De landbouw in Europa staat voor een rampjaar. Extreem weer als gevolg van klimaatverandering zorgt voor mislukte oogsten, veesterfte en wijdverspreide schade aan landbouwgrond. Toch blijft een cruciale factor vaak onbesproken: de gezondheid van de bodem.
De gevolgen van de klimaatverandering laten zich steeds sterker voelen in de Europese landbouw. Van uitgedroogde akkers in Spanje tot overstromingen in Oost-Europa: de weersomstandigheden veroorzaken dit jaar aanzienlijke schade. Landbouwers zien hun oogsten mislukken en verliezen hun vee, wat leidt tot grote financiële verliezen.
Ondanks een aangekondigd steunpakket van 10 miljard euro door de Europese Commissie, blijft één probleem opvallend onderbelicht: de verslechterende gezondheid van de bodem. Volgens Politico draagt deze vaak genegeerde factor in grote mate bij aan de verergering van droogte en overstromingen.
Bodemaantasting: een onderbelicht probleem
Landbouweconoom Benedikt Bösel waarschuwt dat bodemaantasting de impact van extreme weersomstandigheden verergert. Hij legt uit dat een gezonde bodem water kan absorberen en opslaan, wat de schade door overstromingen en droogtes beperkt. De verwaarlozing van de bodemgezondheid maakt landbouwregio’s echter kwetsbaar voor de effecten van klimaatverandering.
“Hoewel er steeds meer aandacht is voor klimaatadaptatie in de landbouw, blijft de staat van de bodem een blinde vlek in de herstelplannen,” aldus Bösel. Bodemaantasting, zoals erosie en verlies van biodiversiteit, wordt zelden genoemd in crisismaatregelen, hoewel het een directe invloed heeft op de landbouwproductiviteit en waterhuishouding.
Politieke en praktische obstakels
Er zijn verschillende redenen waarom bodemaantasting niet hoog op de politieke agenda staat. Het herstellen van de bodem is een langzaam proces dat tientallen jaren kan duren, wat het minder aantrekkelijk maakt voor beleidsmakers die snelle resultaten nastreven. Bovendien stuiten maatregelen om de bodemgezondheid te verbeteren, zoals het verminderen van landbouwchemicaliën en het bevorderen van gewasdiversiteit, vaak op weerstand van boeren en beleidsmakers.
Daarnaast is de nieuwe EU-bodemwet, die een richtlijn voor bodemmonitoring en -veerkracht bevat, tijdens het wetgevingsproces aanzienlijk afgezwakt. Dit heeft geleid tot een gebrek aan concrete doelen en verplichte nationale plannen om bodemaantasting aan te pakken.
De verwoestende impact van bodemaantasting
De cijfers zijn zorgwekkend. Zestig procent van de Europese landbouwgrond is al aangetast door erosie, verdichting, verzilting en vervuiling. Deze bodemdegradatie heeft een directe impact op de voedselproductie en bedreigt de voedselzekerheid op lange termijn.
Watererosie, een van de grootste bedreigingen, verwijdert de vruchtbare bovenlaag van de bodem. Deze laag is essentieel voor de watercyclus en de beschikbaarheid van voedingsstoffen. Zonder een gezonde bodem dreigt de Europese landbouw verder in verval te raken.
Een schrijnend voorbeeld is Frankrijk, waar natte akkers in combinatie met hittegolven de tarweproductie dit jaar drastisch hebben verlaagd. Wereldwijd kost bodemaantasting jaarlijks meer dan 5,5 biljoen euro, wat neerkomt op 8 procent van het mondiale BBP.
Dringende actie vereist
Het Europees Milieuagentschap waarschuwt dat bodemaantasting een substantieel risico vormt voor de toekomst van de Europese landbouw. Zonder ingrijpende maatregelen zou de schade tegen 2100 onomkeerbaar kunnen zijn, met catastrofale gevolgen voor voedselproductie, biodiversiteit en watervoorziening.
Hoewel de nieuwe EU-richtlijn een stap in de goede richting is, ontbreekt het aan bindende doelstellingen om de verslechtering van de bodem tegen te gaan. “De tijd dringt,” zegt Bösel. “Als we nu geen actie ondernemen, zullen de gevolgen voor toekomstige generaties niet te overzien zijn.”