Waarom het terugwinnen van een kleine rots in de Zwarte Zee de grootste strategische overwinning van Kiev tot nu toe is

Op 30 juni werd gemeld dat Oekraïne Slangeneiland had heroverd. Dat heeft strategische implicaties tot ver buiten de Zwarte Zee, die in de komende maanden, of zelfs jaren, weerklank zullen vinden. Of: hoe het lot van een kleine rots in de noordwestelijke Zwarte Zee niet alleen het machtsevenwicht tussen Oekraïne en Rusland in de Zwarte Zee heeft doen wankelen, maar ook de diplomatieke status quo.

Op 24 februari, de eerste dag van de invasie van Oekraïne, bezetten Russische troepen het Slangeneiland, een kleine maar strategisch belangrijke buitenpost in de Zwarte Zee, ongeveer 130 kilometer ten zuiden van Odessa. De 13 Oekraïense soldaten die daar gestationeerd waren, zouden “twee keer dapper de aanvallen van de Russische bezetters hebben afgeslagen”, maar konden niet doorgaan met vechten omdat ze geen munitie meer hadden.

Foto’s van Oekraïense verdedigers die uitdagend een Russisch oorlogsschip de middenvinger gaven gingen viraal. De verdedigers werden verondersteld allemaal te zijn gedood en werden postuum geëerd door de Oekraïense president Volodymyr Zelensky – maar er werd later gemeld dat ze het hebben overleefd.

Dus toen op 30 juni werd gemeld dat Oekraïne Slangeneiland had heroverd, was dat een enorme en broodnodige morele boost. En terwijl de oorlog op het land voortduurt, heeft dit succes op zee strategische implicaties tot ver buiten de Zwarte Zee, die in de komende maanden, of zelfs jaren, weerklank zullen vinden.

Cruciaal stukje van de puzzel

Door Slangeneiland zo vroeg in de invasie in te nemen, had Rusland een cruciaal stukje van de puzzel veilig gesteld waardoor Moskou de controle over de noordwestelijke Zwarte Zee kon uitoefenen. Voor Moskou was dit om drie redenen van operationeel en strategisch belang. Het betekende dat de Russische marine kon bijdragen aan de beschieting van Oekraïne met kruisraketten. Ondertussen gaf het de Russen de mogelijkheid om Odessa te bedreigen met een amfibische aanval en stelde het hen in staat de toegang van en naar Oekraïense havens te ontzeggen – met andere woorden, Oekraïne te blokkeren.

Terwijl de meeste verslaggeving zich concentreerde op de oorlog op het land, heeft Oekraïne er alles aan gedaan om de Russische dominantie op zee te ondermijnen. De eerste grote overwinning voor Kiev was het tot zinken brengen van de kruiser Moskva op 14 april. Naast de prestige van het tot zinken brengen van het vlaggenschip van de Zwarte Zeevloot, toonde dit aan dat de Russische marine niet veilig kon opereren in de buurt van de Oekraïense kust vanwege de permanente dreiging die anti-scheepsraketten vormden – met name de door Oekraïne ontwikkelde Neptunus en door het westen geleverde Harpoon-raketten.

Einde van controle over de Zwarte Zee

De Moskva was een belangrijk onderdeel van het Russische luchtverdedigingssysteem voor langeafstandstheaters. Als gevolg van het verlies nam het strategische belang toe van Slangeneiland als basis voor elektronische oorlogsvoering en luchtverdedigingssystemen, en Oekraïne probeerde dan ook verschillende keren de controle over het eiland terug te krijgen.

Dat is nu dus gelukt. Het belangrijkste, naast het symbolische, is niet de aanwezigheid van Oekraïne op de rots, maar het feit dat Russische troepen niet meer kunnen profiteren van haar strategische positie.

Het verlies van de controle door Rusland over de noordwestelijke Zwarte Zee was al op 21 juni door de Britse inlichtingendienst opgemerkt. Maar totdat Oekraïne Slangeneiland opnieuw bezette, hoopte Rusland zijn vermogen om Oekraïne te blokkeren te behouden en legde het haastig meer mijnen.

Het blokkeren van Oekraïne was een krachtig chantagemiddel geworden voor Moskou dat heeft geprobeerd voedsel als wapen te gebruiken en de westerse sancties de schuld te geven in een poging het mondiale zuiden tegen het westen op te zetten. Het is opvallend dat de plotselinge verklaring van Rusland dat het bereid is om de vrije doorgang van graan uit Oekraïense havens toe te staan, samenvalt met het nu bewezen onvermogen om de benaderingen van Odessa volledig te controleren of de toegang te weigeren (hoewel de Russische marine nog steeds een grote dreiging vormt in het gebied).

Diplomatieke spelletjes

Naast deze strategische tegenslag zal Rusland nu proberen de overhand te behouden in de diplomatieke arena door Oekraïne en het Westen de schuld te geven van de wereldwijde voedselcrisis en de verantwoordelijkheid af te schuiven voor de noodzaak om de corridor te ontmijnen.

Het vermogen van het Westen om de totstandbrenging van een veilige corridor te vergemakkelijken zal van cruciaal belang zijn, niet alleen om “de wereldwijde voedselcrisis te verlichten”, maar ook om het diplomatieke spel van Moskou aan het licht te brengen en te onderstrepen dat – zoals de NAVO benadrukte in de verklaring van de top van Madrid – de voedselcrisis volledig de schuld is van Rusland. Dit is vooral belangrijk met betrekking tot het mondiale zuiden, wiens kritiek op de oorlog van Poetin tot nu toe minimaal is geweest.

Een succesvolle operatie om de vrije stroom van graan uit Oekraïne te herstellen (hetzij via de Turkse Straat of via alternatieve routes) zal Rusland verder isoleren op het wereldtoneel. Maar elke tegenslag of mislukking zal in het voordeel zijn van het verhaal van Moskou dat het de schuld van het Westen is.

Begin van een vloedgolf?

Lange oorlogen worden zelden alleen gewonnen in het licht van militaire successen – economische dominantie en politieke invloed spelen een cruciale rol. Terwijl het Westen, als coalitie van zeevarende naties, de mondiale maritieme orde domineert, is het er nog niet in geslaagd Rusland op diplomatiek niveau te isoleren.

Dit is hoe het lot van een kleine rots in de noordwestelijke Zwarte Zee niet alleen het machtsevenwicht tussen Oekraïne en Rusland in de Zwarte Zee heeft doen wankelen, maar ook de diplomatieke status quo. De politieke confrontatie tussen Rusland en het westen op het wereldtoneel is nog maar net begonnen, en de overwinning op Slangeneiland zou heel goed het begin kunnen zijn van een vloedgolf waarvan de langetermijneffecten nog steeds niet volledig worden begrepen.

(jvdh)

Meer
Lees meer...