De opwarming van ons klimaat leidt nu al in Europa tot langere periodes van droogte. Die gaan bovendien een steeds groter oppervlak bestrijken. Ook het grondwater is aan het zakken. En de implicaties daarvan zijn enorm. Dat valt nu al te zien: in Nederland dreigen minstens 1 miljoen huizen te verzakken doordat het funderingsprobleem fors toegenomen is vanwege het extreem lage grondwater door de droge zomer vorig jaar. 

Door de droge zomer van 2018 is het funderingsprobleem in Nederland fors toegenomen: bij het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) komen elke dag nieuwe meldingen binnen. Het zijn vooral de huizen van voor 1970 die een risico lopen: één op de vier dreigt te verzakken.

Sinds de droge zomer komen er vooral veel nieuwe meldingen binnen van huizen die direct op de ondergrond zijn gefundeerd. Door de lage grondwaterstand klinkt het klei in. Inklinken is het proces van volumevermindering van grond door verdroging of onttrekken van grondwater. Door afname van de hoeveelheid water krimpt de grond, maar zal wanneer deze weer nat wordt weer opzwellen. Een deel van deze klink is echter onomkeerbaar. In de praktijk daalt dus de bodem en verzakt je huis.

De huizen staan in zeker 83 verschillende gemeenten. Slechts tien gemeenten zijn volgens het KCAF actief bezig met de funderingsproblematiek. “Die 83 gemeenten zijn slechts het topje van de ijsberg”, zegt directeur Dick de Jong van het KCAF.

In de tien gemeenten die zich actief bezighouden met de funderingsproblematiek worden mensen begeleid en eventueel geholpen met de financiering van het funderingsherstel. Maar uiteindelijk zijn huiseigenaren zelf verantwoordelijk voor de fundering: de kosten voor herstel kunnen oplopen tot 100.000 euro.

Wetenschappers zagen het aankomen

Vorig jaar waarschuwden wetenschappers al voor de gevolgen van langere periodes van droogte bij ons. Volgens de studie Anthropogenic warming exacerbates European soil moisture droughts zullen periodes van droogte ook bij ons tot wel vier keer langer kunnen duren dan nu. Uiteindelijk zullen tot wel 400 miljoen Europeanen erdoor getroffen worden, en da’s meer dan de helft.

In hun studie laten de wetenschappers ook zien welk effect verschillende klimaatscenario’s kunnen hebben op de uitdroging van de ondergrond in Europa. Heel concreet zou een temperatuurstijging van zo’n 3 graden Celsius – we zitten nu op die koers – resulteren in een enorme daling van het grondwaterpeil. Het grondwater zou zo’n 3,5 centimeter lager komen staan.

Dat lijkt peanuts, maar het komt neer op een afname van 35.000 kubieke meter water per vierkante kilometer. Daar kan je 14 Olympische zwembaden mee vullen. Die afname is genoeg om een enorme impact te hebben op het plantenleven in Europa, maar, het zal ook de landbouw fors bemoeilijken bijvoorbeeld.

Droogte zal in veel delen van Europa uiteindelijk eerder regel dan uitzondering worden, waarschuwen de auteurs.

Ook risico op overstromen groter door droogte

De droogte van vorig jaar heeft overigens niet alleen gevolgen voor funderingen van huizen die op kleigrond staan. Het hierboven beschreven ‘inklinken’ doet zich ook voor in veengrond, die voor ongeveer 15 % uit afgestorven plantenmateriaal bestaat en voor de rest grotendeels uit water. Bij veen wordt het effect nog versterkt door het feit dat het afgestorven plantenmateriaal na ontwatering in aanraking komt met zuurstof uit de lucht, waarna bacteriën dit materiaal kunnen oxideren, het veen boven het grondwaterniveau verdwijnt en de bodem daalt.

In feite wordt door de oxidatie het veen verbrand, maar dan heel langzaam. De vele honderden kilometers veenkade die Nederland kent zijn ontstaan door dat natuurlijke proces. Het veen van het achterland klonk in na oxidatie door ontwatering, maar de oevers langs de waterlopen bleven door water verzadigd op de oude hoogte. Als nu de waterstand daalt en de kades tegelijk verdrogen vergroot dat het optreden van verzakkingen en vooral de kans op doorbraken van de rivieren.

Klei- en veengronden komen het meest voor in Zuid- en Noord-Holland. Het landopper- vlak van Zuid-Holland bestaat er voor bijna 60% uit. Dat is de dichtstbevolkte én bevolkingsrijkste provincie van Nederland. Noord-Holland bestaat voor bijna de helft uit klei- en veengrond, Utrecht, Groningen en Zeeland voor ongeveer een kwart.