In mei 1972 brachten de Rolling Stones hun 10e Britse studioalbum en eerste dubbel-LP uit, Exile on Main Street. Hoewel de eerste kritische reacties lauw waren, wordt die plaat nu beschouwd als een mijlpaal in de hedendaagse muziek en zowat het beste werk van de Stones. Exile on Main St. was zowel het hoogtepunt van een vijf jaar durende productieve razernij, als een meedogenloze comedown uit de donkerste periode in de geschiedenis van de band.
In 1969 waren de donkere wolken die zich rond de Rolling Stones hadden gevormd, ontaard in een complete storm. Eerst werd de pas daarvoor ontslagen gitarist Brian Jones dood aangetroffen, verdronken in zijn zwembad. En dan was er het Altamont Speedway Free Concert, dat het Woodstock van Californië moest worden, een slecht georganiseerd, massaal gratis concert, dat eindigde met vier doden, waaronder een moord door een Hells Angel die live op film werd vastgelegd.
Te midden van dit alles produceerden de Stones Let It Bleed (1969) en Sticky Fingers (1971), twee uitstekende albums. Nummers als Gimme Shelter, het schrijnende Sister Morphine en Sway (dat broedt op Nietzsche’s notie van circulaire tijd), ademden het soort vermoeide grandeur uit dat Exile on Main St. zou definiëren.
Het verhaal achter Exile is rockfolklore geworden
Het verhaal achter Exile on Main St. is rockfolklore geworden. Op de vlucht voor de belastingwetten van Engeland, trokken de Stones in een herenhuis aan de Côte d’Azur dat tijdens de Tweede Wereldoorlog een Gestapo-hoofdkwartier was geweest.
Mick Jagger werd grotendeels buitenspel gezet en bracht een groot deel van de tijd door in Parijs met de zwangere vrouw Bianca. De muzikanten zaten vast in een ad-hoc kelderstudio, een kruising tussen een stoombad en een opiumhol, die draaide op elektriciteit die was gekaapt van het Franse spoorwegsysteem. Het huis werd geteisterd door de aanwezigheid van een pak klaplopers die aangezogen werden door de band, waaronder de obligate groep drugsdealers.
Een uniek amalgaam van rafelige perfectie
Maar met de controle overgelaten aan de nonchalante Keith Richards maakte de band op de een of andere manier gebruik van de kracht van pandemonium. Het resultaat was een uniek amalgaam van soul met weerhaken, gemuteerde gospel, tombstone blues en chaotische country. Jagger schudt zijn dek van persona’s van nummer naar nummer als een demente croupier. Wijlen drummer Charlie Watts levert zijn gebruikelijke subtiele meerwaarde, en een cast van onverlaten – het meest cruciaal, pianist Nicky Hopkins en producer Jimmy Miller – fungeren als aanvullende bandleden.
Alle 18 tracks dragen bij aan de rafelige perfectie van het document als geheel. Het pakket wordt gecompleteerd door zijn kenmerkende hoes, een collage van circusartiesten gefotografeerd door Robert Frank omstreeks 1950 met korrelige stills uit een Super-8-film van de band en een muurschildering gewijd aan Joan Crawford.
Waarom Exile belangrijk is
Exile on Main Str. bracht het publiek aanvankelijk in de war. De reactie van criticus Lester Bangs was typerend. Na een eerste negatieve recensie ging Bangs de plaat beschouwen als het sterkste werk van de groep. Criticus Stephen Thomas Erlewine bevestigt dat de plaat in de loop van de tijd een toetssteen is geworden en noemt het een meesterlijk album. Het appèl van door Exile geïnspireerde artiesten is ook enorm, van Tom Waits en de White Stripes tot Benicio del Toro en Martin Scorsese.
Omstreeks 1972 verdienden de Rolling Stones mede door Exile on Main Str. de titel “grootste rock-‘n-rollband ter wereld”. Dat dat 50 jaar later nog steeds wordt beweerd, laat zien hoe classic rock alles wat daarop volgde blijft overheersen.
Exile on Main St. is een belangrijk album gemaakt door een stel verwilderde rebellen wiens hoogtijdagen (en rebellie) voorbij zijn, maar wiens kunst op complexe manieren voortleeft. Samen met Sly and the Family Stone’s There’s a Riot Goin’ On en Neil Young’s Tonight’s the Night, past het perfect in een esthetiek van vervaagde, met verdovende middelen besmeurde meesterwerken uit het begin van de jaren zeventig.
(kg)