De Amerikanen stemmen vandaag over veel meer dan alleen over de nieuwe president. En wat er op het spel staat, is behoorlijk cruciaal: krijgen de Democraten de meerderheid terug in de Amerikaanse Senaat en komt er een einde aan een halve eeuw Republikeinse dominantie in het Amerikaanse Hooggerechtshof, het Supreme Court? Plus er wordt over dingen gestemd zoals het legaliseren van cannabis en het verplichten van condooms voor porno.

Direct of indirect wordt vandaag een oordeel geveld over de grootste politieke, wetgevende en rechterlijke machten in de VS. Om te beginnen het Congress, het federale parlement van Amerika. Dat bestaat uit het Huis van Afgevaardigden (lagerhuis) en de Senaat (hogerhuis). De leden van beide huizen worden rechtstreeks gekozen door het volk.

Vooral in de Senaat staat er bij deze verkiezingen veel op het spel. De Republikeinen zijn daar nu nog baas, maar de marge is klein. Van de 100 zetels hebben ze er 54. De Democraten staan op 44 en er zijn twee onafhankelijke senatoren.

Volgens de peilingen kunnen de Democraten er vijf tot zeven zetels bijkrijgen. De kans bestaat dus dat ze de meerderheid en daarmee de macht in de Senaat in handen krijgen. Mocht het tot een gelijkspel komen in zetels, dan is de stem van de vice-president doorslaggevend.

Waarom Congress zo belangrijk is

In het Huis van Afgevaardigden heeft de Republikeinse Partij momenteel een forse meerderheid: 245 van de 435 zetels, 59 meer dan de Democraten. De kans is dus klein dat de Republikeinen daar hun meerderheid gaan kwijtspelen.

De Amerikaanse Senaat en het Huis van Afgevaardigden zijn bijzonder belangrijk: ze beslissen daar onder meer over het goedkeuren van wetten, de federale financiën, amendementen, het verklaren van oorlog en het innen van belastingen. Ook heeft het Congress de macht om een president af te zetten.

Supreme Court = al 50 jaar Republikeins

De Senaat gaat specifiek over het goedkeuren van de benoeming van hoge functionarissen door de president. Bijvoorbeeld ambassadeurs en leden van het Hooggerechtshof. Juist dit hoogste hof speelt dit jaar een grote rol, want er is een plek vrij.

Al vijftig jaar wordt dat Supreme Court gedomineerd door de Republikeinen. Maar sinds de dood van rechter Antonin Scalia, begin dit jaar, is één van de negen zetels vrij.

Daar kan niet voor worden gestemd. De president kan iemand voordragen en de Senaat benoemt de nieuwe rechter. Tot nu toe werd de voordracht van president Obama steeds tegengehouden door de Republikeinen. Maar daar kan een einde aan komen als die de meerderheid in de Senaat verliezen.

Een benoeming is voor het leven. Door hun keuze voor bepaalde kandidaten kunnen presidenten dus richting geven aan de koers van het Hooggerechtshof: behoudend, of juist meer liberaal.

Cannabis en condooms

Ook voor lokale kwesties gaan Amerikanen vandaag naar de stembus. Dat varieert van de keuze voor nieuwe burgemeesters en raadsleden tot rechters en schoolbestuurders. In twaalf staten kunnen nieuwe gouverneurs worden gekozen.

In nog eens 35 staten wordt een oordeel geveld over wetsvoorstellen. Dat kunnen aanpassingen zijn van reeds bestaande wetten, maar ook nieuwe kwesties zoals het legaliseren van cannabis. In Californië wordt zelfs gestemd over het verplichten van het dragen van condooms voor pornoacteurs.