Zeer vroege indicaties uit Afrika suggereren dat de Omikron-variant van het coronavirus geen bijzonder ernstige ziekte veroorzaakt. Sommige deskundigen hebben voorspeld dat Covid minder ernstig zal worden naarmate het overgaat naar een endemisch ziekteniveau. Het is mogelijk dat de Omikron-variant de eerste stap in dit proces is. Plus: waarom Omikron zich heel anders kan gedragen in een sterk gevaccineerde populatie – zoals we nu hebben in ons land – in vergelijking met een populatie met zeer lage vaccinatieniveaus.
Ondanks veel speculatie en vooral veel paniek is ons begrip van de Omikron-variant momenteel nog beperkt. Wat wel bekend is, is dat die een groot aantal mutaties heeft, vooral in het spike-eiwit, en dat de variant zich snel lijkt te verspreiden in specifieke delen van de wereld. Op dit moment is het niet duidelijk of Omikron een grotere capaciteit heeft om vaccins te ontwijken dan andere SARS-CoV-2-stammen zoals Delta.
Evolutionaire biologie suggereert dat varianten meer kans hebben om te gedijen als ze sneller toenemen in de menselijke populatie dan de huidige stammen. Dit betekent twee dingen: stammen met een hoger R-getal (het basisreproductiegetal, of het gemiddelde aantal mensen dat een besmettelijke persoon waarschijnlijk zal infecteren) zullen die met een lager R-getal vervangen.
Bovendien zullen stammen die ertoe leiden dat de gastheer sneller na besmetting infectieus is, de stammen vervangen die er langer over doen om infectieus te worden. Dus stammen met een kortere incubatietijd vervangen die met een langere incubatietijd. Dit lijkt het geval te zijn met Delta, die een kortere incubatietijd heeft dan de stammen ervoor.
In een sterk gevaccineerde populatie zullen stammen die beter in staat zijn om het vaccin te ontwijken meer kans hebben om te domineren
In een grotendeels niet-gevaccineerde populatie, zoals Zuid-Afrika, waar ongeveer 25 procent van de bevolking is gevaccineerd en de Omikron-variant voor het eerst werd ontdekt, zullen stammen met een hoog R-getal een grotere kans hebben om stand te houden. Maar in een sterk gevaccineerde populatie zullen stammen die beter in staat zijn om het vaccin te ontwijken meer kans hebben om te domineren, zelfs als ze een lager R-getal hebben bij niet-gevaccineerde mensen.
Dus, kan je door de band verwachten dat een variant met minder ernstige Covid-symptomen beter gedijt? Het hangt echt af van de afwegingen tussen symptomen en overdraagbaarheid. Als de symptomen minder ernstig zijn, zullen mensen minder snel naar voren komen om zich te laten testen en daarom minder snel isoleren. Sommigen realiseren zich misschien helemaal niet dat ze Covid hebben. Daarom kan een stam met een lage virulentie (wat betekent dat het een lager vermogen heeft om ernstige symptomen in het lichaam te veroorzaken) beter in staat zijn om op meer mensen over te dragen dan zeer virulente stammen.
Aan de andere kant, zoals het geval leek te zijn voor Delta, kunnen sommige varianten hogere viremie veroorzaken dan andere, wat betekent dat er hogere niveaus van het virus in het lichaam van geïnfecteerde mensen zijn. Hoe meer virus aanwezig is, hoe groter de kans dat de persoon de ziekte met succes kan overdragen. Dit komt door de dosis-responsrelatie – hoe hoger de infectiedosis, hoe groter de kans dat er een infectie ontstaat.
Het is nog niet duidelijk waarom Omikron blijkbaar zeer overdraagbaar is
Nogmaals, als alles gelijk is (zonder nog de details te kennen van hoe specifieke mutaties zich precies gedragen), zullen hogere niveaus van viremie waarschijnlijk leiden tot ernstigere symptomen.
Het is nog niet duidelijk waarom Omikron blijkbaar zeer overdraagbaar is, althans in de Afrikaanse context, dus in dit stadium weten we niet of het hogere niveaus van viremie produceert dan andere stammen. Virale overdracht is een complex meertrapsproces, dus veel dingen kunnen verantwoordelijk zijn voor de hoge overdrachtssnelheid van Omikron.
Experts zullen op zoek gaan naar meer informatie over de overdraagbaarheid van Omikron, het niveau van viremie dat het genereert en de mate waarin het in staat is om de bestaande vaccins of immuunresponsen als gevolg van een eerdere infectie te omzeilen.
Omikron kan zich heel anders gedragen in een sterk gevaccineerde populatie – zoals we nu hebben in ons land – in vergelijking met een populatie met zeer lage vaccinatieniveaus, zoals het geval is in het grootste deel van Afrika bezuiden de Sahara. Desalniettemin benadrukt de opkomst van deze nieuwe variant dat een effectieve vaccinatie-inspanning wereldwijd noodzakelijk is om de Covid-pandemie te overwinnen.
(jvdh)