaan ‘verzoenen’, was het daarna vaak nog erger”, zo duidt een partijgenoot lachend.
Daarbij stapelden een aantal ongelukkige beslissingen zich op. Onder meer het zogenaamde ‘cumulverbod‘, waarbij sp.a-kopstukken niet langer én een lokaal én nationaal mandaat mochten combineren, maakte de partij electoraal kreupel.
Ook communicatief was het voorzitterschap geen succes: al te vaak begon en eindigde dat via een stroom felle tweets, maar zonder echte impact. Bij momenten was Crombez ook een tikje ’te eerlijk’ met de pers: zijn persoonlijke twijfels over z’n eigen leiderschap, die hij publiek uitte, maakten hem kwetsbaar.
Daartegenover staat dat Crombez er wel in slaagde om z’n partij fundamenteel te vernieuwen. Terwijl pakweg CD&V nauwelijks nieuw bloed en ontluikend talent in haar fracties in het parlement wist te brengen in 2019, lukte de sp.a daar wonderwel in. In die zin was de komst van Rousseau ook een ‘legacy‘ van Crombez: hij creëerde het klimaat voor radicale vernieuwing en verjonging bij de sp.a.
Lukt het voor opvolger Rousseau om met die generatie iets nieuws op te bouwen de komende jaren, dan heeft Crombez zo alvast wel blijvend z’n stempel gedrukt op de Vlaamse socialisten.