De Congolese professor Jean-Jacques Muyembe Tamfum heeft gewaarschuwd voor een toekomstige pandemie die waarschijnlijk veel “apocalyptischer” zal zijn dan de huidige. Reden daarvoor is de ecologische vernietiging door de mens en de onhygiënische wet markets die een golf van nieuwe zoönotische ziekten met zich meebrengen.
Als professor Jean-Jacques Muyembe Tamfum spreekt, dan wordt er geluisterd. Hij behaalde in 1973 zijn doctoraat virologie aan het Rega Instituut van de KU Leuven, maar keerde daarna terug naar zijn thuisland Congo, toen nog Zaïre.
Ebola
Daar kwam hij in 1976 als eerste wetenschapper ooit in aanraking met ebola. Na eigen onderzoek zond Muyembe toen ook bloedstalen op naar het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen. Daar zou de Belg Peter Piot officieel het ebolavirus ontdekken. Later heeft Piot meermaals Muyembe geprezen voor zijn belangrijke rol bij die ontdekking.
Professor Muyembe is dit moment baas van het Institut National pour la Recherche Biomédicale (INRB) in Kinshasa in Conga. Daar houdt hij zich bezig met zoönotische ziekten. Dat zijn ziekten die van dieren op mensen kunnen overgaan.
‘Ziekte X’
“We bevinden ons nu in een wereld waar nieuwe ziekteverwekkers naar boven zullen komen. Die vormen een bedreiging voor de mensheid”, vertelt hij aan CNN.
Volgens Muyembe bestaat de kans dat zo’n nieuwe pandemie veel apocalyptischer is dan de huidige. Dat zou het geval zijn als ‘Ziekte X’ zich even snel verspreid als het coronavirus, maar zo dodelijk is als ebola met een sterftecijfers tussen 50 en 90 procent. “We moeten allemaal bang zijn”, zegt dokter Dadin Bonkole, een collega van Muyembe.
Early warning system
Om zo’n doemscenario te vermijden, werkt Muyembe in het INRB-labo in Kinshasa aan een early warning system. Daarbij krijgt hij de steun van de Wereldgezondheidsorganisatie en de Amerikaanse Centers for Disease Control.
“Als er een ziekteverwekker uit Afrika komt, zal het even duren voor die zich over de hele wereld kan verspreiden”, zegt Muyembe. “Dus als dit virus vroeg wordt ontdekt – zoals in mijn instelling hier – is er voor Europa en de rest van de wereld tijd om nieuwe strategieën te ontwikkelen om deze nieuwe ziekteverwekkers te bestrijden.”
Niet ‘of’, maar ‘wanneer’
De belangrijkste reden voor de toenemende opkomst van zoönotische ziekten is de impact van de mens op de natuur. Zowel SARS als het nieuwe coronavirus SARS-CoV-2 zouden ontstaan zijn op zogenaamde wet markets in China. Daar wordt wild vlees verkocht en zijn vaak nog levende dieren aanwezig die mogelijk ziekteverwekkers bevatten. Ook in Afrika is bushmeat steeds populairder. Het wordt ook steeds verder geëxporteerd.
“Als je het bos in gaat, verander je de ecologie. Insecten en ratten zullen deze plek verlaten en naar de dorpen komen. Zo krijg je overdracht van het virus, van de nieuwe ziekteverwekkers”, zegt Muyembe.
Nu al ontdekken ze in het instituut in Kinshasa vaak ziektes die ze meteen kunnen thuisbrengen. Het is volgens Muyembe dan ook niet de vraag ‘of’, maar ‘wanneer’ een volgende ziekte-uitbraak er komt.