“De snelle krimp van de laatst overgebleven gletsjers in Oost-Afrika, die naar verwachting in de nabije toekomst volledig zullen smelten, duidt op de dreiging van een op handen zijnde en onomkeerbare verandering in het aardsysteem”, stelt de secretaris-generaal van de Wereld Meteorologische Organisatie, Petteri Taalas, in een voorwoord bij het rapport.

Het klimaat in Afrika in 2020 werd gekenmerkt door aanhoudende stijgende temperaturen, versnelde zeespiegelstijging, extreem weer en klimaatgebeurtenissen zoals overstromingen, aardverschuivingen en droogtes, en de daarbijbehorende verwoestende effecten.

Het verlies van de gletsjers is een fysieke manifestatie van de verandering in het klimaat op aarde. Er zijn er nog drie: op de berg Kilimanjaro in Tanzania, op de berg Kenia in Kenia en in het Rwenzori-gebergte dat grenst aan Oeganda en de Democratische Republiek Congo. Ze zijn zich al jaren aan het terugtrekken.

De 30-jarige opwarmingstrend voor 1991-2020 was hoger dan voor de periode 1961-1990 in alle Afrikaanse subregio’s en aanzienlijk hoger dan de trend voor 1931-1960 stipuleert het rapport. Als dit zo doorgaat, zal dit leiden tot totale deglaciatie tegen 2040. De gletsjer op Mount Kenya – waar ooit sneeuw de top bedekte, zo’n 5.000 meter boven de zeespiegel – zal naar verwachting een decennium eerder verdwenen zijn, waarmee het een van de eerste hele bergketens wordt die gletsjers verliezen als gevolg van door de mens veroorzaakte klimaatverandering.

Huiveringwekkend beeld van wat Afrika te wachten staat

Het rapport schetst een huiveringwekkend beeld van zowel de gevolgen tot nu toe als wat Afrika te wachten staat als er geen dringende maatregelen worden genomen. Tegen 2030 zullen tot 118 miljoen mensen die van minder dan anderhalve euro per dag moeten leven in Afrika worden blootgesteld aan droogte, overstromingen en extreme hitte als er geen adequate maatregelen worden genomen volgens het rapport. Het waarschuwt dat de dagelijkse strijd van gezinnen om voedsel te vinden moeilijker zal worden naarmate de effecten van langdurige conflicten, politieke instabiliteit, klimaatvariabiliteit, uitbraken van plagen en economische crises – verergerd door de pandemie van het coronavirus – zouden convergeren.

Zoals David Beasley, hoofd van het Wereldvoedselprogramma van de VN, onlangs zei: “Dit is een deel van de wereld dat niets heeft bijgedragen aan de klimaatverandering, maar nu zijn zij degenen die de hoogste prijs betalen.”

In de Oost-Afrikaanse eilandstaat Madagaskar hebben de Verenigde Naties bijvoorbeeld al gewaarschuwd dat de wereld getuige is van wat ze “de eerste klimaathongersnood” noemt. Duizenden mensen kampen daar momenteel met catastrofale voedseltekorten en volgens de wereldwijde organisatie zijn meer dan een half miljoen mensen één stap verwijderd van de hongerdood. Ongeveer 800.000 anderen lopen het risico zich bij hen aan te sluiten.

Over de hele wereld dwingen klimaatgerelateerde rampen nu meer dan twee keer zoveel mensen uit hun huizen als oorlog en gewapende conflicten. In de eerste zes maanden van 2020 registreerde het Internal Displacement Monitoring Center, een niet-gouvernementele datadienst, 14,6 miljoen nieuwe verplaatsingen in 127 landen en gebieden. Conflict en geweld waren goed voor ongeveer 4,8 miljoen daarvan, rampen voor 9,8 miljoen. Oost-Afrika was volgens het rapport verantwoordelijk voor ongeveer 12 procent van die ontheemdingen – met conflicten die zo’n 500.000 mensen uit hun huizen verdreven en klimaatrampen die nog eens 1,2 miljoen troffen.

(kg)