Zowat elke sector staat voor besparingen. Tijd dat we in de media, een zwaar gesubsidieerd deel van de maatschappij, ook eens open kaart spelen. Want terwijl de 290 miljoen euro aan de VRT onder een vergrootglas ligt, gaat 200 miljoen euro als blanco cheque naar de papieren uitgevers, om papieren abonnementen te bussen. Niet gezond, en jammer ook dat kranten zelf daarover niet schrijven. Dus neemt Newsmonkey wel luid en duidelijk standpunt: met 200 miljoen per jaar kan je écht veel doen.
140 euro subsidie per krantenabonnement. Dat betaalt u elk jaar. Ongeveer de helft van een jaarabonnement op een Vlaamse krant. Hoezo, u bent niet geabonneerd? U volgt enkel het nieuws online, of via VRT-radio of televisie? Of u gaat gewoon bij een krantenwinkel om uw dagelijks nieuws? Jammer hoor, u betaalt mee aan die subsidie van pakweg uw buurman die wel abonnee is.
Kranten: 200 miljoen, VRT: 290 miljoen
Papieren media worden zwaar gesubsidieerd in dit land. De federale overheid betaalt Bpost om kranten en magazines gesubsidieerd te bussen. En zo de krantenwinkel te beconcurreren. Zo’n 115 miljoen euro per jaar voor de kranten, 85 miljoen euro voor de magazines. In totaal worden er in Vlaanderen en Wallonië nog steeds zo’n 1,25 miljoen papieren kranten gelezen. Maar dat heeft dus een forse prijs.
Om even de context te schetsen: vandaag hebben de kranten en opiniemakers het over de VRT. Terecht, want jaarlijks steken we met z’n allen 290 miljoen euro in de openbare omroep, net 90 miljoen meer dus dan die subsidie aan de kranten. De VRT zal het met zo’n 9 procent per jaar minder moeten doen. En vooral: de openbare omroep zal zichzelf fundamenteel moeten heruitvinden. Het met minder doen en tegelijk de stap naar de mediagebruiker van de 21ste eeuw zetten: digitaal, veelal mobiel en nu al hevige gebruiker van YouTube, Facebook, Twitter en Whatsapp. En hoe doet de VRT dat zonder de markt te verstoren, zonder privé-initiatief te hinderen? Interessant debat, dat we moeten voeren.
Welk beleid heb je voor 200 miljoen?
Ondertussen blijft het heel stil over die 200 miljoen euro. Vreemd. Want anders dan bij de VRT, waar heel wat maatschappelijke voorwaarden zijn opgelegd over hoe de 290 miljoen besteed moet worden, wordt er geen enkele maatschappelijke of journalistieke voorwaarde opgelegd aan de krantenuitgevers. Dat kan ook moeilijk juridisch-technisch, het is in wezen een contract voor Bpost.
200 miljoen dus, zonder dat er ook maar één woord gezegd wordt over jobs voor journalisten, het behoud van krantentitels of kwalitatieve redactionele projecten. “Hier is uw cheque”, dat noem je niet echt een gezond mediabeleid. Meer nog, het zet elke Vlaamse minister van media voor Jan Lul. Federaal wordt een gigantische smak geld onvoorwaardelijk uitgedeeld, en met de pasmunt van een paar miljoen die Vlaanderen als hefboom heeft voor haar mediabeleid, moet die minister dan gaan praten met de uitgevers over de zoveelste sanering bij de mediabedrijven en de ‘synergie’ tussen redacties (een duur woord voor reporters op straat gooien).
Stel u nochtans voor: wat krijg je allemaal voor zoveel geld? Journalistiek in elk geval héél veel. Een uitgebouwde, stevige redactie in Vlaanderen kost maximum 10 miljoen euro per jaar aan lonen. 20 digitale publicaties om u tegen te zeggen dus… Of 20 Vlaamse ondernemingen die in de media willen innoveren, experimenteren, en daarvoor durfkapitaal nodig hebben. Initiatieven zoals Blendle van Alexander Klöpping in Nederland, Mediapart van Edwy Plenel in Frankrijk of Vox Media van Ezra Klein en The Intercept van Glenn Greenwald. En waarom niet, een Politico voor België, of zelfs een Mashable. Die betaal je allemaal met een handomdraai van die 200 miljoen per jaar. En je hebt nog minstens de helft over. Waanzinnig.
Keiharde lobbying
Zoals Newsmonkey eerder schreef, is het huidige Bpost-contract het voorwerp van een politiek steekspel. Kort samengevat: de Europese Commissie zegt al jaren wat iedereen weet: 200 miljoen steun aan Bpost om kranten te bussen, dat kan totaal niet. Verdoken staatssteun boven de marktprijs. Dus moest de vorige regering de procedure opengooien, en een heuse bieding uitschrijven: vanaf 2016 is het bedelen van de kranten een “vrije markt”. Iedereen mag proberen die taak te doen, in ruil voor de 200 miljoen subsidies, plus 70 miljoen van de uitgevers zelf.
Drie bedrijven willen meedoen: Bpost, AMP en BD. En kijk, net op het nippertje wilde Johan Vande Lanotte (sp.a), de bevoegde minister van Economie, in juli nog een beslissing: van de drie bedrijven die mee willen bieden, zou enkel Bpost in aanmerking komen. Het dossier zit voorlopig vast.
De top van Bpost (die haar nettowinst zwaar zou zien dalen als ze zo’n vet contract zou verliezen), de top van de vakbonden (die spreken van 3.000 jobs die verloren gaan als het contract wegvalt) en de top van de mediabedrijven (die vette subsidie afgeroomd zouden zien), schoten in versnelling: keiharde lobbying is bezig.
Bpost, vakbonden, uitgevers: drie keer foute argumenten
Maar kloppen die argumenten überhaupt? Bpost is beursgenoteerd. Toen via de vakbonden het plan lekte om twee van de drie bieders op het contract eruit te gooien, schoot de beurskoers de hoogte in. Analisten ramen de nettowinst op 6,8 procent. Qua rendement kan dat tellen, maar dus wel met ons belastinggeld.
De redenering van de vakbonden is al even kaduuk. In hun persberichten over het contract hebben ze het letterlijk over “een sociaal bloedbad zoals Ford Genk of Renault Vilvoorde”. 3.000 jobs in het gedrang. Opnieuw, zo’n 66.666 euro subsidies per job dus. Crazy. En bovendien: verdwijnen die jobs dan omdat de economische activiteit in ons land wegvalt? Neen, ze verdwijnen hoogstens bij Bpost en gaan naar een privéspeler. Of de uitgevers betalen meer en maken de krant duurder.
De papieren uitgevers ten slotte maken het echt bont. Via hun lobbygroep De Vlaamse Nieuwsmedia (leuke naam overigens, alsof er geen andere media bestaan dan de kranten) vragen ze nog wat extra: de gedeeltelijke vrijstelling van de bedrijfsvoorheffing voor beroepsjournalisten, zoals die ook geldt voor onderzoekers. Dat vragen ze letterlijk “om meer geld te kunnen vrijmaken voor digitale innovatie”. Nu al krijgen het gunstregime voor btw, op papieren en digitale producten. Geen btw op de krant dus, ook digitaal niet. De sector is overigens zo ‘noodlijdend’ dat De Persgroep pas het Britse Mecom overnam voor 245 miljoen euro. Onder het motto “vragen staat vrij” moet je maar durven.
Aan de Vlaamse en vooral federale regering: graag een mediabeleid met lef
In Franstalig België kan het nog gekker. Daar nam de Waalse intercommunale Tecteo onlangs de krantengroep Sudpresse over. De (door de PS gecontroleerde) overheid geeft er dus kranten uit en krijgt daarvoor opnieuw steun van de overheid. Leuk detail dus: de MR moet in de federale regering mee beslissen over een dossier waar PS-topman Stéphane Moreau (de flamboyante baas van Tecteo) stevige belanghebbende is.
De discussie rond mediasteun en de rol van de overheid verdient een flinke scheut openheid. Ballonnetjes oplaten om al dan niet MNM, de lucratieve en breedpopulaire radiozender van de VRT, te verkopen, zijn naast de kwestie. De essentie is hoe we met z’n allen die 500 miljoen euro die we in media pompen dan, wel willen besteden.
Graag dus daar een wervend project van de nieuwe minister van Media Sven Gatz (Open Vld) en ironisch genoeg vooral van de federale regering. Kies voor innovatie, kies resoluut voor het digitale. Durf een Vlaamse industrie te bouwen rond die creatieve economie. Creëer dat klimaat, in plaats van het tegenovergestelde te doen en oude technologie kunstmatig in leven te houden.