De ’technocratische’ aanpak van de groenen om de kerncentrales te sluiten, sputtert. Zowel Georges-Louis Bouchez (MR) als Bart De Wever (N-VA) zetten een communicatieoffensief in, om opnieuw het behoud van de kerncentrales te verkrijgen, en de ’technische’ uitleg aan flarden te schieten. Daarbij hanteert de meerderheidspartij exact dezelfde taal en argumenten als de grootste oppositiepartij. Zo wordt de kernuitstap een ongemeen felle strijd, die vooral de Vlaamse liberalen pijn doet. Zij leveren de premier die onmachtig blijkt in dit dossier.

In het nieuws: De Vivaldi-partners blijven keihard bikkelen over de kernuitstap

De details: Wie dacht dat de discussie zich wel “technisch zou uitklaren”, is eraan voor de moeite.

• Het was een triomf, bij het ondertekenen van het regeerakkoord voor Vivaldi: eindelijk zou deze coalitie van zeven partijen wat orde scheppen in het energiebeleid. Want na de rampzalige doortocht van Marie-Christine Marghem (MR) in de Zweedse regering op Energie, zou de zaak eindelijk rechtgetrokken worden.
• En daarvoor schoof Groen, tot enthousiasme van zes coalitiepartners, haar energiespecialist naar voren: Tinne Van der Straeten, die een periode uit de politiek was vertrokken om zich te specialiseren, als advocaat, in energiedossiers. “Als één iemand het kan oplossen, is zij het”, zo klonk destijds hoopvol bij de top van Open Vld.
• Dat tussen de lijnen ook een kernuitstap was beslist, in de zomer van 2020 al, was eigenlijk voor iedereen binnen Vivaldi ook duidelijk. Alleen: het dossier werd destijds ook door de groenen ’technisch geparkeerd’. Men zou “op een rationele manier” en “met alle argumenten” die kernuitstap realiseren. Het stond tegelijk de MR, met hun uitgesproken leider Georges-Louis Bouchez, toe om z’n gezicht te redden, en geen ‘harde exit’ uit kernenergie te moeten slikken. Want Bouchez bleef zich ook in de zomer van 2020 al verzetten tegen het sluiten van de kerncentrales.
• Voor Groen stond en staat daarbij veel op het spel. Natuurlijk moet een historische strijd nu eindelijk worden afgerond: de centrales dichtdoen dateert van hun eerste federale regeringsdeelname begin jaren 2000. Twintig jaar later is dat nog niet gerealiseerd. Maar tegelijk wil men absoluut vermijden dogmatisch over te komen, integendeel: Groen wil ‘vakministers’ leveren, die predicaten als ‘degelijk’ en ‘dossierkenner’ scoren in de pers. Van der Straeten moest het dus ook op die manier gaan doen.
• De deadline binnen Vivaldi om definitief te beslissen was altijd op eind november 2021 gezet. Maar na een reeks technische rapporten, zowel van de administratie als het kabinet, bleek de ’technocratische aanpak’ van Van der Straeten ook nu niet de MR te overtuigen. Die overwinning wilde men Groen en Ecolo vanuit de Guldenvlieslaan, het MR-hoofdkwartier, niet gunnen.
• Bouchez haalde daarbij, zoals we van hem gewoon zijn, het grof verbaal geschut boven: Van der Straeten had zich “niet aan het regeerakkoord gehouden“, en “niet deftig het ‘plan B’ (het toch openhouden van de kerncentrales, red.) onderzocht”. Plus, hij eiste “dat de premier het dossier naar zich trok”.

Opvallend: De eerste minister Alexander De Croo (Open Vld) kan het dossier nog moeilijk vermijden.

• Het is niet het eerste dossier in zijn coalitie waarover de temperatuur oplaait. Meestal lijkt de strategie van De Croo daarbij om de conflicten, die bijna altijd van bij de partijvoorzitters komen, zoveel en zo lang mogelijk te negeren, met de mantra “dat het binnen het kernkabinet wel meevalt“.
• Maar omdat de klok wel echt tikt in het energiedossier, en het gerommel maar bleef aanhouden, waagde de premier toch een teen in het water: hij zou naar Engie in Parijs stappen, om daar de zaak te gaan uitklaren.
• Een nogal doorzichtige een-tweetje: Engie had enkele weken ervoor nagenoeg alleen heel de veiling voor de nieuwe gascentrales gewonnen. De Franse energiereus heeft dus uitzicht op honderden miljoenen aan netjes gegarandeerde subsidies, als die gascentrales er ook komen. Dat zowel in Vlaanderen als Wallonië, waar twee nieuwe grote centrales gepland staan, er nog geen vergunningen zijn, negeerde men uiteraard: de toekomstige cashflow oogt te mooi.
• En uiteraard gooide Engie op vraag van Vivaldi daarop het ultieme argument op tafel: het bedrijf liet De Croo netjes in een brief weten niet te geloven dat de verlenging van kernenergie nog kan. Dat werd als ‘groot nieuws’ gebracht gisteren, op een pak kanalen. Nochtans had Thierry Saegeman, CEO van Engie Electrabel, de Belgische dochter van de Franse mastodont, al systematisch hetzelfde gezegd, maanden, zelfs jaren geleden.
• Ook dat is, destijds én vandaag, niet verwonderlijk: de zogenaamde ‘nucleaire rente’, een extra taks op de mooie winsten van de kerncentrales, te betalen aan de Belgische staat, was al langer een doorn in het oog van Parijs. Zo veel mogelijk de kerncentrales afprijzen is al jaren hun onderhandelingsstrategie naar de Wetstraat toe, wie er dan ook in de Zestien moge zitten. Qua cynisme moet niemand lessen komen geven in de Engie Tower in La Défense, de Parijse zakenbuurt.
• Saegeman deed gisteren zijn rondje langs de media, om dat standpunt nog wat kracht bij te zetten. Opvallend genoeg lag de focus daarbij niet op de positieve financiële gevolgen voor Engie, als de kerncentrales effectief sluiten.

En nu? Het allerhoogste ’technische argument’ lijkt geleverd, en nog is de discussie niet gesloten.

• Doordat de uitbater zelf stelde dat het niet meer ging, lag plots het zuiverste argument wel bloot: het kan technisch gewoon niet. Maar opnieuw is de vaststelling dat hiermee de politieke discussie niet is gesloten, integendeel.
• De oppositie, met N-VA op kop, ruikt al langer haar kans om dit dossier aan te grijpen om Vivaldi frontaal aan te vallen: een groot deel van de Belgen (43 procent) wil namelijk kernenergie behouden na 2025.
• Maar Bouchez was nog sneller klaar met zijn conclusies, en ging die op zowat alle kanalen opnieuw publiek uitdragen. Daarbij zijn de ’technische’ argumenten voor hem, zoals altijd, ondergeschikt aan de politieke discussie.
  • “De brief zegt niet dat het onmogelijk is de kerncentrales open te houden, wel dat Engie dat niet wil en dat er een wettelijk kader moet zijn“, zo hintte Bouchez op het openbreken van de wet op de kernuitstap.
  • “Die brief is dus eigenlijk niets nieuw”, zo stelde Bouchez, “Ik zou als ik van Engie was wat discreter zijn. Want iedereen weet dat ze miljoenen gaan verdienen aan subsidies om de gascentrales te bouwen. Dus ik snap maar al te goed dat ze geen zin meer hebben in kernenergie.”
  • “Dat is dus blijkbaar hoe economie werkt volgens de groenen. We geven miljoenen aan een multinational om naar een andere technologie over te stappen, maar aan diezelfde multinational gaan we nu eens vragen om zich te positioneren?”
  • “Engie kan echt niet beschouwd worden als een neutrale speler. De wil van Engie is geen relevant element om over de energiemix van ons land te beslissen”, zo sneerde hij nog eens naar Parijs.
• Dat Bouchez die uitleg ook uitgebreid kwam doen in de Nederlandstalige media, onder meer Terzake, moet extra steken bij Open Vld. Want eens te meer ondergraaft hij zo premier Alexander De Croo, maar evengoed zijn ‘vriend’ Egbert Lachaert, voorzitter van Open Vld. Die voerde in 2020 heftig campagne binnen zijn partij om voorzitter te worden, met de expliciete belofte dat de kerncentrales open zouden blijven. Vandaag is het heel stil in de Melsensstraat in het dossier.

Plots barstte daarop de bom: Groen en Ecolo reageerden fel, en uiteraard sprong daarna N-VA in de dans.

• Opvallend: Meyrem Almaci, de voorzitter van Groen, die zich normaal weghoudt van het gekrakeel dat Vivaldi kenmerkt, stapte gisteren wel in de ring, op Villa Politica. “Wat wil Bouchez dan eigenlijk? Wil hij zelf Engie overnemen? Een liberaal, die een Franse multinational wil gaan nationaliseren? Dat is voor mij ongezien. Op die manier speel je geen spelletjes met onze energiezekerheid.”
• Tegelijk trok ook Georges Gilkinet, de vicepremier voor Ecolo, duidelijk ten oorlog tegen de MR. “Plan B(ouchez) is onmogelijk. Dit was reeds lang bekend en wordt door Engie bevestigd. Laten we ons nu richten op Plan A, excellent voorbereid door Van der Straeten. We richten ons op een toekomst met duurzame en hernieuwbare energie voor België”, zo tweette hij.
• De MR en Bouchez kregen dan weer opvallend maar weinig verrassend steun van de N-VA. Bart De Wever (N-VA), de partijvoorzitter, trok vanmorgen naar Radio 1, en plaatste daar een frontale aanval.
  • “Er zijn mensen binnen Engie die mij anoniem melden dat het wél kan om de centrales open te houden. Men wil gewoon niet.”
  • “De hoofdvraag heeft men gisteren niet gesteld aan Engie: van wat wordt dat bedrijf nu het rijkst? 200 miljoen euro subsidies gaan die tanken. Dat bedrijf heeft een Win for Life gevonden bij mevrouw Van der Straeten. Die heeft het regeerakkoord niet uitgevoerd, en heeft Engie gewoon omgekocht, ik heb er geen ander woord voor.”
  • “Meneer De Croo heeft gewoon laten begaan en niets gedaan tot het veel te laat is. De Croo zit daar in De Zestien, en blijkbaar is zijn enige ambitie om daar ook elke dag wakker te worden; dit gaat maar blijven duren, tot het te laat is in het nucleair dossier.”
  • “Ik denk dat er eens iemand anders op een ernstige manier naar Parijs moet gaan, niet De Croo die dan de natte dweil in zijn nek krijgt, geprepareerd door de groenen in zijn eigen coalitie.
  • “Bouchez is ondertussen de woordvoerder van de N-VA in het Frans. Maar die zit wel in een linkse regering. Hoe schizofreen is dat? Zeker voor de Open Vld?”
• En toeval of niet, net gisteren dook Sophie Wilmès (MR), vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken, op bij een boekvoorstelling van Theo Francken (N-VA) over de toekomst van de NAVO, om het boek in te leiden. Daarbij ging het er heel hartelijk aan toe, aan de tafel waar Francken, coauteur Hendrik Bogaert (CD&V), De Wever en Wilmès zaten. Een kort informeel gesprek achteraf volgde tussen de vicepremier en de partijvoorzitter.
• Nog meer toeval of niet: Bogaert, sowieso in een buitenbaan bij CD&V, tweette gisteren plots volgende suggestie: “Indien Engie het niet meer ziet zitten, kan Vlaanderen de kerncentrales overnemen. Redelijk geprijsde en klimaatvriendelijke energie kunnen we niet links laten liggen.” Wel degelijk een verhaal van ‘nationalisatie’ dus, voortbordurend op een oude droom in Vlaamse kringen om een eigen energiespeler te ontwikkelen.
• Conclusie: Dit wordt een aartsmoeilijk dossier om op te lossen voor de federale regering. Want zonder zwaar gezichtsverlies, ofwel voor de groenen, ofwel voor de MR, raakt men er niet meer uit. En intussen erodeert de positie van de Vlaamse liberalen en hun premier verder. Opnieuw hoog spel dus, voor de coalitie.

Om te volgen: Gerommel, intern bij de kopstukken van de MR.

• Het was een rekening die nog openstond van bij de verdeling van de ministerposten in Vivaldi, de nazomer van 2020 dus. Maar wraak is een gerecht dat best koud geserveerd wordt.
• Dat geldt deze week voor Jean-Luc Crucke (MR), de Waalse minister van Budget, en vooral de nummer twee van de MR, de ondervoorzitter. Die was in oktober 2020 ongemeen hard voor Georges-Louis Bouchez, zijn voorzitter, toen die wat ging schuiven met posten in de federale, maar vooral Waalse regering. Het draaide uit op een fiasco, waarbij heel de partijtop van de MR Bouchez leek terug te fluiten.
• Bouchez kon ternauwernood zijn stoel vasthouden. Maar nu, één jaar later, zit Bouchez steviger dan ooit. En Crucke wankelt. Want zijn fiscale hervormingen zijn in het Waals Parlement deze week afgeschoten door de eigen MR-fractie: een vernedering voor de ondervoorzitter.
• Crucke geldt bovendien als een ‘progressieve liberaal’, die ook graag met Ecolo samenwerkt: het is een publiek geheim dat hij van in het begin hard vocht voor Vivaldi. Bouchez profileert zich daarentegen steeds meer op rechts, ook tegen de eigen coalitiepartners, zowel Waals als federaal.
• Crucke moet nu de wonden likken, na een dergelijke afgang, geïnstigeerd vanuit de eigen rangen. Het idee dat hij de aftocht blaast en opstapt, is al meermaals verschenen in de Franstalige pers. Maar dat zou de Waalse regering niet goed uitkomen, waar het wel peis en vree is. Meer zelfs: PS en Ecolo willen gerust dat voorstel van Crucke wél stemmen. Af te wachten hoe het spelletje poker afloopt.