In de toenadering tussen N-VA en PS speelt één element een grote rol: wie schuift precies aan in zo’n constructie. Want wat in theorie een leuke slogan is (“de grootsten erin”), is in praktijk een gevaarlijke puzzel, met grote gevolgen aan Vlaamse kant. Want mathematisch is een coalitie met vier partijen uit het Noorden, er ééntje te veel: tussen Open Vld, CD&V en sp.a moet er iemand af, in de normale politieke logica.

In het nieuws: Het informele duo ‘snuffelaars’, Paul Magnette (PS) en Conner Rousseau (sp.a), gaan een nieuw rondje contacten houden.

De details: Zoals aangekondigd ronden ze volgende week af, met een verslag, geen eindnota.

• Het duo moet nog aan het verslag beginnen: verwacht in die tekst niet de pasmunt of sleutel voor een doorbraak rond de coalitievorming. Die zit hem in de open gesprekken die het rode duo voert, waar best ook weinig geschreven sporen van te vinden zijn: dat praat meteen losser en vrijer.
• Het signaal van bij de PS én de sp.a maandag, dat een regering met N-VA in feite onvermijdelijk is, zindert nog na. De lezingen zijn niet allemaal enthousiast of positief, integendeel. Dat is niet onlogisch: Magnette heeft in de afgelopen maandenlange onderhandelingen niet bepaald vertrouwen opgebouwd aan de andere kant van de taalgrens. Op cruciale momenten bleek hij z’n woord niet te houden.
• Hoe dan ook komen er deze week nog een paar contacten met voorzitters die een sleutelrol spelen. Daarbij ook Bart De Wever (N-VA) en de liberalen, met name Egbert Lachaert (Open Vld). Die twee spelen een sleutelrol in de huidige dans met de socialisten.
• Officieel blijft De Wever voorzichtig optimistisch, in z’n reactie aan Het Laatste Nieuws over het komende contact: “Dan zullen we iets meer weten over wat er nu mogelijk of onmogelijk is. Wij zijn klaar om te regeren, maar ik ga daarvoor niet op mijn knieën zitten. Een regering zal rekening moeten houden met het noorden van het land en de wensen van de N-VA. Als dat niet lukt, dan zal de kiezer over ons oordelen.”

De essentie: ‘Paars-geel’ is niet zomaar één formule. De keuzes die moeten gemaakt worden over de samenstelling, zijn meteen cruciaal voor wat die coalitie straks wordt.

• Achter de schermen blijft men zeer op de hoede bij de Vlaams-nationalisten én bij de Vlaamse liberalen. En ook CD&V is best niet al te veel op haar gemak. Want het dilemma dat de socialisten willen serveren aan zowel N-VA als Open Vld is duidelijk: beide kunnen voor hen niet in één regering. Het is kiezen of delen. Want hoe dan ook is ‘paars-geel’ een vlag die vele ladingen kan dekken.
• Om te beginnen is er de ‘brede’ invulling van paars-geel.
  • Aan Franstalige kant ligt die formule eigenlijk vast: PS (19 zetels) en MR (14 zetels) schuiven aan. Dat is niet bepaald van harte: de spanning tussen PS en MR is al weken te snijden. Georges-Louis Bouchez (MR) is op oorlogspad en ergert de PS mateloos.
  • Aan Vlaamse kant is N-VA (24 zetels) de grootste. Wordt het een ‘brede coalitie’, dan schuiven nog drie partijen aan: CD&V (12 zetels), Open Vld (12 zetels) én sp.a (9 zetels). Maar dat levert een totale coalitie op van 90 zetels.
  • In zo’n coalitie zijn alle partijen, met uitzondering van PS en N-VA, mathematisch niet nodig. Een zeer gevaarlijke situatie, die je politiek gezien weinig hefbomen geeft. Zowel voor sp.a, als Open Vld, maar ook CD&V en zelfs MR echt niet aangenaam: bij elke cruciale beslissing kan dan vriendelijk verzocht worden “maar op te hoepelen”.
• Paars-geel kan dus ook ‘mager’, met één partij minder aan Vlaamse kant.
  • Paars-geel zonder sp.a: dit zou in feite de Zweedse coalitie zijn, aangevuld met de PS. Ondenkbaar voor de socialisten, die zich zeer nadrukkelijk als één blok presenteren. Voor Magnette lijkt dergelijke opstelling onmogelijk intern te verkopen, Rousseau heeft minder schrik van oppositie, om dan een ‘rechtse regering’ te bestrijden.
  • Paars-geel zonder Open Vld. Eén rechts-liberale partij is genoeg, is de rode redenering: de N-VA moet dan maar de prijs betalen van de Vlaamse liberalen te laten vallen, net als de MR, die hun Vlaamse familie moeten lossen. Het creëert meteen stevige oppositie op rechts, in de nek van beide. Maar het is dit scenario waar de PS en sp.a expliciet op aandringen, en dat straks mogelijk in het ‘eindverslag’ van Rousseau en Magnette staat.
  • Paars-geel zonder CD&V: op dit moment een scenario dat weinig de ronde doet, de christendemocraten liggen stilletjes in het midden van het bed, zonder een al te uitgesproken positie. Maar de christendemocraten waren tot nu toe expliciete bondgenoten van N-VA in een eis om staatshervorming: hen laten vallen is voor De Wever ook allerminst evident.
• Je hebt geen glazen bol nodig om bovendien te zien dat de twee bovenstaande scenario’s van een federale regering waarin ofwel Open Vld ofwel CD&V ontbreekt, de Vlaamse regering in grote moeilijkheden zouden brengen. Want dan zitten ofwel de christendemocraten ofwel de Vlaamse liberalen plots Vlaams in de regering Jambon I, maar moeten ze federaal wel hun coalitiepartners bestrijden.
• Scenario’s waarbij Open Vld zou ingewisseld worden voor de sp.a zijn zeker bij CD&V al overwogen en positief bevonden, het was ook deze zomer hun geprefereerde coalitie voor het Vlaamse niveau. Maar bij N-VA zijn ze zoals gezegd veel minder enthousiast: ideologisch valt daar niets bij te winnen. En bovendien: die keuze is deze zomer door Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) duidelijk gemaakt. Hij eiste een centrumrechts kabinet, zonder socialisten, mét Open Vld, van zijn partijtop.
• Voor de sp.a is het nochtans een aangewezen optie: overal mathematisch nodig zijn, én op beide beleidsniveaus ofwel erin ofwel eruit is een doelstelling die Rousseau altijd heeft nagestreefd. Het verklaart meteen waarom hij altijd maar een koele minnaar is geweest van de Vivaldi-formule: daarin is sp.a én mathematisch overbodig én Vlaams blijven ze hoog en droog op de oppositiebanken.

The big picture: Inhoudelijk is deze week ook niet van die aard om paars-geel te gaan maken.

• Wie de twee partijbureaus, van PS en sp.a, vandaag interpreteert als “het definitieve einde van Vivaldi”, vergist zich toch. Zeker Magnette heeft misschien wel publiek de streep getrokken onder die opstelling zonder de N-VA, waarna het een dag later bij sp.a ook veel affirmatiever gecommuniceerd wordt over hun partijbureau, maar schijn bedriegt. De ideologische tegenstellingen op sociaaleconomisch vlak blijven zeer groot.
• En laat nu uitgerekend deze week iedereen in de Wetstraat focussen op die sociaaleconomische plannen. Een tweede superkern vrijdag moet een nieuw rondje steunmaatregelen opleveren. Of dat echt het geval zal zijn? Bij N-VA en ook Open Vld is het enthousiasme over veel plannen bijzonder klein geworden.
• De kar is immers voor het paard gespannen: nu al grote ‘compromissen maken’, met toegevingen van links en van rechts, terwijl er nog geen coalitie is? Dat kan onmogelijk. Het tegendeel is dus waar: iedereen kruipt terug naar zijn basisopstelling.
• De N-VA legt zo een reeks voorstellen op tafel die ideologisch een snok naar rechts geven: de arbeidsmarkt moet flexibeler. Niet toevallig lekt de tekst vandaag in Le Soir, waar ze als “verlengstuk van Voka” omschreven worden en waar het als “het begin van een electorale campagne” gezien wordt. Wat zit er in de voorstellen?
  • Makkelijker overwerken tussen 20.00 en 24.00 uur.
  • Tijdelijk opschorten van het verbod op werken op zon- en feestdagen.
  • Verlengen van openingsuren winkels.
  • Verlagen van de verplichte wekelijkse rust.
  • Overzetten van tijdelijke werklozen naar andere sectoren kan.
  • Tijdelijke werklozen verplichten om zich bij VDAB, Forem of Actiris in te schrijven voor ‘activatie’.
  • Bij heropstart van tijdelijke werklozen, wordt een deel van de vakantiedagen uitbetaald in een fiscaal gunstig regime.
• Zowel de socialisten als de groenen leggen daar tegenover een heel pakket op tafel dat de zwaksten moet beschermen, met sociale maatregelen. De PS springt ook gretig op een hele reeks voorstellen van CD&V die arbeidsduurvermindering bepleiten, tot grote gruwel van Open Vld en N-VA.
• De socialisten hebben overigens ook een verlanglijstje klaar, als ze ooit met N-VA aan tafel gaan, zo schreef RTL-journalist Christophe Deborsu in Het Belang Van Limburg, waarvan “minstens drie punten moeten binnengehaald worden, willen we ooit in een regering stappen”, zo citeert die PS-bronnen:
  • Een vermogenstaks.
  • Minimumloon van 14 euro per uur.
  • Hogere sociale uitkeringen.
  • Herfinanciering van de sociale zekerheid.
  • Een soort green deal, investeringen in klimaat.

Om te noteren: De groenen hopen op een inhoudelijke confrontatie tussen links en rechts deze week.

• Zeker bij Groen grijpt men die kans, om aan te tonen deze week hoe verschillend PS en N-VA zijn, als laatste strohalm, om toch maar te bewijzen hoe zij wél coherent links zijn met de socialisten. Ze kunnen moeilijk geloven dat het idee om een Vivaldi te maken helemaal is opgegeven. “Ik merk op de superkern dat progressieven elkaar zeer vaak vinden op inhoud”, zo stelde Groen-voorzitter Meyrem Almaci vanmorgen op Radio 1.
• “De komende superkern is heel belangrijk: de sociale maatregelen staan al heel lang op de agenda, we hebben vorige week een kleine stap gezet, nu we willen een grote stap zetten. Wij hebben een voorstel van de groenen om te zorgen dat energiearmoede aangepakt kan worden via een sociaal tarief”, liet Almaci nog optekenen.
• “Wij zijn ervan overtuigd dat het na corona anders moet. Wij willen praten over gestegen armoede, over een green deal. (…) Voor ons is het evident dat we gesprekken voeren op basis van wat we willen voor een nieuwe regering”, zo stelde Almaci, die zich ergert aan het feit dat er continu over coalities wordt gesproken. “Ik word ongemakkelijk van het gespin in de pers.”
• Maar de groenen blijven zich aanbieden: “Wij zijn als derde grootste politieke familie beschikbaar. Er is geen tijd meer voor politieke spelletjes.” En meteen zijn de groenen ook “benieuwd” naar wat de socialisten zelf willen: gaan ze straks openlijk zeggen dat ze een coalitie zonder groenen verkiezen?
• De analyse bij velen, ook socialisten, is binnenskamers nochtans dat met Almaci en Jean-Marc Nollet (Ecolo) nauwelijks te werken valt. De groenen stellen zich lastig op tijdens de superkern, en lijken niet de geschikte partner om straks in een woelige economische crisis een stabiele regering mee te maken.

Opvallend: Het opbod tussen MR en PS, dat alles complexer maakt.

• In het spel dat deze week in de superkern moet gespeeld worden, en vooral in de aanloop daar naartoe op werkgroepen, zijn het de drie regeringspartijen die de lijnen uitzetten.
• Maar dat die superkern allerminst een onschuldig platform is, bleek afgelopen weekend. Naast het pakket maatregelen dat daar werd goedgekeurd met lekkers voor een pak sectoren, en gratis treinritten voor iedereen, tegenover een hoge prijs, werd er lang en breed gepraat over de betoging die zondag plaatsvond, tegen racisme, in Brussel.
• Het was de voorbode van een enorme politieke clash tussen PS en MR, met Georges-Louis Bouchez (MR) in de boksring tegen Brussels burgemeester Philippe Close (PS).
• Opvallend was dat het Alexander De Croo (Open Vld) was die het punt van de betogingen agendeerde, om zich toch vragen te stellen bij hoe zo’n demonstratie veilig kon verlopen, met de coronamaatregelen in het achterhoofd.
• De MR sprong er gretig op, en stelde dat zoiets echt niet kon, waardoor Paul Magnette (PS), maar ook andere voorzitters gedwongen werden om een standpunt in te nemen. De hele discussie duurde zo’n 50 minuten, bijzonder uitgebreid dus, zo bericht La Libre.
• Toen de zaak achteraf effectief ontspoorde, met veel te weinig afstand tussen betogers, en zelfs zware rellen in Brussel, hielden de Franstalige liberalen zich op geen enkel moment nog in. Uiteindelijk werd Close gisteren op het matje geroepen bij Sophie Wilmès (MR), waar uiteindelijk beslist werd dat het voortaan de Nationale Veiligheidsraad is, passe-partoutoplossing voor alles tegenwoordig, die beslist of betogingen kunnen doorgaan. Zo zitten zowel de federale regering, maar straks ook N-VA én PS via de deelstaten, mee in bad.
• Hoe dan ook blijft de sfeer tussen MR en PS zo wel ondermaats. Dat maakt dat van een Vivaldi-coalitie nog nauwelijks sprake kan zijn, maar dat ook elk ander scenario waarbij Rousseau en Magnette als ‘succesvol’ uit hun zelfverklaarde opdracht komen, op voorhand gedoemd lijkt: Bouchez zal dat Magnette gewoon nooit gunnen.

Niet onbelangrijk: Voor haar buitenlandbeleid leunt de federale regering nu op Vlaams Belang, dat cruciaal was om een parlementaire meerderheid te vinden voor F-16’s in Syrië.

• Met 9 stemmen voor en 7 tegen, plus 1 onthouding, kreeg het minderheidskabinet in de Kamer steun voor een missie om opnieuw F-16’s te gaan inzetten in Irak en Syrië in de strijd tegen IS.
• Die beslissing van minister van Defensie Philippe Goffin (MR) komt er op vraag van het Amerikaanse Centraal Commando dat nog steeds bezig is om in het Midden-Oosten de extremistische moslims te bestrijden. Bedoeling is om vier Belgische F-16’s te sturen naar Irak en Syrië, een operatie die op 1 oktober van start gaat, maar nu al beslist moet worden.
• Omdat Wilmès II een kabinet is met beperkte bevoegdheden, volgens haar eigen regeerverklaring mogen premier Sophie Wilmès en co enkel beslissen over maatregelen in de strijd tegen corona, was parlementaire steun toch wel gewenst.
• Die komt er dus nu. Maar wel opvallend: het zijn N-VA en Vlaams Belang die de noodzakelijke stemmen leveren, tegen een oppositie van PS, sp.a, Groen en Ecolo in. Die laatste partijen hebben moeite met ‘Operatie Inherent Resolve’ van een coalitie geleid door Amerikanen. Die mogen in Irak wel opereren met een ruime toestemming van de regering, maar in Syrië is er geen enkel mandaat van de regering, en nog minder van de VN.
• Immers, de Syrische dictator Assad wordt gesteund door de Russen, en die kijken met argwaan naar wat de Amerikanen daar komen doen. En via de Verenigde Naties komt er zo niets door: de Russen hebben daar vetorecht.
• Dat Vlaams Belang de noodzakelijke stemmen leverde, is wel opvallend: extreemrechts heeft niet de gewoonte om beleid mee te ‘helpen’ of ad hoc coalities te maken in de Kamer. Maar door de lange periode zonder meerderheid in de Kamer gebeurt het steeds vaker: zaken die gestemd raken ‘dankzij’ de stemmen van extreemlinks (PVDA) of extreemrechts.

Om te volgen: Komen de gratis treinritten, uitgedeeld bij de vorige superkern, er wel door?

• Het was een maatregel die meteen grote vragen opriep: tien gratis ritten met de NMBS, die elke Belg zou krijgen. Want was het openbaar vervoer net niet afgeraden door de experten? En mondmaskers zijn er verplicht, de Belgische staat ging die ook laten uitdelen, maar voorlopig zijn die gratis mondmaskers nog niet in zicht.
• Om het erger te maken: de grote baas van de NMBS, Sophie Dutordoir, reageerde compleet verrast op de aankondiging. Die was vooraf niet doorgesproken, en meteen had ze vragen over de veiligheid van de maatregel voor het personeel, maar ook over de kosten.
• De N-VA stelt ondertussen de treinritten al in vraag. Zij waren maar een zeer lauwe voorstander op de superkern, ze stelden geen veto. Maar als het niet veilig kan of te veel kost, dan hoeft het echt niet. En ook Open Vld lijkt al op de stappen terug te komen. Want voorzitter Egbert Lachaert heeft het erover “dat dit nog moet bekeken worden“, in een interview met Knack.
• Bij Groen, dat absoluut de gratis ritten wilde, verdedigt men wel de zaak: “Het is een kleine maatregel, maar wij geloven in de transitie, waarbij openbaar vervoer meer aandacht krijgt. Ik kijk naar Duitsland met jaloezie, waar men miljarden steekt in de Deutsche Bahn, om de coronacrisis aan te spreken. Deze Zweedse coalitie heeft alleen maar het openbaar vervoer afgebouwd”, zo stelde voorzitter Meyrem Almaci op Radio 1.
• “De maatregel heeft een valse start genomen, de bevoegde minister had toch kunnen overleggen? Wij hebben geen kabinet of een bevoegde minister om dit erdoor te duwen. Maar het is de eerste stap om het openbaar vervoer te ondersteunen, en wij zijn blij dat die gezet is.”