De Russische strategie ten aanzien van zijn buurlanden wordt bepaald door het verlangen van Vladimir Poetin om van Rusland een grote mogendheid te maken die verwant is aan de Sovjet-Unie, wiens ondergang hij betreurt als een geopolitieke catastrofe. Afgezien van het herscheppen van de Sovjet-Unie, heeft Rusland vriendschappelijke politieke regimes nodig in de buurlanden, of in ieder geval regimes die het kan beïnvloeden om te voorkomen dat ze in de westelijke invloedssfeer van de EU en de NAVO terechtkomen.

Lange tijd was een van Ruslands belangrijkste hefbomen tegen dergelijke invloed de zogenaamde “de-facto-staten” in voormalige republieken van de voormalige Sovjet-Unie. Dit zijn onder meer Abchazië en Zuid-Ossetië in Georgië, Transnistrië in Moldavië en – sinds 2014 – de zelfverklaarde volksrepublieken Donetsk (DPR) en Loehansk (LPR) in de regio Donbas.

Het doel van Moskou om heel Zuid-Oekraïne te bezetten is logische conclusie van de strategie

Het idee (en de prijs) van Moskou voor het teruggeven van de controle over deze afgescheiden regio’s aan hun landen zou zijn om proxy-regimes daar te legitimeren. Dit zou het Kremlin op lange termijn invloed geven op de buitenlandse beleidskeuzes van deze landen. Het is niet echt een succesvolle strategie gebleken.

Maar dat doet niets af aan de territoriale waarde van deze gebieden. Door Abchazië en Zuid-Ossetië in 2008 te erkennen, door de Krim in 2014 te annexeren en door de DPR en LPR in 2022 te erkennen, heeft Rusland ten minste een deel van zijn doel bereikt om een ​​betrouwbare invloedssfeer buiten zijn grenzen te herstellen.

Deze strategie wordt nu duidelijk uit de meeste recente stappen van Rusland in Oekraïne, waaronder de aankondiging van een “referendum over onafhankelijkheid” in de belangrijkste zuidelijke stad Cherson op 27 april 2022.

Het doel van Moskou om heel Zuid-Oekraïne te bezetten is de logische conclusie van deze strategie. Desalniettemin weerspiegelt het hoeveel dingen zijn veranderd met de oorspronkelijke ambities van Rusland. Van het ultimatum voor de onvoorwaardelijke overgave van Kiev in februari 2022, tot de eis dat Oekraïne de onafhankelijkheid van de DPR, de LPR en de annexatie van de Krim de volgende maand erkent, blijkt nu dat een onderhandelde overeenkomst op Russische voorwaarden steeds minder waarschijnlijk wordt.

Bestemming Transnistrië?

Indien succesvol, zou de landroof die het Kremlin nu nastreeft, ook een landbrug creëren naar Transnistrië – een van de vroege door Rusland gecontroleerde “de facto staten” – iets dat al een mogelijkheid leek te zijn na de annexatie van de Krim in 2014.

Moldavië, een arm land met 2,6 miljoen inwoners dat tussen Oekraïne en Roemenië ligt, is kwetsbaar. In tegenstelling tot Polen en de Baltische staten is Moldavië geen lid van de NAVO. Het is ook geen lid van de Europese Unie. Hoewel klein en verarmd, is Moldavië van oudsher de inzet geweest van machtsdynamiek in Oost-Europa. In iets meer dan twee eeuwen heeft het land deel uitgemaakt van het Ottomaanse Rijk, het Russische Rijk, het Koninkrijk Roemenië en de Sovjet-Unie.

Het meest problematische is dat twee decennia voordat Russisch sprekende separatisten een stuk uit Oekraïne hakten, ze hetzelfde deden in Moldavië. In 1992 namen door Moskou gesteunde separatisten de controle over een dun stuk land, bekend als Transnistrië, langs een groot deel van de oostelijke oever van de rivier de Dnjestr. Het dwergstaatje is drie keer kleiner dan Vlaanderen en telt een half miljoen inwoners. Transnistrië wordt door geen enkel land erkend en is bij geen enkel verdrag aangesloten.

Als Russische troepen de grens met Moldavië bereiken, vrezen sommige Moldaviërs dat Rusland binnenkort ofwel Transnistrië zal erkennen, net zoals het deed met de zelfverklaarde separatistische republieken van Oekraïne. Waardoor Moskou een soortgelijk voorwendsel krijgt om het officieel te bezetten – en het misschien zelfs later op te nemen in een pro-Russische Oekraïne of Rusland zelf.

“Geplande provocatie door de Russische speciale diensten”

“Controle over het zuiden van Oekraïne is een andere uitweg naar Transnistrië, waar ook feiten zijn van onderdrukking van de Russisch sprekende bevolking”, zei Rustam Minnekaev, één van Poetins topgeneraals, een paar dagen geleden nog.

Minnekaev sprak de wens uit om een ​​pad te vinden naar de Russisch sprekende bevolking daar, die volgens hem, “onderdrukt wordt”. Gisteren zeiden functionarissen van Transnistrië dat verschillende explosies het gebouw van het ministerie van Staatsveiligheid in de stad Tiraspol hebben getroffen. Er zijn geen slachtoffers gemeld. Niemand eiste onmiddellijk de verantwoordelijkheid op, maar het Oekraïense ministerie van Defensie noemde de ontploffing een “geplande provocatie door de Russische speciale diensten”.

Het Moldavische Bureau voor Reïntegratiebeleid zei dat de explosies bedoeld waren om “voorwendsels te creëren om de veiligheidssituatie in de regio Transnistrië, die niet wordt gecontroleerd door de constitutionele autoriteiten, onder druk te zetten”.

Landbrug naar Transnistrië zou ramp zijn voor Oekraïne

Er is heel weinig enthousiasme in Transnistrië om betrokken te raken bij de Russische agressie tegen Oekraïne. Maar er is ook een beperkt vermogen om weerstand te bieden aan de ambities van Moskou als de Russische troepen naar daar oprukken. Het zou Moldavië nog meer blootstellen aan Russische agressie, gezien het feit dat het lang niet over de defensieve capaciteiten beschikt die Oekraïne heeft, ondanks het feit dat het een “samenwerkingsovereenkomst” heeft met de NAVO, waaronder het leveren van troepen aan de NAVO-vredeshandhavingsinspanningen in Kosovo sinds 2014.

Bovendien, gezien de omvangrijke etnische Russische- en Russischsprekende gemeenschap van het land, zou het Kremlin waarschijnlijk opnieuw “genocide” roepen bij het rechtvaardigen van militaire agressie tegen Moldavië en zou het kunnen vertrouwen op een kleine minderheid van hardline pro-Russische aanhangers om haar bevelen uit te voeren, en aandringen op meer “onafhankelijkheidsreferenda”.

Dus, ongeacht de feitelijke capaciteiten, heeft het Kremlin duidelijke prikkels om zijn tweede fase-doelen na te streven, namelijk meer Oekraïens grondgebied veroveren en zich langs de hele kust van de Zwarte Zee verschansen.

De gevolgen van een Russische succes daarin zouden zeer schadelijk zijn voor Oekraïne. De controle van de centrale overheid zou beperkt blijven tot een geheel door land omgeven, economisch verwoest gebied. Grote bevolkingscentra, waaronder de hoofdstad Kiev, zouden waarschijnlijk binnen handbereik zijn van Russische artillerie en raketten en frontlinies zouden zeer onstabiele zones van conflict met lage intensiteit blijven. Ondertussen zouden grote aantallen Oekraïense burgers worden onderworpen aan een bruut Russisch bezettingsregime waarvan de excessen zijn waargenomen in plaatsen als Boetsja.

Wat kan het Westen doen om dit te voorkomen?

Oekraïne zal al het mogelijke zal blijven doen om deze gebieden te verdedigen. Het Westen zal deze inspanningen moeten blijven steunen. Hoe? Het sanctieprogramma van het Westen moet worden uitgebreid, vooral als het gaat om Russische olie en gas. De levering van militair materieel moet worden opgevoerd om Oekraïne in staat te stellen weerstand te bieden aan en uiteindelijk Russische indringers terug te dringen. Dit is niet vrij van risico’s en kosten voor Oekraïne of zijn westerse partners. Rusland zal waarschijnlijk zijn luchtaanvallen verder uitbreiden en mogelijk zijn lijst van doelen uitbreiden, vooral langs de kust van de Zwarte Zee, zoals duidelijk is geworden met de recente raketaanval op Odessa.

Het aanscherpen van het sanctieregime zal ook het Westen schaden. Maar de alternatieven zijn erger. Niet alleen voor Oekraïne, maar ook voor Moldavië. Een Russisch succes in de zogenaamde tweede fase van zijn agressie tegen Oekraïne zal ook een directe confrontatie tussen de NAVO en Rusland waarschijnlijker maken. En het zou Poetin vrijwel zeker aanmoedigen om met geweld te proberen te bereiken wat hij niet heeft bereikt in zijn voorgestelde nieuwe NAVO-Rusland-akkoord van december 2021: de terugtrekking van de NAVO-troepen uit de gebieden van alle 14 staten die zich bij het bondgenootschap hebben aangesloten sinds het einde van de koude oorlog.

(kg)