Recent lanceerde Opel Vld-politica Carla Dejonghe de belangenvereniging All1 die opkomt voor de belangen van alleenwoners. Er is al langer nood aan meer informatie rond deze groep en een platform waar hun noden worden bestudeerd. In een studie gefocust op singles werden verschillende fiscale discriminaties vastgesteld en becijferd in jaarlijks inkomensverschil en spaargedrag. Een flexibilisering van de wetgeving, of algemeen een single-reflex, dringt zich op.
Hoewel het onderwerp van alleenwoners de laatste paar maanden vaker in de media verschijnt, is er tot nu toe weinig aandacht besteed aan de financieel-economische situatie van deze diverse groep, die beïnvloed wordt door een hogere levenskost en onaangepaste fiscaliteit. De Belgische wetgeving is immers nog steeds gericht op traditionele gezinnen, een koppel al dan niet met kinderen, wat regelmatig impliciet leidt tot nadelen voor alleenwoners.
De maatschappij verandert: de norm van standaardgezinnen vervaagt en wordt vervangen door nieuwe types gezinnen. Het is tijd dat de wetgeving met de maatschappij mee evolueert waarbij voordelen worden gegeven op basis van reële noden en belastingen op reële kost, onafhankelijk van de samenlevingsvorm.
Discriminaties
De grootste discriminaties in de wetgeving zijn reeds gekend. Allereerst is er de huwelijksquotiënt, waarbij het maximum belastingvoordeel voor een koppel met één verdiener kan oplopen tot bijna 5.000 euro, terwijl een single nooit dergelijk voordeel kan behalen. Voor een gemiddeld brutoloon van een alleenwoner, zijnde 30.605 euro, komt dit neer op een netto inkomensverschil van meer dan 3.000 euro (19.541 euro vs 22.783 euro gebruikmakend van de huwelijksquotiënt).
De tweede discriminatie is de woonbonus, ondertussen hervormd in Vlaanderen. Die biedt nog steeds een dubbel voordeel voor een koppel, aangezien de bonus per persoon wordt toegewezen in plaats van per pand. Voor een identieke woning kan het voordeel van de woonbonus oplopen tot 1824 euro voor een koppel, en slechts 912 euro voor de single. Is het niet correcter om de bonus te linken aan de effectieve waarde van de woning en deze dan optimaal te laten gebruiken door de belastingplichtige, ongeacht of die samenwoont?
Ook de enorm hoge successierechten (oplopend tot 65% of 80%), de dienstencheques per persoon en forfaitaire belastingen per huishouden, zoals de afvaltaks in Mechelen of de regionale belasting in Brussel, zijn voorbeelden die bijdragen tot de financiële uitdagingen van alleenwoners.
Denkoefening
Een denkoefening waarbij de gemiddelde single met het gemiddelde koppel in België wordt vergeleken, toont aan dat alleenwonenden het financieel een stuk moeilijker hebben. Afleidend uit data van Eurostat en de huishoudbudgetenquête, is er een duidelijk verschil in jaarlijks spaargedrag, wat een indicatie is voor financiële welvaart. Een koppel, met gemiddeld een netto-inkomen van 36.590 euro en uitgaven van 33.378 euro, kan jaarlijks 3.212 euro sparen. Voor een alleenwoner, met gemiddeld netto-inkomen van 19541 euro en uitgaven van 22.252 euro, is dit -2711 euro, oftewel een jaarlijks tekort.
Hierdoor besparen alleenwoners vaak op uitgaven als vakantie en vrijetijdsactiviteiten, die sowieso niet aangepast zijn. Er kan opgemerkt worden dat een voordeel gelijkend op de huwelijksquotiënt het netto inkomen verhoogt tot boven de jaarlijkse uitgaven, zodat sparen mogelijk wordt. De overheid kan zowel het lagere inkomen als de hogere uitgaven beïnvloeden, bijvoorbeeld door het verhogen van de belastingsvrije som, het invoeren van een voordeel gelijkend op de huwelijksquotiënt of het goedkoper maken van wonen door lagere registratiebelastingen en meer sociale leningen.
Wonen staat immers in voor een derde van de jaarlijkse uitgaven van een huishouden, en heeft mogelijks een nog groter aandeel voor de alleenwoners. Sociale leningen vormen een oplossing voor de moeilijkheden rond het verwerven van een woning, aangezien de eigen inbreng bij een lening een stuk hoger ligt, gemiddeld 40% tegenover 27% voor een koppel. Ook in de algemene voorwaarden zoals de rente liggen vaak verschillen ten nadele van de alleenwoner.
Uitdagingen
Beantwoorden aan de uitdagingen van een steeds evoluerende maatschappij is cruciaal voor de welvaart van een staat. Een van de grootste pijnpunten om effectief veranderingen in regelgeving door te voeren is het gebrek aan informatie rond de groep alleenwoners. De oprichting van de belangenvereniging All1 , die wil communiceren met deze heterogene groep om zo de noden in kaart te brengen, is een belangrijke stap.
Onderzoek naar de leefomstandigheden en een doorlichting van huidige wetgeving is nodig. De positieve effecten van aangepaste wetgeving zijn ook niet beperkt tot de individuele financiële welvaart van de alleenwoner. Ook de algemene welvaart zou hierbij baat hebben aangezien iedere euro die de alleenwoner extra ter beschikking krijgt, effectief uitgegeven zou worden aan consumptie.
________
Yelene Van den Bossche is studente Master of Science in Business Economics (TEW) aan de Katholieke Universiteit Leuven. Ze schreef de thesis “The Political Economy of Single Person Households: How unadjusted governmental policies affect singles” onder begeleiding van Professor Christophe Crombez, buitengewoon hoogleraar aan de faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen aan de KULeuven en professor aan Stanford University, en Pieterjan Vangerven, doctoraal onderzoeker aan de KULeuven en FWO Vlaanderen.
Voor meer informatie over de thesis of eenpersoonsgezinnen, contacteer Yelene Van den Bossche, via mail: yelene.vdb@hotmail.com.