Vrijdag nam de federale regering, samen met de deelstaten, een paar drastische maatregelen. Die vergadering zindert na, zowel in de Vlaamse als federale regering: minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) walste er over alles en iedereen, een beetje tot ongenoegen van de rest. Dat geeft achteraf een wat bitter gevoel, zeker bij de N-VA, die via de Vlaamse regering is meegesleurd. Maar de grootste oppositiepartij zit duidelijk vast. Bovendien blijven er inhoudelijke bemerkingen: “Die avondklok was logisch, op moment dat de horeca openbleef. Waarom moest dat nu dan nog?”, zo zegt een hoge regeringsbron.

In het nieuws: De strengere maatregelen gaan vandaag van kracht.

De details: Beleidsmakers zetten zich schrap, voor de tweede golf.

• We moeten onze nauwe contacten beperken tot één persoon. Telewerken is de norm. De horeca is minstens twee weken helemaal dicht. En er komt een avondklok, van middernacht tot 5 uur.
• Met de pandemie gaat het immers ontzettend hard. Elke dag zijn er nu gemiddeld 252 opnames in de ziekenhuizen, een verdubbeling met vorige week. Dat brengt het totaal aantal COVID-patiënten op 2.485 in de ziekenhuizen, en 412 mensen op intensieve zorgen.
• De ziekenhuizen slaan een noodkreet: het zorgpersoneel trekt aan de alarmbel over de mentale en fysieke gezondheid, een gevolg van de COVID-crisis. Bovendien zet heel de sector zich nu schrap voor de nieuwe golf.
• Want het aantal nieuwe besmettingen blijft erg hoog: gemiddeld zijn er nu 7.876 nieuwe besmettingen per dag, vorige week zelfs twee keer boven de 10.000 besmettingen. Het gemiddelde aantal doden is opnieuw gestegen, naar 30 per dag.
• Opvallend ook: liefst 14,7 procent van de 53.200 testen die gemiddeld per dag werden afgenomen, zijn positief. Die hoge positiviteitsratio springt in het oog.

Genoteerd in de marge: De dominante rol van Frank Vandenbroucke (Vooruit).

• Waar zowat elke bron vanuit het Overlegcomité, dat vrijdag samenzat, het over eens is: de felle ‘aanwezigheid’ van Vandenbroucke in de schoot van die vergadering.
• Die duwde er eigenhandig de volledige sluiting van de horeca door, waarbij hij zwaaide met een nieuwe studie van The Lancet, die er wel degelijk op wijst dat besmettingen daar plaatsvinden.
• Al dagen was dat punt van discussie: over de cafés leek iedereen het eens. Maar over de restaurants was er veel minder consensus. Onder meer vanuit de MR was er tegenstand, vorige week, om zomaar alles te sluiten.
• Bovendien was er nog contact, in de loop van de week, tussen Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert en CD&V-voorzitter Joachim Coens, om toch maar te proberen de restaurants open te houden. En zelfs bij de Vlaamse socialisten was voorzitter Conner Rousseau (Vooruit), die zelf veel ervaring heeft in de horeca, niet bijzonder happig om alles te sluiten.
• Daarom lag de consensus eerder op één uniform sluitingsuur, om 23 uur dan. Meteen zou er daarna dan een avondklok volgen, die een uur later iedereen zou verplichten naar huis te gaan, en niet te blijven plakken op straat of op privéfeestjes. “Dat was de logica die samenging met het uniforme sluitingsuur van de horeca, of enkel het openblijven van de restaurants”, zo duidt een hoge regeringsbron.
• Op de vergadering vrijdag schermde onder meer David Clarinval, de MR-minister die ook bevoegd is voor de kmo’s, met een studie van het Waals Gewest, waaruit zou blijken dat maar 3,7 procent van de besmettingen vanuit de horeca komt. “Het was voor mij wel duidelijk dat we voor de cafés moesten handelen, en tot sluiting overgaan, maar niet voor de restaurants“, zo stelde Clarinval vanmorgen op de RTBF-radio.
• Vandenbroucke gaf dus fors tegengas, en drukte, tegen een heel pak collega’s in, z’n mening door. Want ook de PS en CD&V hadden toch wat reserves, net als de MR. “Zowel Elio Di Rupo (PS), de Waalse minister-president, als vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) waren geen grote fans, en wilden liever de restaurants openhouden. Maar er was geen houden aan, met hun Vlaamse rode collega.”
• “Uiteindelijk heeft de eerste minister getrancheerd, en op dat moment moet je loyaal zijn, en je niet verder verzetten”, zo vatte Clarinval het samen vanmorgen op de radio.
• Maar de onvrede bij een aantal collega-vicepremiers was diep: dit schept geen goed precedent voor de manier van werken. Op de Zestien probeerde men te blussen: het belangrijkste is een focus houden op de aanpak van de crisis. Maar uiteraard is de ploegsfeer belangrijk. En daarbij is het blijkbaar ook wat aanpassen voor Vandenbroucke. “Misschien zijn sommigen in de Wetstraat toch iets te snel vergeten waarom we de professor destijds collectief beu waren?”, zo is met de knipoog te horen bij een bevoorrecht waarnemer.

Ook genoteerd: Gesteggel over de restaurants tussen N-VA … en N-VA.

• Vrijdag op het Overlegcomité zat Jan Jambon (N-VA), de Vlaamse minister-president, mee aan tafel. Maar bij z’n eigen partij kwam de beslissing voor de restaurants duidelijk toch heftig binnen.
• De N-VA stond daarbij niet alleen, zoals hierboven blijkt: ook binnen Vivaldi was er onvrede. Maar meteen zogen de Vlaams-nationalisten alle aandacht naar zich, met een felle tweet van Zuhal Demir (N-VA), nochtans minister in de ploeg van Jambon, “die dit niet meer uitgelegd kreeg“, zoals ze wereldkundig maakte.
• Dat werd haar door velen, ook intern, niet in dank afgenomen. Meteen corrigeerde de partij: Jambon bleef achter dat Overlegcomité staan.
• Maar zondag dan zette Bart De Wever (N-VA) de puntjes op de i, op ATV, bij de start van de Ronde Van Vlaanderen. Hij schoof weer op in de andere richting:
  • “Dit is een beslissing die heel moeilijk te begrijpen valt. Ik betreur dat heel erg, voor mij had dat niet gemoeten. Maar je moet compromissen maken met het federale niveau en de andere regeringen. Ik kan alleen maar hopen dat het na die vier weken ophoudt, want ik denk niet dat de restaurantsector verantwoordelijk is voor die infecties.”
  • “Ik ben in contact met veel restauranthouders. Ik voel dat de verontwaardiging groot is en dat men de legitieme vraag stelt: waarom hebben we al die investeringen en al die moeite gedaan? Net nu we opnieuw beginnen te draaien, krijgen we de kous op de kop, terwijl niemand kan aantonen dat we een haard van infecties zijn. Ik geloof dat ook niet, ik ga wel eens op restaurant en zie hoe zorgzaam ze dat doen.”
• Die reactie was wat verrassend: hadden De Wever, premier De Croo en minister Vandenbroucke niet afgelopen week onder vier ogen afgesproken om “de partijpolitiek te overstijgen”? “Dat was blijkbaar toch een korte vrede”, zo is schamper in federale kringen te horen.
• Plus: de ‘eigen’ N-VA-minister-president Jan Jambon zat aan tafel, in dat Overlegcomité. Die kreeg dus eigenlijk ook de volle laag, van z’n eigen voorzitter.
• Vervolgens probeerde Vlaams minister Ben Weyts (N-VA) de zaak wat te sussen en ‘zijn’ MP Jambon wat uit de wind te zetten, ten koste van de coalitiepartners. “Binnen de Vlaamse regering was er geen eensgezindheid, dus minister-president Jan Jambon had geen mandaat om in het Overlegcomité in naam van de voltallige regering op de rem te staan“, zo nam hij de verdediging van Jambon op.
• Zowel De Croo als Jambon zelf reageerden daarop, de ene trok naar de tv-studio’s van VTM en VRT, de ander deed een boodschap via social media aan z’n haardvuur.
• Jambon verdedigde daarbij wel degelijk de sluiting van de horeca, in een presidentiële boodschap:
  • “De Vlaamse regering heeft geprobeerd om de restaurants toch open te houden, maar de besmettingscijfers dwingen ons om fors in te grijpen, met pijn in het hart.”
  • “Flandriens klimmen uit het dal omhoog, naar de top, tegen alles in. Opgeven staat niet in ons woordenboek. Onze Vlaamse veerkracht was en is groot en sterk. We zullen die veerkracht straks ook zeer nodig hebben bij de wederopbouw van ons land”, zo probeerde Jambon te milderen.
• De Croo op zijn beurt beet feller van zich af. Het was duidelijk dat de premier zich niet in een hoekje wilde laten zetten, en ging dus fors in de tegenaanval.
  • “Als we nu niet ingrijpen, gaan we mensen verliezen die we anders zouden kunnen redden. Dáárover gaan we toch geen politieke gevechten voeren?”, zo stelde hij op VTM.
  • Hij verwees op de VRT naar Nederland. Daar hield men eerst met sluitingsuur de restaurants open. “Maar twee weken later zei minister-president Mark Rutte dat dat geen goede beslissing was, dat het niet gewerkt heeft. Daarom is deze week beslist de restaurants te sluiten. Ik hoop dat we toch leren ten opzichte van wat andere landen doen.”
  • En tenslotte wimpelde hij ook elke kritiek af als zou Vlaanderen de prijs betalen van een ergere uitbraak in Wallonië: “De vijand is het virus, niet de Franstaligen of Brusselaars. We leven in een klein land, en het duurt niet lang of het virus is overal.”
• Vanmorgen was er dan alweer wat consternatie: het bureau van het Vlaams Parlement, dat is een soort dagelijks bestuur van het halfrond, werd samengeroepen door Parlementsvoorzitter Liesbeth Homans (N-VA), maar die wilde de vergadering fysiek laten doorgaan. En dat terwijl er net beslist is om overal zo veel mogelijk telewerk te doen. “Weten ze het daar eigenlijk nog, bij N-VA?“, zo is schamper bij de liberale coalitiepartner te horen.
• Dat belooft meteen voor volgende meetings van het Overlegcomité: vanuit de N-VA blijft de druk op Jambon om toch meer z’n mannetje te staan.

De juridische discussie: Een avondklok als resultaat van de beslissingen vrijdag is voor velen niet evident.

• Waarom bleef dan de avondklok overeind, terwijl de reden waarom ze er was, namelijk het sluitingsuur van de horeca, verviel? “De logica daarvan zie ik niet: als alles toch al dicht is in de horeca? Enkel voor die feestjes dan? Maar die zijn hoe dan ook verboden. Je kan alleen maar vaststellen dat die avondklok er moest en zou komen, vreemd genoeg waren het net de Vlaamse liberalen die daarover gas gaven“, zo is in de wandelgangen van de federale regering te horen.
• Maar die avondklok belooft tegelijk nog een stevige juridische kluif te worden. Rechten zoals zich vrij verplaatsen zijn gegarandeerd door het EVRM, het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Maar dat wordt dus ingeperkt, omwille van de algemene volksgezondheid.
• Enkel wie een dringende medische reden heeft of zich moet verplaatsen voor z’n werk, mag vannacht de deur uit. Wie zich er niet aan houdt, riskeert een onmiddellijke boete.
• Maar om zo’n maartegel te nemen, moet er volgens grondwettelijk specialist professor Stefan Sottiaux, die in Het Laatste Nieuws z’n licht laat schijnen over de zaak, aan drie voorwaarden voldaan zijn:
  • Is de maatregel de juiste: is ze geschikt/pertinent om het doel te bereiken?
  • Is ze noodzakelijk? Kan het niet op een andere manier?
  • Is de maatregel proportioneel? Is de afweging van vrijheidsbeperking de moeite, om een pandemie in te dijken?
• De hoofdreden om de avondklok in te voeren is, volgens de regering, om privéfeestjes thuis te ontmoedigen. Maar daar heeft Sottiaux dus al meteen vragen bij: “Is die maatregel dan geschikt om dat doel te bereiken? Dat lijkt me al problematisch.”
• “Als jurist kan je de vraag stellen wat de winst van de maatregel is op het vlak van tegengaan van feestjes. Het zal aan de Raad van State zijn om bij betwisting daarover te oordelen, en ik vraag me af welke argumenten de advocaten van de regering zullen aanvoeren“, zo zegt de professor nog.
• Vandaar dat de professor erop aandringt om een “wettelijke basis” voor die avondklok te leveren: met andere woorden, dat het Parlement het dan maar beslist, en niet de regering. “Die democratische controle zou een meerwaarde zijn. Het Parlement kan advies inwinnen van de Raad van State én je kan voor tijdelijkheid zorgen waarbij na een afgesproken termijn de bevoegdheid vervalt.”

Opvallend: De regering was maar nipt op tijd klaar met de ministeriële besluiten.

• Pas zondagavond, twee uur voor deadline, waren er de teksten over hoe de regels nu precies zijn. Het is minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) die daarvoor verantwoordelijk is.
• Het was dus weekendwerk, en mogelijk ook wel wat onervarenheid: de vorige ploeg, van minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V), werd niet echt overgenomen door Verlinden. Voormalig kabinetschef Ludwig Van der Veken, toch een absolute autoriteit op vlak van veiligheid, keert terug naar z’n job als secretaris-generaal bij Defensie. Thomas Sterckx, die ooit bij Koen Van den Heuvel (CD&V) zat, en mee overkwam van advocatenkantoor DLA Piper met Verlinden, is nu de enige de kabinetschef.
• Overigens verfijnde men gisterenavond ook even de bevoegdheden in de federale regering, zoals VRT-journalist Ivan De Vadder signaleerde: De ‘Democratische Vernieuwing’ zit nu zeker bij Annelies Verlinden, en ‘Fiscale Fraude’ is nu een volwaardige bevoegdheid voor vicepremier Vincent Van Peteghem (CD&V), die ook al minister van Financiën is.

Om te volgen: Vanavond weer een belangrijke meeting over het onderwijs.

• Vanavond roept minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) z’n sector bijeen. De vraag die voorligt: moeten er verstrengingen komen, en zo ja, welke?
• Weyts zelf wil er alles aan doen om toch de scholen zo veel mogelijk open te houden, een lijn die de federale regering ook volgt. Er ligt dus geen verdere sluiting voor: voor het hoger onderwijs is er al een ‘code oranje’, waarbij het de bedoeling is om vooral de eerstejaars niet helemaal te isoleren. De Gentse Universiteit staat dus voorlopig alleen met haar rector die code rood doordrukte.
• De oplossing zou er nu in bestaan om ‘code oranje’ te gaan aanpassen. Ook in die code zouden voortaan dan de leerlingen van het middelbaar naar school blijven gaan, maar het mondmasker zou breder verplicht kunnen worden, op scholen waar scholieren minder dan anderhalve meter bij elkaar komen.
• Overigens zijn de cijfers van het onderwijs wel positief: op het totaal aantal besmettingen dat piekt boven de 10.000 per dag, zit men maar aan een vijftiental besmettingen per dag, in het katholiek onderwijs. Geen al te grote bedreiging dus.