De tegenslagen van de roekeloze invasie van het Russische leger in Oekraïne hebben reeds een aantal koppen doen rollen in de hoogste militaire en inlichtingenposten van het land.

Nu een eerste fase van de oorlog eindigt, met een Russische terugtocht in het noorden en een nieuw offensief in de Donbas, is Vladimir Poetin bezig met een grote voorjaarsschoonmaak: een massale zuivering van zijn strategische administraties, die doet denken aan enkele van de verschrikkelijkste momenten uit de Sovjetgeschiedenis.

Als Poetin boos is…

Reeds vorige maand werden verschillende figuren van de FSB, de Russische dienst die de Sovjet-KGB opvolgde, gearresteerd, onder huisarrest geplaatst of zelfs gevangen gezet. Onder hen was Sergej Beseda, het hoofd van de buitenlandse inlichtingendienst van de Russische geheime dienst, die volgens The Times onder huisarrest stond.

Volgens het Britse dagblad heeft het gebrek aan succes op het terrein, in een oorlog die even kort als zegevierend had moeten zijn, Poetin ertoe gebracht over te gaan tot wat op een echte zuivering lijkt: ongeveer 150 agenten werden van hun posten verwijderd en sommigen zelfs gearresteerd. Iedereen die ontslagen werd, was medewerker van de Vijfde Dienst, een afdeling die in 1998, toen Poetin zelf directeur van de FSB was, werd opgericht om operaties uit te voeren in de landen van de voormalige Sovjet-Unie, met als doel die landen in de baan van Rusland te houden.

Stalinistisch symbool

Beseda zelf, 68, werd overgebracht naar de Lefortovo-gevangenis in Moskou. Deze plaats is berucht omdat zij door de NKVD, de voorloper van de KGB, werd gebruikt voor ondervragingen en folteringen tijdens Stalins Grote Zuivering in de jaren dertig. Nogal een symbool, dan. Deze zuivering binnen de FSB werd gemeld door Christo Grozev, uitvoerend directeur van de onderzoeksorganisatie Bellingcat.

Sergei Beseda was ontslagen omdat hij “het Kremlin onjuiste informatie had verstrekt over de werkelijke situatie in Oekraïne vóór de invasie”. Vorige maand hebben agenten van de FSB ook op meer dan 20 adressen in de omgeving van Moskou huiszoekingen verricht bij collega’s die ervan verdacht werden contacten te onderhouden met journalisten.

Volgens sommige waarnemers is dit zowel een teken dat Poetin woedend is en ambtenaren zoekt om het Kremlin te zuiveren, als dat het risico van lekken een reële angst aan het worden is. Men kan inderdaad inschatten dat de acties van de Russische regering en haar autocratische president een deel van zijn administratie niet bevallen. Agenten zouden dus kunnen proberen het van binnenuit te destabiliseren, door bijvoorbeeld gevoelige gegevens aan de pers door te geven. Een passief verzet dat Poetin duidelijk in de kiem wil smoren.

Verticaliteit van de macht

Volgens DSI, een Frans magazine over Defensie, zijn we getuige van een manoeuvre die de macht in Rusland verder zal concentreren in de handen van een president die de enige baas aan boord wil zijn. Dit is een manier om zijn positie te consolideren, maar het brengt ook het risico met zich mee dat hij zich opsluit in een ivoren toren met alleen zijn meest volgzame en angstige medewerkers als adviseurs. Een mogelijkheid die Washington al als waarschijnlijk bestempelde.

(jvdh)