Het is nog moeilijk de geest langer in de fles te houden: PS-minister Karine Lalieux is klaar met haar pensioenplannen. Die komen onvermijdelijk op te tafel.

Komt er vrijdag al een eerste groot moment voor Vivaldi? De eerste ministerraad na de zomerpauze zou dan samengeroepen worden, waarbij het duidelijk is dat het kompas op ‘hervormingen’ moet staan. Premier Alexander De Croo (Open Vld) staat daarbij voor een eerste grote test, na de pandemie. Want de PS klopt hard op de deur, en eist dat hun dossiers op de agenda komen. De geruchten worden daarbij steeds sterker dat binnen twee dagen, donderdag, de minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) haar plannen presenteert.

In het nieuws: Vrijdag al een eerste grote rendez-vous voor Vivaldi?

De details: De PS staat te trappelen in de gang.

• Het ziet er naar uit dat de officieuze opening van het politieke jaar, dat traditioneel wat meer gezapig en later op gang komt, met de tweede dinsdag van oktober als startpunt voor de Kamer, dit jaar veel vroeger zal vallen.
• Helemaal verwonderlijk is dat niet. Want los van de grote dossiers, besliste premier De Croo al in juli om niet meer over de begroting samen te zitten, en de zomerse controle, die in de Zweedse regeerperiode toch de traditie was geworden, te laten voor wat ze was.
• Meteen moet de regering De Croo nu vol aan de bak over de centen: Europa verwacht toch deftig uitgewerkte cijfers, en een begroting maak je nu eenmaal niet op een wip en een knip. Maar die begroting is niet het enige werk dat wacht.
• Politiek gezien is er al wat geknetter geweest tussen de eigen Open Vld van premier De Croo en de grootste regeringspartner, de PS. Want uitgerekend op het dossier dat in handen is van PS-minister Lalieux, de pensioenen, kwam Egbert Lachaert, de Open Vld-voorzitter zijn zegje doen.
• Dat leidde tot zure reacties bij de PS: de relaties tussen de Keizerslaan en de Melsensstraat zijn niet bepaald optimaal op dit moment.
• Want bij de PS is men ongeduldig. Misschien iets té ongeduldig. De plannen van Lalieux zijn al een tijdje klaar: het wordt voor de PS het moment om de pensioenen te lanceren en vast te leggen. Maar tegelijk is er toch de schade die is opgelopen in het dossier van de sans papiers, net voor de zomervakantie.
• Het gevolg was een opgepompte PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne, dit weekend in De Tijd. Dat interview werd met grote ogen gelezen door de coalitiepartners: Dermagne kwam nog eens terug, op emotionele manier, op de regeringscrisis rond de mensen zonder papieren. “Niet zijn meest gelukkige interview, om nog eens te gaan roeren in die wonde”, zo is bij een Vivaldi-voorzitter droog te horen.
• En vooral: de PS zette in niet mis te verstane taal de puntjes op de i over de politieke krachtverhoudingen binnen Vivaldi: “Wij zijn de stabiele kracht in deze regering. Maar we zijn ook de eerste politieke familie en dat moet gerespecteerd worden.”

De essentie: De PS forceert de agendering.

• Naast Lachaert kwam ook Joachim Coens (CD&V) al met zijn voorstellen rond de pensioenen. Maar niemand heeft ondertussen al de plannen van Lalieux in detail gezien. Die houdt ze stevig aan de borst, tot De Croo de zaak wil aansnijden op de tafel van de regering.
• Maar deze week lijkt de PS niet langer te wachten: alles wijst erop dat ze nu donderdag uitpakt met haar voorstellen. Daarbij is fijntjes te horen “dat ze alle punten van het regeerakkoord zal respecteren”. In La Libre lekken al wat details:
  • Van de eis van de liberalen, om pas een vol minimumpensioen te krijgen na 20 jaar voltijds werken, schiet alvast niets over.
  • Wel komen er premies voor wie langer dan z’n zestigste blijft werken.
  • Er wordt gekeken naar het Spaanse model, waarbij een jongere samen gaat werken met een senior, die dan een deel van zijn tijd aan het vormen van de jonge kracht kan besteden.
• De echte discussie wordt echter de oorlog die er onvermijdelijk komt rond de tweede pijler van het pensioenstelsel. In die pijler zitten al de sectorpensioenen en de pensioenfondsen via de werkgever. Die krijgen een fiscale korting, die volgens studies waar Lalieux mee schermt oploopt tot 2 miljard euro. Daar wil zij in gaan snoeien.
• Zo zou er een nieuw progressief stelsel komen om, zeker voor de grootste verdieners, de fiscale voordelen voor die pensioenstelsels fors te belasten. Op die manier zou de eerste pijler, die het minimumpensioen van 1.500 euro moet betalen, gespekt kunnen worden.
• Maar de sector zelf heeft een eigen studie, van PwC, waarin wordt aangetoond hoe dramatisch de gevolgen zouden zijn als er fors zou gesneden gaan worden in die tweede pijler. Binnen de regering valt het maar te bezien hoeveel bondgenoten de PS heeft voor die plannen.
• Op de Zestien heeft men ondertussen wel begrepen dat het niet mogelijk is om de PS langer tegen te houden: het ventiel moet worden opengedraaid. Premier De Croo bereidt dus een ministerraad voor, voor vrijdag. En het is een veelbetekenend zinnetje in Le Soir, “C’est l’heure des réformes”, dat men vanuit de Zestien lekt. “Het is het moment van de hervormingen.”

The Big Picture: Uiteraard raakt men er vrijdag niet uit.

• Vrijdag volgt dus een eerste grote confrontatie, een publieke clash, om de grote hervormingen van Vivaldi te gaan doorvoeren. Die beperken zich uiteraard niet tot de pensioenen, een hele reeks dossiers liggen klaar voor hervormingen:
  • De fiscale hervorming van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) moet er komen. Dit is het stokpaardje van CD&V, maar ook de socialisten willen hier eindelijk iets zien voor de ‘grote vermogens’. Alleen, zo’n vermogenswinstbelasting ligt uiterst gevoelig, zeker bij de MR. Uiteraard is dat niet het enige, ook op vlak van ecologie, transparantie en vereenvoudiging moeten er grote hervormingen komen.
  • Werk is een ander groot thema, dat ook bij de PS zit. Pierre-Yves Dermagne (PS) zette dit weekend wel het licht op groen voor de Vlaamse vraag om asymmetrische samenwerkingsakkoorden te sluiten, maar wil vooral zelf ook met een pakket komen om de oudere werkgevers meer te activeren. Vraag is hoeveel dat zal kosten.
  • Die drie grote dossiers, de fiscaliteit, werk en pensioenen, zijn enorm bepalend voor het budgettaire plaatje. Maar voor begroting zelf zijn er ook praktische vragen, in de eerste plaats nog de lopende steunmaatregelen voor Covid. Die wil men aan Vlaamse kant eigenlijk stopzetten, maar zowel MR als PS hebben daar al fel op gereageerd.
• Meer dan vermoedelijk moet er eerst wat politiek drama volgen, met het nodige theater in de Wetstraat, inclusief felle verklaringen, voor men tot een deal kan komen. Dat volgt dus logischerwijze de komende weken, nu vrijdag is slechts de aftrap.
• Tenzij er meer aan de hand is, en de coalitie er ten gronde niet uit raakt. Het regeerakkoord dat Vivaldi sloot in september 2020 heeft een groot nadeel: de echt moeilijke keuzes zijn daarin niet gemaakt, maar vooruit geschoven. Die komen nu een voor een op tafel. En zoals gezegd: de sfeer tussen de partij van de premier en de grootste coalitiepartner, de PS, zit voorlopig onder nul.

De harde waarheid: Brussel wordt een echt probleem, op vlak van vaccinatie.

• Het moest een nieuwe, grote stap zijn in de Brusselse strijd om meer vaccins toe te dienen: gratis prikken bij de supermarkt. Maar Het Laatste Nieuws vat het vanmorgen prachtig samen in de titel van een reportage die ze in de hoofdstad maakten: “Meer journalisten dan kandidaten voor een prikje.”
• Het wordt ondertussen aandoenlijk, de wanhoop waarmee de politieke klasse in Brussel telkens maar weer de ambities verschuift. Nu wil men aan 65 procent gevaccineerden zitten tegen eind oktober. Dat zou moeten betekenen dat er vanaf volgende week 16.000 bijkomende prikken per week worden gezet. Op dit moment zit Brussel aan 62 procent vaccinatie van de volwassenen, tegen 89 procent in Vlaanderen.
• Op basis van de eerste respons lijkt dat cijfer van 65 procent zelfs onhaalbaar. Brussel schermt daarbij steeds maar met het argument “dat niet één groep moet overtuigd worden”, en “dat Brussel heel divers is”. Ook vanmorgen herhaalde de leading lady van de Brusselse regering aan Vlaamse kant, Elke Van den Brandt (Groen) die argumenten op Radio 1.
• “Kent Brussel dan haar eigen bevolking niet?”, was de terechte vraag. “Het is een heel diverse bevolking, die niet met z’n allen samen naar VRT of VTM kijkt. Ze kijken vooral naar buitenlandse zenders. Er circuleert heel veel fake news bovendien”, zo duidde Van den Brandt. “Doelstelling is 16.000 prikken per week. Anders komen er strengere maatregelen.”
• De vraag rest dan hoe de grote steden zoals Gent of Antwerpen, die toch ook behoorlijk veel wijken hebben met veel nieuwe Belgen of nieuwkomers en anderstaligen, het zoveel beter hebben gedaan dan de Brusselse gemeenten.
• Maar voorlopig wil niemand echt de harde politieke lessen trekken uit de zwakke cijfers. Die zijn overigens niet onschuldig. Tegenover de bedroevende vaccinatiegraad in de Brusselse gemeenten staat nu duidelijk een hoge besmetting. Sint-Jans-Molenbeek, Evere en Anderlecht duiken allemaal op in de top tien van ‘meest besmette gemeenten’ van het land.  Wat natuurlijk te wijten is aan de lage vaccinatiegraad.
• In Franstalig België lijkt de scepsis toch ook gekeerd over het harder politiek ingrijpen. Vorige week hield Paul Magnette (PS) een pleidooi om vaccins verplicht te maken, “net zoals voor polio of rode hond”.
• De eerste grote politieke test die nu volgt is het zorgpersoneel: daar heeft minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) al langer aangegeven dat hij richting verplichte inenting neigt, maar tot nu toe stond men vooral in Franstalig België op de rem. Zo is maar 70 procent van alle Franstalige huisartsen zelf ingeënt, in feite ongelofelijke cijfers.

Duidelijke taal: Europa wil een debacle rond migratie zoals 2015 vermijden.

• Vandaag komen de EU-ministers voor Asiel en Migratie bijeen om de naschok van Afghanistan te bespreken. Daar namen de taliban nu de macht over, wat meteen tot een potentiële nieuwe vluchtelingenstroom kan leiden.
• Los van de ongeveer 100.000 mensen die via de Afghaanse hoofdstad Kaboel zijn weggehaald, zou er immers wel eens een veel grotere groep Afghanen kunnen beslissen het land te willen verlaten en richting Europa te trekken.
• In het heetst van de exodus in Kaboel, stelde Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zich ook erg voluntaristisch op: ze had het over “humanitaire corridors” en de “morele plicht” van Europa om vluchtelingen te gaan opnemen. Daarvoor zwaaide ze ook met Europees geld, om lidstaten te steunen om dat te doen.
• Maar het ziet ernaar uit dat de lidstaten zelf de Commissie stevig op de plaats zetten. Want de gemeenschappelijke tekst die ze vandaag neerleggen, is fors in de andere richting. “De EU en haar lidstaten zijn vastbesloten om gezamenlijk een herhaling van ongecontroleerde, massale illegale migratiestromen zoals in het verleden te voorkomen”, zo staat letterlijk in de ontwerptekst.
• Onder het voorzitterschap van Slovenië, met een premier die zich erg fors opstelt op vlak van migratie, komt er dus een politiek “om de vluchtelingen in eigen regio op te vangen”. Meteen krijgen Pakistan en Iran steun om straks op ‘een waardige manier’ de Afghanen te kunnen ontvangen, als dat in de toekomst zou nodig zijn.
• Alles wijst erop dat ze dus willen vermijden dat de geschiedenis zich herhaalt. In 2015 kwam een hele stroom Syrische vluchtelingen op gang, via Turkije, nadat Angela Merkel haar ‘Wir Schaffen das’ verklaarde. Maar die richting wil niemand deze keer opgaan binnen de EU.
• Het contrast tussen het EU-standpunt en dat van de VN is ondertussen groot. Die laatste roept de taliban op om “een veilig vertrek te garanderen voor al wie Afghanistan wil verlaten”.