Paul Magnette (PS) maakt nog geen keuzes over de begroting, hij legt bijzonder handig vijf scenario’s voor. Maar de lekken worden een probleem.

Wat gebeurt er precies? Paul Magnette gaat full steam ahead. Hij is officieel nog informateur, maar gedraagt zich als veel meer. Hij brengt meer en meer de zes paars-groene partijen bijeen, en zet het eindspel in. In een meeting dinsdagavond wilde hij cijfers op tafel leggen. Dat was, en is, op zich gevoelig: je moet niet alleen over leuke ideeën of royale sociale maatregelen praten, maar over de centen. Cruciale vragen over besparen, en vooral nieuwe belastingen, moeten worden opgelost.

In het nieuws: Het kader van die voorstellen lekte ook deze keer weer doodleuk aan De Tijd, zelfs nog voor de vergadering bijeen kwam. ‘Dit is echt niet meer normaal. Dit duidt op een ongelofelijke sfeer van wantrouwen’, is bij een onderhandelaar te horen. Zo is de sfeer binnen de groep paars-groene voorzitters en secondanten een huis van wantrouwen geworden waarin het niet af en toe lekt, maar gewoon systematisch binnen regent.

De inhoud: Magnette speelt het wel heel slim als het op de cijfers aankomt. Want hij wil niemand voor het hoofd stoten, maar weet dat de standpunten ver uiteen liggen. Vandaar de oplossing om ‘vijf scenario’s’ op tafel te leggen, dan hoef je helemaal niet te kiezen. Maar deze knopen moeten wel doorgehakt worden:

• Er is een tekort van 11 miljard nu, maar wil men naar een evenwicht? Dan moet men kiezen voor het strafste scenario. ‘Dat is weinig waarschijnlijk, er is consensus dat dat niet haalbaar zal zijn’, zegt een liberale bron. Dat gezegd zijnde, moet er wel iets bewegen: op een tekort van 2,4 procent blijven en de schuld verder laten groeien gaat zeker in Vlaanderen afgekraakt worden.
• Daarnaast plant Magnette voor zo’n 5 miljard extra uitgaven. Maar hier hangt het af van snelheid van uitvoeren, hoe en wanneer de effecten financieel voelbaar worden. Hoe dan ook, die hele boterham aan extra uitgaven is perfect voor de PS-achterban, maar hoeveel enthousiasme is er bij de liberalen?
• De grootte van de ‘inspanningen’ die moeten geleverd worden, hangt af van het uiteindelijke tekort. Blijft dat op 2,4 procent van het bnp, dan is er nauwelijks iets nodig. Andere ‘middenscenario’s’ gaan uit van 2 procent, 1,8 procent of 0,8 procent tekort. In dat laatste geval moet nog 9 miljard ‘gevonden’ worden, door besparingen en extra belastingen. Maar nogmaals: een keuze maakt Magnette niet, waardoor het hele luik van begroting een soort blanco cheque is in deze fase.
• Onduidelijk is hoeveel nieuwe fiscale maatregelen dit zal vergen. “Het is een illusie te denken dat de nieuwe regering zonder extra belastingen zal kunnen werken”, is bij een onderhandelaar te horen. Algemeen verwacht wordt dat vermogens zwaarder zullen belast worden. Zowel de socialisten als de groenen hebben daar tal van ideeën over waarbij al één zekerheid mag gelden: vermogens zullen zwaarder belast worden.

De grote vraag: Kan Magnette maandag naar de koning, met het verhaal dat hij een meerderheid in de Kamer heeft die klaar is om aan een formatie te beginnen? Algemeen wordt aangenomen dat dan Gwendolyn Rutten (Open Vld) formateur wordt, zij heeft een akkoord met Paul Magnette (PS) om premier te worden.

Ondertussen bij Open Vld: Ze kan dan wel premier worden, maar krijgt Rutten haar eigen partij mee? Een opvallend artikel van Het Laatste Nieuws toont aan dat de basis van de partij niet mee is. Een overweldigende meerderheid van Open Vld-burgemeesters die de krant opbelde, kiest voor paars-geel en keert zich af van paars-groen. Het beeld is pijnlijk: slechts één burgemeester spreekt zich uit voor paars-groen, Mathias De Clercq uit Gent. Daar tegenover staan liefst 39 burgemeesters die voor paars-geel zijn. Ook in de partij komen steeds meer kritische geesten naar boven borrelen, zeker over alle extra uitgaven die Magnette wil doen. Het valt op dat kopstukken, die traditioneel als ‘advocaten’ van paars-groen worden genoemd, afstand houden en zich helemaal niet meer willen uitspreken in een bepaalde richting. Het momentum voor paars-groen maakt zo plaats voor twijfel. Het wordt dus toch bijzonder spannend bij de Vlaamse liberalen. Maar de vraag kan gesteld worden of de voorzitter, die zich zo ver heeft gewaagd richting paars-groen, nog terug kan: nu opnieuw met de N-VA moeten gaan praten, zou wel bijzonder pijnlijk zijn.

Om rekening mee te houden: Niet alleen bij Open Vld zijn kritische stemmen te horen. Ook voor de sp.a is het niet zomaar evident dat de partij in deze coalitie stapt. En zeker bij de MR, met nieuwe voorzitter George-Louis Bouchez, is er tegenstand. Anderzijds kan bij die laatste de bedenking gemaakt worden dat Elio Di Rupo (PS) en Charles Michel (MR) bij de vorming van de Waalse regering de liberalen en socialisten aan elkaar geklonken hebben. Zo makkelijk is het dus niet voor Bouchez om op dat herenakkoord tussen zijn mentor en de PS terug te komen.

Waarom dit van tel is: Het wantrouwen en de lekken maakt wel dat een pak toppers van paars-groen zich zorgen maakt. Raakt het wel van de grond? Is het mogelijk in deze omstandigheden om naar een formatie te gaan? Zeker Open Vld, waar voorzitter Gwendolyn Rutten met argusogen wordt gevolgd, is een kruitvat. De interne voorzittersverkiezingen van maart sluipen langzaam maar zeker dichtbij. Vandaar dat er haast gemaakt wordt: hoe dichter tegen maart, hoe wankeler het leiderschap van Rutten.

Om rekening mee te houden: De N-VA dringt nog steeds aan om terug in het spel te komen. Hoge bronnen bij de Vlaams-nationalisten verzekeren dat er onder de waterlijn contacten zijn en dat ze ‘moeite hebben gedaan om duidelijke signalen te geven dat de deur wel degelijk open staat’. Of dat enige zoden aan de dijk brengt? Voorlopig weinig spoor daarvan.

The bigger picture? De rol van Magnette roept vragen op. “Hij heeft ondertussen een nota van 60 pagina’s en is volop de coalitie aan het onderhandelen. Dat is, laat ons zeggen, toch een bijzonder brede invulling van zijn mandaat”, vindt een onderhandelaar. “Hij is al lang geen informateur meer. Dit is niet wat de koning hem gevraagd heeft”, is bij een andere gesprekspartner te horen. Wat als Magnette straks naar het paleis trekt met de boodschap dat een formatie rond paars-groen kan starten, terwijl ondertussen wel Bart De Wever (N-VA) zich heeft aangeboden om een opdracht te vervullen? Het is een publiek geheim dat de koning zeer graag een regering zou willen met meerderheden aan beide kanten van de taalgrens, mét de N-VA erbij dus. Veel hangt af van hoe sterk de cohesie bij de paars-groene zes partijen is, hoe sterk die toekomstige coalitie is: voorlopig belooft dat niet veel goeds, door de lekken lijkt het een wankel gegeven.

En nu? Vermoedelijk komt er dit weekend nog wel een collectief moment, waarop dan moet beslist worden of het naar de volgende fase kan. Maandag geeft Magnette de fakkel door: ofwel aan Bart De Wever en de N-VA, ofwel aan een formateur, op weg naar paars-groen.

Lees dit artikel hier ook op Business AM.