Een mail in je inbox suggereert dat een Nigeriaanse prins je snel rijk kan maken, na een investering in zijn ontsnappingsfonds weliswaar. Je onbestaande dochter appt met de vraag om geld over te schrijven: iedereen komt in contact met zwendelpraktijken, maar slechts enkelingen trappen erin. Waarom?

Moet je opvallend naïef zijn om voor een oplichter te vallen? Nee, zo blijkt uit Nederlands onderzoek. Mensen die in de val van zwendelaars trappen, komen uit alle lagen van de bevolking en hebben alle leeftijden. Maar ze hebben wel een andere hersenstructuur. Rutger Leukefeldt deed er onderzoek naar voor het Nederlands centrum voor criminaliteit. Onderzoek op 3.000 mensen toonde al aan dat er geen verschil is.

Link in het brein

In twee Amerikaanse onderzoeken werden mensen die al slachtoffer waren van oplichterij en mensen die die ervaring niet hadden, onder de MRI-scanner gelegd. Wat blijkt? Er zijn verschillen in de hersenen die kunnen verklaren waarom sommige proefpersonen gevoeliger zijn voor fraudetactieken.

Er scheelt daar vaak iets aan de connectie tussen de hippocampus, de insula en de mediale frontale cortex, dat zijn grote hersendelen. Daarnaast blijkt ook dat de groep die al slachtoffer was, gemiddeld vaker niet goed kan zien, horen of ruiken. Dat is logisch: deze mensen pikken wellicht ook vaker andere signalen niet op, zegt Duke Han, onderzoeker aan UCLA aan de Nederlandse krant Financieel Dagblad.

Correlatie

Om nu meteen te stellen dat je er niets aan kan doen als je door een oplichter om de tuin wordt geleid, is veel gezegd. Het gaat namelijk om een correlatie, niet om een causaal verband. Er moet dus meer onderzoek gedaan worden, met grotere groepen proefpersonen.

Daarnaast is het wel zo dat oplichters steeds geniepiger te werk gaan. Zo is er natuurlijk phishing. En de kans dat je een audioboodschap krijgt van je echte zoon of dochter is niet zo heel klein. Dat kan via deepfake, maar soms wordt er ook gewoon echt naar een bestaand contact gebeld en een audioboodschap opgenomen. Opletten geblazen, met andere woorden.