Evolutionair hebben we al een hele weg afgelegd, dat is het goede nieuws. Het slechte is dat we deze evolutie niet voldoende waarderen en dat leidt tot een element van de omgekeerde effectiviteit. Termen zoals loon- en systeemslaven vloeien hieruit voort en genoodzaakt een culturele correctie. Het is principieel een eenvoudig verhaal, theorie en praktijk zijn echter twee verschillende dingen.
Referentiekader
Het streven naar monetaire winst is een positieve stuwkracht om versneld welvaart op te bouwen. Het opdrijven van de efficiëntie en automatisering maakt dat we steeds meer mensen kunnen vervangen door robotten. In het verlengde bestaat een systeem van arbeidsbemiddeling, hiermee trachten we werklozen terug in het arbeidscircuit te brengen. Dit systeem draait met inbegrip van alle bijkomstigheden die daar traditioneel bij komen kijken. Als interludium herinneren we aan het verloren paradijs van Keynes, hij had destijds (1936) geen computer zoals de onze maar toch bedacht hij dat een werkweek van (+/-) 15 hr in de nabije toekomst haalbaar moest zijn. Keynes z’n gedachtegoed was nochtans eenvoudig en logisch te begrijpen, de technische revolutie zorgt er immers voor dat we veel meer kunnen produceren met minder mensenarbeid. Aan de hand van een eenvoudig voorbeeld kunnen we deze dynamiek in kaart brengen.
Dynamiek
In de eerste fase, we werken in functie van onze behoeften waarvoor arbeidstijd nodig is die we verdelen over de arbeidsbevolking. In de tweede fase volgt de technische evolutie waardoor onze efficiëntie drastisch wordt verhoogd, hieruit volgt werkloosheid. In de derde fase verdelen we de arbeidsbevolking over de benodigde arbeidstijd. In onderstaand voorbeeld resulteert dit in een arbeidsweek van 10 uur.
Vandaag ligt onze doelstelling anders, we trachten nog steeds iedereen aan een voltijdse job te helpen. Wellicht goedbedoeld maar totaal indruisend tegen het logische boerenverstand zoals Keynes al aangaf in 1936. Inmiddels zijn we tachtig jaar verder en alle werkenden worden ingeschakeld zonder noemenswaardige aanpassing van de arbeidstijd.
De gevolgen zijn onthutsend, niet enkel werken we veel langer dan noodzakelijk maar ook produceren we (en consumeren) veel te veel. Ondanks dit eenvoudige voorbeeld mag de dynamiek transparant zijn. Het mag ook duidelijk zijn dat een dergelijke situatie een invloed heeft op onze welzijnsbeleving, het beeld spreekt voor zich.
Zware tol
Vandaag betalen we een zware tol, elke vorm van logisch boerenverstand doven we in de kiem en vervolgens verklaren we depressie (ea) tot DE ziekte van de 21ste eeuw. En erger, we gaan vandaag niet minder werken maar terug meer. De remedie is eenvoudig, verdeel arbeid in functie van wat we denken nodig te hebben, punt. De tol wordt nog zwaarder als blijkt dat er een schaarste is aan geld, hierdoor wordt het evolutionair logische ondermijnd.