Er zijn een pak uitstekende boeken verschenen de jongste jaren over de klimaatcrisis. En er is geen betere manier om je te verdiepen in de problematiek dan die te lezen. Een beetje een domper is dat veel van de beste must reads alleen in het Engels zijn verschenen. Maar onoverkomelijk is dat zeker niet.

1. Climate Change: What Everyone Needs to Know door Joseph Romm

346 pagina’s, tweede, gereviseerde editie werd gepubliceerd op 1 mei 2018

Dit boek maakt deel uit van de hoog aangeschreven Oxford University Press-serie over onderwerpen variërend van China tot de islam, die allemaal dezelfde ondertitel delen (What Everyone Needs to Know). Voor het boek over klimaatverandering koos Oxford Press voor dr. Joseph Romm, de oprichter van de populaire blog ClimateProgress.org. Romm, een fysicus en voormalig functionaris van de Amerikaanse energiedienst, schrijft net zo gemakkelijk over klimaatwetenschap als over oplossingen.

Het boek is volledig in een Q&A-format geschreven, en dat maakt het super leesbaar. Romm beantwoordt fundamentele vragen als: ‘Waarom hebben klimaatwetenschappers er zo veel vertrouwen in dat mensen de primaire oorzaak zijn van de opwarming?’, ‘Welke extreme weersomstandigheden worden erger door klimaatverandering en welke niet?’ en ‘Waarom hebben wetenschappers en regeringen besloten dat 2° Celsius de grens is waarboven de klimaatverandering “gevaarlijk” wordt voor de mensheid?’.

Zorg wel dat je de tweede editie leest, die in mei vorig jaar uitkwam.

2. The Ends of the World: Volcanic Apocalypses, Lethal Oceans, and Our Quest to Understand Earth’s Past Mass Extinctions door Peter Brannen

336 pagina’s, gepubliceerd op 19 juni 2018

Het boek dat alles in perspectief zet, dit. Het is een opmerkelijke reis door het diepe verleden die ons veel te leren heeft over de toekomst van onze planeet. Peter Brannen is een bekroonde wetenschapsjournalist wiens werk is verschenen in onder meer de New York Times, The Atlantic, The Washington Post, Wired, Aeon, The Boston Globe, Slate en The Guardian.

The Ends of the World toont dat als er sprake is van ernstige, snelle veranderingen in de koolstofcyclus, dat nooit goed eindigt voor het leven op onze planeet.

3. Field Notes from a Catastrophe door Elizabeth Kolbert

320 pagina’s, gepubliceerd op 3 februari 2015 (geüpdatete versie)

Als je twijfels hebt over de mogelijke verwoesting van de planeet als gevolg van de opwarming van de aarde, zal Kolbert’s boek daar komaf mee maken. Ze neemt de lezer mee op een angstaanjagende reis van Canada, Alaska, IJsland en Groenland via Manhattan en Washington naar Nederland en York. De effecten van het broeikaseffect, zo betoogt ze, zijn al voelbaar op elk continent, in elk land, zowel door planten als dieren.

Naast Bill McKibben is Elizabeth Kolbert waarschijnlijk de leidende journalistieke kroniekschrijver van de manier waarop het klimaat is veranderd, verandert en onze planeet zal veranderen. Field Notes from a Catastrophe kwam al in 2007 uit, maar in de jaren daarna is het verhaal zich blijven ontwikkelen. In 2015 keerde Kolbert terug naar het bepalende boek van haar carrière. Ze heeft een hoofdstuk toegevoegd waarin de dingen bijgewerkt worden met de bestaande tekst, plus drie nieuwe hoofdstukken – over verzuring van de oceaan, de teerzanden en een Deense stad die koolstofneutraal is geworden – waardoor het opnieuw een must-read is.

4. The Great Derangement: Climate Change and the Unthinkable door Amitav Ghosh

204 pagina’s, gepubliceerd op 24 juli 2017

Amitav Ghosh is een Indiaas schrijver die schrijft in het Engels en vooral bekend is van z’n fictie. Ghosh betoogt in dit boek dat toekomstige generaties misschien wel zullen denken dat de huidige mens gestoord (derangeer) was. Hoe anders onze fantasierijke mislukking te verklaren in het licht van het broeikaseffect? Ghosh exploreert in dit boek ons onvermogen – op het niveau van literatuur, geschiedenis en politiek – om de schaal en de gevolgen van de klimaatverandering te vatten.

De extreme aard van de klimaatgebeurtenissen van vandaag, beweert Ghosh, maken ze bijzonder resistent tegen onze hedendaagse manieren van denken. Zijn boek, dat in tegenstelling tot andere van hem, jammer genoeg niet is vertaald in het Nederlands, dient als een oproep van een groot schrijver om de meest urgente taak van onze tijd het hoofd te bieden.

5. Dire Predictions, The Visual Guide to the Findings of the Ipcc door Michael E. Mann en Lee R. Kump

224 pagina’s, tweede editie, gepubliceerd in juni 2015

Dit boek gaat niet superdiep in op klimaatwetenschap of atmosferische fysica. Daar zijn andere boeken voor. Wat dit boek doet, is de basisprincipes van klimaatwetenschap uitleggen. Het bespreekt projecties en wat ze betekenen in termen van gevolgen en wat klimaatverandering voor ons en toekomstige generaties betekent, en wat eraan gedaan kan worden. Het presenteert de feiten met behulp van eenvoudige taal en kleurrijke grafieken, kaarten en afbeeldingen. Dat dit niet in het Nederlands is vertaald is echt doodjammer, want het is het perfecte klimaathandboek voor derdegraadshumaniorastudenten.

6. Drawdown, het meest veelomvattende plan ooit om klimaatontwrichting te keren door Paul Hawken

256 pagina’s, gepubliceerd in november 2018

Voor wie graag wil lezen over mogelijke oplossingen voor het probleem (en op zoek is naar een dosis optimisme), is dit een belangrijke opsomming van wat er kan worden gedaan om de klimaatverandering een halt toe te roepen. We krijgen hier de 100 meest effectieve oplossingen om klimaatontwrichting te keren, gebaseerd op nauwgezet onderzoekswerk door vooraanstaande wetenschappers en beleidmakers van over de hele wereld. Drawdown is – eindelijk – ook verkrijgbaar in het Nederlands.

7. No time – verander nu, voor het klimaat alles verandert door Naomi Klein

605 pagina’s, gepubliceerd in september 2014

Naomi Klein is een Canadese journaliste, publiciste en activiste. Haar boek No Logo over de grote macht van multinationals maakte haar wereldberoemd. Ze geldt als een van de boegbeelden van de beweging die zich verzet tegen de dominantie van het neoliberalisme.

Zoals in haar grote bestsellers No Logo en De shockdoctrine slaagt de succesauteur erin met verbazingwekkende verhalen, gedegen onderzoek en genadeloze analyses je ogen te openen. Een beter milieu begint niet uitsluitend bij jezelf – in een wereld die draait om kapitalisme moeten eerst de achterliggende sociale, economische en politieke ideologieën veranderen voordat we de natuur kunnen redden, is zowat de rode draad.

Klein ziet klimaatverandering als katalysator voor verandering en een betere wereld, en daar is an sich niks mis mee. Wie zichzelf ziet als een lokalist of aanhanger van meer populistisch rechts, zal het wellicht allemaal onzin vinden (de Engelse titel is provocerend Capitalism vs. The Climate). Voor wie zich wel al eens uit z’n ideologische hokje durft te wagen, is dit desalniettemin een uitermate boeiende aanrader.

8. Fossil Capital – The Rise of Steam-Power and the Roots of Global Warming door Andreas Malm

496 pagina’s, gepubliceerd in januari 2016

Hoe meer we weten over de catastrofale gevolgen van klimaatverandering, hoe meer fossiele brandstoffen we verbranden. Hoe zijn we in deze puinhoop beland? Wel Andreas Malm legt uit hoe dat allemaal begon in Groot-Brittannië met de opkomst van stoomkracht. Het boek neemt je vervolgens mee op een tocht tot de emissie-explosie in China, door de originele triomf van steenkool tot de vastgelopen verschuiving naar hernieuwbare energie. Alweer, jammer genoeg niet vertaald, maar Malm is een uitstekend verteller en het boek leest als een trein.

9. Climate Shock: The Economic Consequences of a Hotter Planet door Gernot Wagner en Martin Weitzman

272 pagina’s, gepubliceerd op 16 april 2016

In Climate Shock verkennen Gernot Wagner en Martin Weitzman in levendige, duidelijke bewoordingen de waarschijnlijke gevolgen van een warmere planeet. En ze doen dat als economen (Wagner is lead senior economist bij het Environmental Defense Fund en Weitzman is professor of economics op Harvard University).

Wagner en Weitzman helpen lezers begrijpen dat we moeten nadenken over klimaatverandering op dezelfde manier als we denken over verzekeringen – als een probleem met risicobeheer. Als je 10% kans hebt op een dodelijk auto-ongeluk, neem je de nodige voorzorgsmaatregelen. Als je financiën 10% kans hadden op een ernstig verlies, zou je je vermogen opnieuw evalueren. Dus als we weten dat de wereld opwarmt en er een kans van veel meer dan 10% is dat dit uiteindelijk gaat leiden tot een catastrofe die verder gaat dan wat we ons maar kunnen voorstellen, waarom doen we nu niet meer iets aan?

10. Afscheid van het ijs – het lot van de Noordpool door Peter Wadhams

240 pagina’s, gepubliceerd in januari 2017

Je kan wellicht stellen dat niemand meer weet over ijs dan de Britse professor Peter Wadhams. Hij was directeur van het Scott Polar Institute in Cambridge van 1987 tot 1992 en hoogleraar Ocean Physics in Cambridge van 1992 tot 2015. Hij heeft meer dan 50 expedities naar beide poolgebieden gemaakt, werkend vanuit ijskampen, ijsbrekers, vliegtuigen en zelfs onderzeeboten van de Royal Navy.

In het rijk geïllustreerde Afscheid van het ijs duikt Poolexpert Peter Wadhams in de wetenschap achter het onvermijdelijke moment waarop het Noordpoolgebied voor het eerst geen zee-ijs meer heeft. Het boek geeft uitleg over de mechanismen van zee-ijsvorming en gaat in op de gevolgen van een blauwe in plaats van witte Noordpool voor weer en klimaat. Daarnaast beschrijft Wadhams wat we kunnen doen om het naderende onheil af te wenden.

11. Zes graden – onze toekomst op een warmere planeet door Mark Lynas

360 pagina’s, gepubliceerd in oktober 2008

Hoewel al 10 jaar oud ondertussen, is Zes graden – onze toekomst op een warmere planeet nog steeds zo relevant vandaag als toen het uitkwam. Hoofdstuk voor hoofdstuk, graad voor graad, gaat Mark Lynas na wat we kunnen verwachten van een almaar warmere planeet. Hij zette als eerste alle wetenschappelijke scenario’s op een rij die de gevolgen van de temperatuurstijging beschrijven en rubriceert ze voor 1, 2, 3, 4, 5 en 6 graden temperatuurstijging. Het is een ontnuchterend verslag.

12. The Collapse of Western Civilization: A View from the Future door Naomi Oreskes en Eric M. Conway

104 pagina’s, gepubliceerd in juli 2014

Het is 2393 en de wereld is bijna onherkenbaar. Duidelijke waarschuwingen voor een klimaatcatastrofe werden decennialang genegeerd, wat leidde tot stijgende temperaturen, stijgende zeespiegels, wijdverspreide droogte en – ten slotte – de ramp die nu bekend staat als de grote instorting van 2093, toen het uiteenvallen van de West-Antarctica-ijskap leidde tot massamigratie en een volledige herschikking van de wereldorde.

Schrijvend vanuit de Tweede Volksrepubliek China op de 300ste verjaardag van de Grote Instorting, presenteert een wetenschapper een aangrijpend en diep verontrustend verslag van hoe de kinderen van de Verlichting – “de politieke en economische elites van de zogenaamde geavanceerde industriële samenlevingen” – in gebreke bleven door niet te handelen en zo de ineenstorting van de westerse beschaving teweegbrachten.

In tegenstelling tot alle boeken hierboven is The Collapse of Western Civilization: A View from the Future een werk van fictie, zij het science-based fictie. Door de wetenschap te dramatiseren op manieren die traditionele non-fictie niet kan, herbevestigt het boek het belang van wetenschappers en het werk dat ze doen. Gebaseerd op degelijke wetenschap en toch niet bang om vrijmoedig te spreken, biedt dit boek een welkom moment van helderheid te midden van de kakofonie van literatuur over klimaatverandering.

13. No Immediate Danger: Volume One of Carbon Ideologies en No Good Alternative: Volume Two of Carbon Ideologies door William T. Vollman

1.268 pagina’s, gepubliceerd in april en juni 2018

We eindigen dit overzicht met nog een speciaal geval. De Carbon Ideologies zijn twee boeken van elk meer dan 600 pagina’s. Het eerste deel heet No Immediate Danger en het tweede No Good Alternative.

The Carbon Ideologies is geschreven als een brief naar de toekomst. “Op een dag”, begint het, “misschien niet zo lang meer van nu, kunnen de bewoners van een hetere, gevaarlijkere en biologisch minder vervuilde planeet dan die waarop ik leefde zich afvragen wat jij en ik dachten, of dat we überhaupt dachten. Dit boek is voor hen.”

De twee boeken zijn een soort encyclopedie van de oorzaken van klimaatverandering, met inbegrip van productie, transport, landbouw en industriële chemicaliën, met af en toe commentaren en analyses die enkele van de meest fascinerende delen van het werk uitmaken.

The Carbon Ideologies is overweldigend, verdrinkt je in berekeningen, feiten, afbeeldingen, verhalen. Het belichaamt de verwarring van ons huidige moment, de verraderlijkheid van ongeloof en de manie-inducerende realiteit dat onze grootste bedreiging het moeilijkst is om op te reageren. Het is ook een archief van wie we zijn en wat we hebben bewerkstelligd als mens.

Elk boek over klimaatverandering dat is geschreven voor een groot publiek bevat een boodschap van hoop, en vaak een aansporing tot actie. William T. Vollmann verklaart van het begin af aan dat hij geen oplossingen zal bieden, omdat hij niet gelooft dat die mogelijk zijn. Dit maakt de Carbon Ideologies, voor al zijn verdiensten en tekortkomingen, een van de meest eerlijke boeken die geschreven zijn over klimaatverandering in deze tijd die van berekende ontkenning beleid heeft gemaakt. Vollmann bevindt zich in de voorhoede van de komende tweede golf van klimaatliteratuur, met boeken die niet geschreven zijn om het probleem te diagnosticeren of op te lossen, maar om de morele consequenties ervan aan te pakken.