Vanmorgen verdedigt staatssecretaris voor Relance Thomas Dermine, de golden boy van de PS, in de Kamer zijn relanceplannen. In totaal is de komende jaren 5,9 miljard euro van Europa te besteden, met daarbij 1,2 miljard euro voor het federale niveau. Vraag is daarbij hoe in die som de verhoudingen tussen Wallonië, Brussel en Vlaanderen zullen liggen. Zeker de hoofdstad heeft een en ander goed te maken. Maar gaan de plannen ver genoeg, op het vlak van de broodnodige hervormingen, om echt impact te hebben, is de vraag.

In het nieuws: “Het Nationaal Plan voor Herstel en Veerkracht” van Thomas Dermine ligt op tafel.

Eerst even het grotere plaatje: De Belgische financiën.

• De begroting kleurt, zoals we al langer weten, bloedrood. De definitieve cijfers van het crisisjaar 2020 zijn gisteren door de Nationale Bank bekend gemaakt. En men blijft achter met een krater van liefst 42 miljard euro, of 9,4 procent ten opzichte van het BBP. De totale Belgische staatsschuld tikt zo aan tot 114,1 procent van het BBP.
• Dat zijn cijfers die we decennialang niet meer gekend hebben: het is teruggaan tot de jaren ’80 om dergelijke gruwelijke begrotingscijfers te vinden. Zelfs in de bankencrisis van 2008 zakte het tekort maar naar een dikke 3,7 procent.
• Het was vooral de federale overheid die zwaar in het rood ging, met 32,5 miljard euro tekort. Al zijn uiteraard ook de tekorten van de gewesten, met bijna 10 miljard euro, ook niet min. De totale inkomsten liepen met 10 miljard euro terug, de uitgaven sprongen tegelijk met 16 miljard euro omhoog.
• Voor de crisis zat men ook al in slechte papieren, met een tekort van in totaal 10 miljard euro. De vraag is hoe snel die begroting op orde kan komen. Zelfs de Vivalidi-ploeg van Alexander De Croo (Open Vld) rekende er eigenlijk niet meer op om in haar legislatuur opnieuw naar een evenwicht te gaan: het zal vooral zaak zijn de schade wat te beperken in de eerste jaren en pas, na het economisch herstel, in 2023 terug flink minder tekorten op te stapelen.
• Die redenering, om Keynesiaans beleid te gaan voeren, is breed gedragen in heel Europa. De Europese norm van maximum 3 procent begrotingstekort is al lang opgeheven. Meer nog: Europa is de motor van een herstelbeleid, dat 1.700 miljard euro reserveerde om te gaan investeren in een relance. Daarvan komt dus 5,9 miljard euro naar België.
• Daarnaast hebben Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje – de vier grootste economieën van de Unie – samen relanceplannen voor 3,1 biljoen euro, drie keer zo groot als het plan van de EU zelf dus. Ook daar zal België dus onrechtstreeks van profiteren. Zelf doet België veel minder op eigen houtje: er is geen geld, en vooral de vraag in hoeverre dat echt zin heeft voor een open economie als de onze.

De details: Europa verwacht snel antwoorden voor de plannen.

• Europa geeft niet zomaar een blanco cheque: ze willen concrete projecten en vooral concrete hervormingen zien. Al maanden werkt de federale overheid met staatssecretaris Dermine op die voorstellen. Politiek lag het bijzonder gevoelig waar welk geld terecht komt. Uiteindelijk kwam in januari al een deal uit de bus, die vooral voor Brussel wat karig lijkt:
  • Het federale niveau krijgt 1,25 miljard.
  • Vlaanderen haalt 2,25 miljard binnen en doet daar nog 2,15 miljard uit het eigen investeringsplan bij.
  • Wallonië rekent op 1,48 miljard.
  • De Franse Gemeenschap krijgt 495 miljoen.
  • En Brussel dus ‘maar’ 395 miljoen.
• Meteen is het uitkijken naar de verdeelsleutel binnen die 1,25 miljard euro federaal geld: hoeveel gaat daarvan nog effectief naar welk landsdeel? Zeker voor Brussel zal dat extra gevoelig liggen, nadat de eigen coalitiepartners van Ecolo en Groen “hun” minister-president Rudi Vervoort (PS) in de rug schoten, omdat die “te weinig” had binnen gehaald. En ook lastig voor Vervoort: de MR zit in Brussel in de oppositie en heeft de coalitie er al frontaal op aangepakt dat ze zich “laten doen” door de anderen. Maar uiteraard zit men ook in Vlaanderen op vinkenslag: daar eiste de Vlaamse regering oorspronkelijk 3 miljard euro, omdat de Vlaamse economie meer getroffen is door de crisis.
• Officieel moet de Europese Commissie deze week al de plannen hebben, om een eerste doorlichting te maken. Tegen 30 april volgt dan de deadline, al is in Europese kringen te verstaan dat het geen “harde” deadline is: ook daarna zullen nog aanpassingen kunnen.
• Maar de EU wil niet zomaar een opsomming van België krijgen, van alles wat de deelstaten doen, om dat dan gewoon aan elkaar geplakt te krijgen. Ze willen één plan, dat logisch ineen zit en de EU-doelstellingen invult. En vooral: ze willen dat lidstaten het geld “structureel” gebruiken, niet om éénmalige sociale maatregelen te nemen zoals premies. Infrastructuurwerken zijn wel goed, en wat ze zeker graag zien: sociale hervormingen.
• Zo kijkt de Commissie er naar uit hoe België meer mensen aan het werk gaat krijgen. In het regeerakkoord van de federale ploeg staat de ambitie van een activeringsgraad van 80 procent tegen 2030. In het voorlopige plan van Dermine staat voorlopig bitter weinig over hoe we daar gaan raken. Maar een stijging tot 80 procent is omgerekend naar eenheden wel een dikke 700.000 jobs die er in België bij zouden moeten komen.

De essentie: Het gaat om een bom geld. Maar zal het genoeg impact hebben?

• Dermine zelf gaf deze week in La Libre al wat uitleg over de timing van heel het project. Op korte termijn komt er nog steun aan getroffen sectoren. Maar het zijn vooral de “grote uitdagingen van onze maatschappij” die ondersteund gaan worden: “De klimaattransitie bijvoorbeeld”, zo zegt Dermine. Of infrastructuur, waarvan Dermine belooft dat “56 procent van de projecten daarrond draaien”.
• Het geld moet er zo snel mogelijk zijn: 40 procent in 2021 en 60 procent gespreid over 2022 en 2023.
• Vivaldi heeft zwaar ingezet op de plannen: het lijkt alsof zowat iedere coalitiepartner er z’n hoop en dromen heeft inzitten. De groenen zien er de klimaatrevolutie in, de liberalen willen hervormingen op de arbeidsmarkt en in de pensioenen, de socialisten hopen dan weer op een stevige “sociale correctie” door heel het plan. En de saus die erover wordt gegoten, met onder meer “een stimulus voor genderneutraliteit”, is helemaal in lijn met het progressieve Vivaldi-project.
• De vraag is of al dat enthousiasme kan ingevuld worden. Want het Federaal Planbureau kwam al met een schatting van de impact van het relanceplan op de arbeidsmarkt. Zij spreken van een “piek naar 3.900 nieuwe jobs”, die bovendien dus niet allemaal behouden zouden blijven. Over de periode van 2021-2026 zouden de relanceplannen een totale impact hebben van 0,14 procent op het BBP. Een druppel op een hete plaat dus.
• Bovendien is er het hele plaatje voor de federale regering: de pensioenhervorming van Vivaldi die er zit aan te komen, leidt nu al tot behoorlijk wat spanning in de coalitie. Het dossier ligt nog veel gevoeliger dan de huidige onderhandelingen over het interprofessioneel akkoord. Het gaat immers over het gevoeligste politieke dossier van het moment: hoe financieren we voor elk een aanvaardbaar pensioen?
• Opvallend: met Dermine aan Franstalige kant en Eva De Bleeker (Open Vld) aan Vlaamse kant zitten twee jonge staatssecretarissen op de cruciale posten van de centen. De Bleeker moet op Begroting de hele zaak behapbaar houden, terwijl Dermine het verhaal van een sterke relance vanuit de overheid moet aanblazen. Zo komt nogal wat gewicht op de schouders van twee neofieten te liggen: de rest van de regering blijft voorlopig ver weg van elke discussie over centen.

In de marge: Vlaanderen is een snelle wilde weldoener.

• Wat we zelf aan overheidsgeld uitdelen, doen we beter: het zou zo een slogan van de Vlaamse overheid kunnen zijn. Want het moet gezegd: de Vlaamse relanceplannen zitten wel al op kruissnelheid.
• Terwijl federaal men nog aan de tekentafel zit, is in Vlaanderen al 93 procent van de relanceplannen opgestart, zo leert de ‘Vooruitgangsrapportering’ van april van de Vlaamse regering en haar “Veerkracht”-plannen: iets meer dan 50 procent is al opgestart en nog eens 42,8 procent is al geagendeerd op de Vlaamse regering. Het gaat om 180 relanceprojecten.
• Daarbij zal geen enkele Vlaamse minister nalaten om op zijn of haar beurt langs de camera’s en micro’s te passeren om als gulle weldoener nieuwe steun aan te kondigen aan een “noodlijdende sector”. Vandaag is het al de beurt aan Benjamin Dalle (CD&V), als minister van Media. Die deelt liefst 30 miljoen euro uit om de Vlaamse mediasector te ondersteunen.
• Hoe zwaar die sector – die elk jaar al van 178 miljoen euro subsidies geniet om kranten quasi gratis te bedelen via Bpost – de afgelopen jaren “afzag” van “moordende concurrentie”, leren we uit de jaarcijfers:
  • DPG Media: 1,76 miljard euro omzet (plus 6 procent) en 178 miljoen euro winst (plus 39 procent) in ‘crisisjaar’ 2020.
  • Mediahuis: 990,5 miljoen euro omzet (plus 132,6 procent) en 58,6 miljoen euro winst in 2020.
  • Roularta: 256,2 miljoen euro omzet (min 13,4 procent) en 5,7 miljoen euro winst in 2020.

Voor wie het wil volgen: De terrasjesoorlog woedt verder.

• De discussie loopt al weken: gaan de terrassen open, ja of neen? Nu die discussie beslecht lijkt (al is het maar te bezien wat er nog gebeurt) komt de volgende er aan: onder welke voorwaarden gaan ze open?
• Daarover wordt nu al gebikkeld: Want er liggen verschillende sluitingsuren op tafel. Daarbij zou het gaan om 20 uur, 21.30 uur of 23 uur. Net zoals kinderen die een uur krijgen waarop ze naar bed moeten gaan, wordt nu onder virologen gebikkeld over wat de bevolking “gegund” wordt.
• Belangrijker is misschien de economische argumentatie van de sector zelf: de sectorfederatie dringt aan op een sluitingsuur om 23 uur om het toch allemaal leefbaar te houden. Maar vermoedelijk is dat van weinig tot geen tel voor de experten.
• Boeiender dan die discussie, die nu in de Vlaamse kranten breed uitgesmeerd wordt, is misschien wat er in Franstalig België gebeurt. Daar is de Luikse burgemeester Willy Demeyer (PS) – toch burgervader van de derde stad van het land, en niet ergens een kustgemeente dus – vast van plan om de terrassen al vroeger, op 1 mei, te laten open gaan.
• De burgerlijke ongehoorzaamheid broeit al langer in Franstalig België, waar men het helemaal gehad heeft met het strenge sociale carcan waarin de maatschappij nu al maanden wordt gedwongen. Wie ’s avonds in de hoofdstad denkt dat er van een heuse avondklok en handhaving daarrond nog sprake is, vergist zich.

Ook genoteerd: De advocaten van Sihame El Kaouakibi slaan terug. Zijzelf zit ondertussen nog steeds met ziekteverlof thuis.

• Vandaag wordt een nieuwe episode in de soap rond El Kaouakibi verwacht: haar expert Johan Vande Lanotte (Vooruit) zou vandaag met een nieuw rapport komen, waarin hij z’n bevindingen overmaakt. De oud-minister nam in het verleden als advocaat fel de verdediging van El Kaouakibi op, het is uitkijken of hij dat opnieuw doet.
• Gisteren al verscheen een batterij van haar andere advocaten voor de handelsrechtbank in Tongeren, om er haar zaak te bepleiten. Ze lanceerden een frontale aanval op de andere leden van de raad van bestuur van Lets Go Urban, haar vzw. Die stapten na een vernietigende financiële audit naar de handelsrechtbank, en vroegen en kregen voor de vzw een voorlopige bewindvoerder.
• Die moet volgens de advocaten van El Kaouakibi weg. Haar aanstelling was “ontoelaatbaar en nietig”, zo stelde advocaat Joris Vercraeye. Hij verweet het trio bestuurders ook “achter de rug van El Kaouakibi alles te hebben gedaan“. “Maar ze kreeg nooit de tijd om grondig te antwoorden op alle vragen”, zo stelde hij nog.
• Daarbij haalden de advocaten ook zwaar uit naar ex-partijgenoot en minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld): Die zei dat ze beter zou opstappen als Vlaams Parlementslid. “Dat kan toch niet, voor iemand die minister van Justitie is?” En ook Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA), die haar een oplichtster noemde, kreeg een veeg uit de pan.
• “De stroom aan verdachtmakingen en veronderstellingen op basis van rapporten die wij niet eens te zien kregen – zoals die audit van de stad – was nauwelijks bij te houden. De karaktermoord is geslaagd. Zij is ook een mens van vlees en bloed.”
• Overigens raakte gisteren ook bekend dat El Kaouakibi opnieuw met een ziektebriefje thuis zit. Dat is al het geval sinds oktober vorig jaar. Haar loon als Parlementslid loopt ondertussen gewoon door.
• De advocaat van de drie “dissidenten” uit Let’s Go Urban die naar de handelsrechter stapten, reageerde even fel: “Geconfronteerd met de resultaten van de audit van i-Force, die niet positief waren voor El Kaouakibi, ging haar reactie bij de raad van bestuur alle richtingen uit. Eerst waren er krokodillentranen, dan vroeg ze tijd om alles recht te zetten, maar uiteindelijk werd ze boosaardig“, zo stelde Kris Luyckx. Op 27 april beslist de rechtbank of de aanstelling van de bewindvoerster terecht was.