Maandag keert premier Alexander De Croo (Open Vld) terug uit New York. Er wacht hem werk. Veel werk.

De eerste minister stond op punt om te vertrekken naar New York, toen het telefoontje kwam: “Paul Magnette (PS) is niet akkoord”. Meteen werd de regering De Croo ongeveer 24 uur ondergedompeld in een discussie tussen Franstalige liberalen en socialisten, die elkaar achter de schermen weinig tot niets gunnen. Want de PS wilde de OCMW-uitkeringen met 15 miljoen euro verhogen, als extra coronasteuntje (zo’n 25 euro per steuntrekkende); de MR ging op de rem staan. Het is symptomatisch voor de sfeer waarin Vivaldi baat: het leiderschap lijkt afwezig. Letterlijk ook, in de Kamer gisteren: liefst zes ministers waren “niet beschikbaar” voor het vragenuurtje.

In het nieuws: Alexander De Croo (Open Vld) krijgt een gele kaart.

De details: De premier is in New York, en hield daar een jolige bijeenkomst met FIFA-baas Gianni Infantino, ver weg van de Belgische context.

• “Kan niet iemand van de meegereisde journalisten daar in New York eens een kritische vraag stellen? Waarom moeten wij hier plots de telefoons beantwoorden van journalisten die willen weten hoe het zit?” De frustratie op het kabinet van een vicepremier binnen Vivaldi was voelbaar gisteren.
• Eerst was er immers witte rook gekomen: meerdere bronnen binnen de federale coalitie bevestigden dat er een deal was rond de verlenging van de coronasteun. Meteen verscheen dat nieuws van een akkoord op verschillende sites van de kranten: voor 90 miljoen euro zou nog één keer een pakket steunmaatregelen verlengd worden. Het belangrijkste daarbij, waren de overbrugging voor de zelfstandigen en de tijdelijk werkloosheid.
• De premier maakte zich ondertussen op om naar New York te trekken, voor de opening van de VN, elk jaar eind september. Een vaste afspraak bijna voor De Croo, want als minister van Ontwikkelingssamenwerking tekende hij elk jaar daar present: de eerste minister was toen al een formidabele internationale netwerker.
• “Vlak voor zijn vertrek kwam er een ijskoud telefoontje vanuit het PS-kamp: ‘Paul Magnette gaat niet akkoord.’ Maar de premier vertrok dus, en wij moesten toezien hoe vervolgens PS en MR elkaar een hele dag zaten op te jagen, en weigerden akkoord te gaan”, zo stelt een regeringsbron.
• Het pakket dat toegezegd werd om de bijstandsuitkering voor leefloners opnieuw tijdelijk op te trekken, volstond dus niet voor de PS-voorzitter. Het ging om zo’n 15 miljoen euro, niet meteen het grootste bedrag, als je weet dat al voor meer dan 9 miljard coronasteun is uitgedeeld dit jaar.
• Dat de premier liet weten aan z’n coalitiepartners “dat hij wel zou communiceren als hij terug was“, zette meer kwaad bloed. Want ondertussen kwamen de vragen wel op gang: was er nu een akkoord of niet, wilde de pers weten.
• Een wat gênante toestand, die bijna 24 uur aansleepte. Want toen eerste PS en Open Vld een akkoord uitwerkten, waarbij een deel van het ongebruikte budget van minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) aangesproken zou worden, ging de MR dwars liggen.
• En veel kritische vragen kon de premier niet krijgen. Die is naar New York gereisd met een uiterst kleine mediapool bij hem, enkel het persagentschap Belga is mee: coronamaatregelen kunnen af en toe politiek bijzonder handig zijn.
• Het gevolg is dat uit New York dus berichten en vooral foto’s doorsijpelen over een ontmoeting met Felix Tshisekedi, de Congolese premier, of een meet-and-greet met FIFA-baas Gianni Infantino, maar geen lastige vragen over al dan niet een akkoord over de coronasteun en de cohesie in de coalitie.
• Al had persaanwezigheid bij Infantino ook best interessant kunnen zijn: “Waarom houden we precies een WK in Qatar, en welke humanitaire prijs is daarvoor betaald?” En “steunt België die houding van de FIFA?” Het zijn het soort vragen die spontaan opkomen bij journalisten, zou men denken. Niet dus: de premier kreeg een setje met gele en rode kaarten: “Een interessant instrument in uw positie”, knipoogde Infantino, volgens Belga, en daarmee was de kous af.

De context: In de Kamer leverde dat een bizarre sfeer op.

• Daarop volgde een wat vreemde dag in de Wetstraat. Want voor het eerste kwam de Kamer bijeen, waarbij meteen liefst zes ministers dus afwezig waren om vragen te beantwoorden: de premier zelf, minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR), die ook in New York zit, maar ook ministers Georges Gilkinet (Ecolo), Meryame Kitir (Vooruit) en staatssecretaris Eva De Bleeker (Open Vld).
• Maar terwijl de coalitie dus nog aan het bikkelen was (het akkoord werd ’s avonds laat bereikt over de 15 miljoen euro), moest de schijn in de Kamer wel hoog gehouden worden, dat de regering werkt en aaneen hangt.
• Niemand van Open Vld op de regeringsbanken, dus het was PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne die het spervuur van vragen uit de oppositie moest opvangen.
• N-VA en Vlaams Belang focusten nog eens op de voorstellen die Dermagne zelf lanceerde om de arbeidsmarkt te hervormen, maar waar nu al duidelijk van is dat ze aan Vlaamse kant door coalitiepartners MR, CD&V en Open Vld niet aanvaard worden, wegens veel te weinig doortastend.
• Veel moeite moest de oppositie niet doen om de tegenstellingen intern bloot te leggen: ook MR en Open Vld kwamen tussen, om hun onvrede te onderstrepen aan het adres van Dermagne. Florence Reuter (MR) probeerde daarbij de oppositie van antwoord te dienen: “Het is niet omdat we in de meerderheid zitten, dat er geen debat meer mag zijn. Het is belangrijk om ideeën uit te wisselen, alvorens recht op doel te gaan”, stelde ze wat jammerlijk.
• “Ik betreur de georganiseerde lekken van de afgelopen dagen. Niet omdat ik niet meer achter mijn voorstellen sta, maar omdat ze het werk van de regering bemoeilijken. Bovendien is maar een deel van de voorstellen belicht, niet het hele pakket”, zo stelde Dermagne zelf.

Om in de gaten te houden: Beweegt er nog iets in het dossier van de wet van ’96?

• Vandaag is er de grote optocht van het ABVV/FGTB in Brussel, tegen de aanpassingen aan de wet van ’96, die de regering-Michel deed. Die bouwde volgens de vakbonden ‘sjoemelsoftware’ in de wet, waardoor de loononderhandelingen met de werkgevers niet meer ernstig gevoerd kunnen worden.
• “Die loonnormwet is vooral een instrument van werkgevers geworden om geen hogere lonen te moeten betalen aan personeel. Maar wie zorgt voor meerwaarde? Belgische werknemers blijken al jaren productiever dan buurlanden, maar krijgen hiervoor niet erkenning via loon“, zo stelde ABVV-baas Miranda Ulens vanmorgen nog eens op Radio 1.
• Ze kreeg meteen, op Twitter, een repliek van Egbert Lachaert, de Open Vld-voorzitter: “Wie voor vrije loononderhandelingen pleit, moet natuurlijk alles op tafel leggen. Alle verhogingen van loon, inclusief index, moeten door werkgevers opgebracht en verdiend worden. Alles in het leven zou natuurlijk handiger zijn met een geldboom“, zo stelde die.

• Dat de Open Vld’er wat minachtend sprak over “een boom” waaraan geld zou groeien, viel opnieuw slecht in het rode kamp. Maar ook andere regeringspartners vragen zich steeds meer af waarom de premier zijn voorzitter niet terugfluit, en hem toelaat telkens olie op het vuur te gooien. “Dat voelt ondertussen aan als doorgestoken kaart: telkens maar Lachaert die de coalitie opjaagt”, zo is te horen.
• Want uiteraard ligt het dossier binnen de regering voor de PS uiterst gevoelig. Dat bleek ook gisteren in de Kamer, waar zowel de PS zelf, als de PTB-PVDA Dermagne over de zaak ondervroegen. Daarbij haalde Raoul Hedebouw (PTB) fel uit naar de PS, “die de werkmensen in de steek laat”.
• Dermagne sprak er evengoed stevige taal:
  • “Er is geen meerderheid in de Kamer om de wet opnieuw te wijzigen”, zo begon hij.
  • “Maar dat betekent niet dat we de sensibilisering, het informeren én de strijd moeten stopzetten”, zo sprak hij bijna als vakbondsleider.
  • “Dit carcan laat vakbonden niet meer toe om correct te onderhandelen in hun sectoren.”
  • “De strijd is nog niet gedaan. We moeten blijven vechten voor correcte salarissen.”
• Maar tegelijk wees de PS’er op nog een zaak: de competitiviteit van de bedrijven. De loonnormwet is immers ooit gemaakt om te zorgen dat Belgische bedrijven hun lonen niet laten uitstijgen boven die van de buurlanden, zodat ze concurrentieel blijven in een Europese context.
• En zoals Dermagne in de Kamer ook aangaf, misschien is dat wel het meest essentiële element in heel deze discussie: de Duitse verkiezingen. Daar staat de kandidaat van de Duitse socialisten, Olaf Schulz, op winst. Wordt hij kanselier, dan kunnen de minimumlonen in Duitsland fors stijgen, wat meteen een effect zou hebben op België en de loondiscussies hier.
• “Als de PS wil, dan kan ze ook hier uitraken. Er ligt echt veel op tafel voor hen”, zo probeerde een vicepremier van Vivaldi gisteren nog het dossier te sussen. Maar zo’n deal bestaat er dan in dat er wel toegiften gedaan worden, maar niet dat de wet zelf zou sneuvelen. Dat lijkt voor zowel Open Vld als CD&V duidelijk een brug te ver.

Om zeker te volgen: Vandaag komt Lantis naar de onderzoekscommisie PFAS-PFOS in het Vlaams Parlement.

• Hoogspanning toch vandaag, in de onderzoekscommissie PFAS-PFOS. Want niet alleen komt de bouwheer van de Antwerpse Oosterweelwerken, Lantis, naar de commissie. Er lekt ook, niet toevallig vandaag, een en ander uit over de communicatie tussen de administratie en de vorige Vlaamse regering.
• De openbare omroep VRT beet zich vast in het dossier, focust daarbij op interne mails, waarbij de vorige Vlaamse regering zou hebben gevraagd om niet te communiceren over de vervuiling in de grond.
• Toen de werken aan de Oosterweelverbinding in 2017 begonnen, bleek de grond in Zwijndrecht zwaar vervuild met de chemische stof PFOS, van de nabijgelegen 3M-fabriek.
• Het was de Vlaamse afvalstoffenmaatschappij Ovam die besliste niet te communiceren, ondanks de vragen van Lantis daarover. Meer zelf: bronnen wijzen erop dat een heel communicatieplan klaar stond.
• Maar Ovam hield het tegen, en dat blijkbaar op vraag van het kabinet van Joke Schauvliege. De VRT heeft een interne mail van een leidinggevende binnen Ovam, waarin het volgende staat: “Ik heb intussen van het kabinet de uitdrukkelijke opdracht gekregen dat we geen trekkersrol mogen opnemen in dit dossier naar communicatie en zelf geen onderzoek mogen uitvoeren ter controle van het woongebied.”
• Vraag is of dat een smoking gun is: de mail komt niet van het kabinet zelf, maar van iemand binnen Ovam, die zich uitspreekt over de houding van het kabinet. Zwart op wit is dat dus geen bevestiging. Schauvliege heeft al eerder aangegeven “niet de zwarte piet te willen worden”, in dit dossier.
• Ook toenmalige minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA), de minister die Lantis onder zich had, wordt mee in bad getrokken: zijn kabinetschef was op de hoogte van de (niet-)communicatie van Ovam. Dat heeft Weyts overigens nooit ontkend: maar de vraag was of het zijn bevoegdheid was om daarover te communiceren.
• De VRT zelf gooit zich volop op het eigen verhaal, en ook de voorzitter van de commissie, Hannes Anaf (Vooruit) wil vandaag het fijne weten van de zaak. “Dat men binnen de Vlaamse regering op de hoogte was, lijkt ondertussen een vaststaand feit. Dan is dé vraag: waarom greep men niet in, in belang van de gezondheid? Op die vraag moeten er vanaf vandaag antwoorden komen. Dat is onze plicht als onderzoekscommissie”, zo laat hij weten.
• Of er effectief (ex-)ministers in problemen gaan komen in dit dossier, is maar de vraag. De appetijt bij CD&V is niet groot, en Schauvliege is al eens moeten opstappen. Ook bij N-VA lijkt men Ben Wetys helemaal niet te gaan lossen.
• Integendeel, Zuhal Demir (N-VA), de minister van Omgeving die de kat de bel aan bond in het PFOS-dossier, haalde gisteren fel uit naar Groen. “I know nothing. Dat hebben we nog ergens gehoord”, zo reageerde ze op de uitspraken van voormalige groene ministers Vera Dua en Ludo Sannen.
• Die gaven in 2000 en 2003 het bedrijf 3M een attest dat het bedrijf een “milieuvriendelijk karakter” had, om zo federale belastingaftrek te kunnen krijgen, zo berichtte VTM. Beiden reageerden “dat ze zich daar niets bij konden voorstellen”, en “dat het misschien om een milieuvriendelijke investering ging?”. Hoe dan ook was twintig jaar geleden de problematiek anders: PFOS was nog niet gekend voor de schadelijke effecten op mens en dier zoals vandaag. Maar het toont aan dat het spelletje zwartepieten volop bezig is in het dossier.