Hoewel het Westen al z’n pogingen om Islamitische Staat te vernietigen op Syrië en Irak focust, heeft IS het jongste jaar in Libië een nieuw groot bolwerk opgericht. Ze hebben dat zo gedaan dat het compleet onafhankelijk van Raqqa kan opereren, moest de “hoofdstad” van het kalifaat in Syrië vallen. De jongste maanden is het gebied dat IS controleert in Libië spectaculair gegroeid. Het controleert nu al bijna 300 kilometer kustlijn.
De jongste weken zijn er steeds meer van de Irakese kopstukken van IS gesignaleerd in Libië. In Sirte, de stad waar IS een jaar geleden begon met z’n Libische expansie, vinden nu publieke onthoofdingen plaats en mogen de radiostations geen muziek meer spelen. In de straten is uit luidsprekers alleen nog de praat van de spirituele leider van IS, Abu Bakr al-Baghdadi, te horen.
Na de verovering van Tripoli in augustus 2011 werd Sirte het belangrijkste bolwerk van het Qadhafi-regime. Het was overigens in Sirte dat de voormalige Libische dictator werd geboren. Nu is de stad met z’n 200.000 inwoners een wat de CIA “an actively managed colony of the central Islamic State” noem geworden. De hele administratie – voor de sharia-rechtspraak bijvoorbeeld – maar ook de militaire leiding is er in handen van IS-leden die van buitenaf komen, in hoofdzaak uit Irak, de Kaukasus en Syrië.
Tweede hoofdkwartier, 4.000 km van Raqqa, 500 km van Sicilië
Niet eens zo onopvallend is IS immers al een poos geleden gestart met het counteren van de militaire en economische druk waaronder het in Irak en Syrië is komen te staan door het oprichten van satellietstaten, of provincies zoals ze ze zelf noemen. Sirte in Libië is niet de enige, er zijn er nog zeven andere, maar Sirte is wel de belangrijkste. Het doel van Sirte is om de nieuwe uitvalsbasis te worden in het geval Islamitische Staat uit z’n kalifaat in de Levant wordt verdreven.
Sirte ligt 4.000 kilometer van Raqqa. En het ligt maar 500 kilometer van Sicilië en bovendien is die 500 kilometer allemaal Middellandse Zee. In tegenstelling tot de andere “provincies” valt Sirte onder de directe controle van de top van IS. De expansie die de organisatie in Libië realiseerde de jongste maanden wordt door waarnemers als “spectaculair” en “bijzonder verontrustend” omschreven.
Ook al omdat ze lijkt te ontsnappen aan de aandacht van het Westen. “Libya is what we should be most worried about”, zei Patrick Prior, de top counterterrorisme-analist van het Defense Intelligence Agency vorige week nog op een veiligheidsmeeting in Washington. Want: “It’s the hub from which they project across all of North Africa.”
Contingency planning
De Amerikaanse inlichtingendiensten zijn er zelfs van overtuigd dat Sirte “contingency planning” is vanwege IS. Niemand wil het bevestigen, maar er zouden al Amerikaanse en Britse special forces naar Libië zijn gestuurd om alles nauwlettend in de gaten te houden.
Libië is echt slecht nieuws voor wie IS van de wereld wil doen verdwijnen: geen functionerende overheid, fracties die het uitschakelen van elkaar belangrijker vinden dan IS stoppen, en buurlanden die geen vuist kunnen maken, laat staan Islamitische Staat buiten houden als die daar hun zinnen op zetten.
Islamitische Staat controleert nu al niet alleen Sirte, maar het hele gebied tussen Abugrein in het westen en Nawfaliya in het oosten.
Volgende doelen: Misratah en Ajdabiya
Misratah is wellicht het volgende doel van IS: die stad met 400.000 inwoners is de derde grootste van Libië, na Bengazi en Tripoli. Eerst willen de 5.000 strijders die IS ondertussen in Sirte heeft Ajdabiyah pakken, naar de Egyptische grens toe. Als dat gebeurt, legt IS z’n handen op een strategisch punt én een pak olievelden en olieverwerkende terminals. Niemand ziet echt in hoe ze Ajdabiyah niet zouden inlijven: er is niemand om IS tegen te houden.
Nu al is IS ook in Libië olie aan het oppompen en aan het verkopen op de zwarte markt. Het heeft ook z’n handen kunnen leggen op veel wapens, het land stikt daarvan.
Iets groot op til
Dat er iets groots op til is, kan ook blijken uit het feit dat een voormalige protégé van Saddam Houssein, Abu Ali al-Anbari, die nu de nummer twee van IS is, naar Libië is gekomen. “A great exodus of the Islamic State leadership in Syria and Iraq is now establishing itself in Libya”, luidt het. Dat is in het dagelijks leven goed te zien. In het bezette gebied moeten alle vrouwen een hijab dragen nu. Muziek en sigaretten zijn verboden. Winkels moeten dicht gedurende gebedsuren. En er zijn aan de lopende band publieke executies, onthoofdingen van afvalligen en kruisigingen van christenen.
Aanslagen en kruisigen
En hoewel de leiding van de Libische operatie in handen van Iraki’s is, zijn het vooral Tunesiërs, Egyptenaren, Jemeni’s en Soedanezen die dienst uitmaken van de 5.000 “strijders” van IS in Libië. Voor de zakelijk kant zijn dat blijkbaar Saoedi’s en anderen uit de Golfstaten. Wie niet mee wil, wordt een kopje kleiner gemaakt. Het overkwam de populaire ultraconservatieve imam Khalid bin Rajab Ferjani, die weigerde trouw te zweren aan IS. Toen zijn volgers daarop in opstand kwamen, vermoordde IS meteen meer dan 30 onder hen. En als waarschuwing werden er een aantal aan kruizen gehangen langs de weg in Sirte.
Vorige week pleegde IS nog een aanslag op een bus die leden van de Tunesische presidentiële lijfwacht vervoerde. Door de bomaanslag kwamen dertien mensen om het leven. In Tunesië is daarop opnieuw de noodtoestand afgekondigd, die een maand ervoor was opgeheven. De noodtoestand werd ook al afgekondigd na de bloedige aanslag op een toeristenstrand in Sousse, eind juni. Die aanslag kostte 39 mensen het leven.