Europa heeft het bijzonder moeilijk met de vluchtelingencrisis, maar, we staan nog maar aan het begin. De cijfers zijn niet alleen behoorlijk schrikwekkend, er is niks dat er op wijst dat het gaat beteren. Integendeel.
Toen Antonio Guterres, de Hoge Commissaris voor Vluchtelingen van de VN, een poosje geleden waarschuwde dat we voor een ongezien probleem staan en dat we niet beseffen hoe groot de vluchtelingencrisis echt is, was dat geen paniekzaaierij. “An unchecked slide into an era of massive forced global displacement” noemde Guterres het.
Het is erg moeilijk om een accuraat cijfer te vinden over hoeveel vluchtelingen dit jaar de EU zijn binnengekomen. De IOM, de Internationale Organisatie voor Migratie, schat dat het er van januari tot begin september 350.000 waren. Dat zijn dan de “gedetecteerde”. In realiteit kijken we wellicht aan tegen een drievoud daarvan en misschien zelfs een viervoud.
2 à 3 miljoen naar Europa dit jaar
We eindigen wellicht ergens tussen 2 en 3 miljoen voor het hele jaar, dat lijkt zowat de consensus te zijn. Maar nog eens, niemand weet het precies. De Duitsers verwachten “minstens 1,5 miljoen” vluchtelingen – ze voorzien er 920.000 alleen voor de laatste vier maanden van dit jaar. En zo heeft iedereen wel z’n eigen schattingen. Het is niet zo simpel omdat bijvoorbeeld nogal wat vluchtelingen verschillende pogingen ondernemen als ze aan de buitengrenzen worden gestopt.
Terwijl het blijkbaar erg moeilijk is om in kaart te brengen hoeveel vluchtelingen er bij ons aanbelanden, zijn er wel degelijk cijfers over hoeveel mensen er momenteel in de wereld op de vlucht zijn. Ze komen van de UNCHR, de vluchtelingenorganisatie van de VN, en gezien de manier waarop ze geteld worden, lijken deze eerder een onderschatting dan een overschatting.
Hallucinant
Maar ze zijn hallucinant. Zeker 1 op 122 mensen op onze planeet blijken op de vlucht te zijn. Dat zijn er ongeveer 60 miljoen. De VN zegt dat we in een “age of unprecedented mass displacement” leven.
Elke dag komen er bovendien 42.500 vluchtelingen bij: mensen die beslissen hun thuis te verlaten op zoek naar beter. Dat is vier keer meer nu dan dat het vier jaar geleden was.
Er zijn nog geen cijfers voor 2015, maar eind 2014 waren er 16 procent meer vluchtelingen dan een jaar eerder in de wereld, toen hun aantal 51 miljoen was. Het is 59 % meer dan in 2004, toen er 37,5 miljoen waren. Ervan uitgaande dat die stijging van 16 procent ook dit jaar plaatsvond, zijn er eind 2015 net geen 70 miljoen mensen op de vlucht. Dat betekent dat we in de buurt komen van 1 op 100 mensen op Aarde die op de loop zijn.
Syrië en IS
De oorlog in Syrië beëindigen, een beetje de heilige graal van politici momenteel om de crisis te stoppen, is in werkelijkheid maar een doekje voor het bloeden. Naar schatting 3,8 miljoen Syriërs zijn hun land ontvlucht tot nu. Het merendeel daarvan zit vast in buurlanden zoals Turkije en Libanon.
Het is ook niet Islamitische Staat dat in eerste instantie de mensen op de vlucht jaagt. Hun aandeel wordt geschat op hooguit een half miljoen, wat uiteraard niet mis is, maar weet dat er bijvoorbeeld ook meer dan 300.000 Libiërs op de vlucht zijn.
De jongste vijf jaar zijn er minstens 15 oorlogen uitgebroken (of ze zijn weer opgelaaid) die voor veel vluchtelingen zorgen. Naast Syrië en Irak gaat het om onder meer Ivoorkust, de Centraal Afrikaanse Republiek, Libië, Mali, Nigeria, Congo, Soedan, Burundi, Jemen, Oekraïne, Kirgizië, Birma, Afghanistan en Pakistan. Vaak wordt er slechts in delen van die landen gevochten, maar het is genoeg om voor miljoenen vluchtelingen te zorgen.
Afghanistan loopt gewoon leeg
De stijging van het aantal vluchtelingen, als je het opbreekt per regio: + 19 procent uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika, + 17 procent uit de rest van Afrika, + 31 procent uit Azië en + 12 procent uit Centraal- en Zuid-Amerika.
In Afghanistan is de jongste jaren 10 procent van de bevolking gaan lopen en aan die uitstroom komt geen einde, integendeel, de jongste maanden is die alleen maar toegenomen.
Momenteel zitten ongeveer 2 miljoen Afghanen in buurland Pakistan te wachten om verder te vluchten: de meesten zien een terugkeer naar hun thuisland niet meer zitten, ze achten de kans dat er een andere wind gaat blazen niet reëel. En dat ondanks het feit dat het Westen naar schatting 5.000 miljard in het land heeft gestoken sinds 2002 en er al die tijd ook geprobeerd heeft manu militari het tij te doen keren.
Naar 250 miljoen?
De wereld zal sowieso moeten leren leven met vluchtelingen. Zo zullen de volgende 30 jaar volgens prognoses bijvoorbeeld 15 miljoen mensen uit Bangladesh en 14 miljoen uit Egypte op de vlucht moeten omdat de verandering van het klimaat ze daartoe dwingt. Tegen 2050 zouden er wereldwijd 250 miljoen mensen wereldwijd op de vlucht kunnen zijn omdat het gebied waar ze nu leven ofwel woestijn is geworden ofwel met de regelmaat van de klok overstroomt. Zelfs bij de meest positieve scenario’s – in de veronderstelling dat we er in slagen er iets aan te doen – is het quasi onvermijdelijk dat 1 op 10 aardbewoners in de volgende 200 jaar een andere stek zullen moeten opzoeken.