Terwijl de regeringsvorming in een vakantieslaapje zit, beroert Aalst carnaval de politiek. Premier Sophie Wilmès (MR) zette zich daarbij in het hart van de discussie.

Wat gebeurt er precies? Nog meer dan vorig jaar verschenen op Aalst carnaval een aantal groepen, en een aantal losse deelnemers, die heftig de spot hielden met Joden. Dat gebeurde onder massale belangstelling van de nationale, maar ook internationale pers. Het was een beetje double down, na de spot die vorig jaar met Joden gedreven werd, en waar toen een hevige internationale reactie op kwam. Uiteindelijk werd Aalst carnaval geschrapt van de lijst van immaterieel erfgoed van Unesco, maar de reactie van de carnavalsgangers dit jaar was nog heviger.

De details: Het dossier leidt tot politieke spanning, waarbij binnenlandse ambities de internationale kant (de reputatieschade) doorkruisen. En waarbij ook de breuklijn in de huidige periode van regeringsvorming nog eens onderstreept werd: N-VA reageerde fel op premier Sophie Wilmès, nadat die met een communiqué kwam.

• Al vooraf wist iedereen na de editie van vorig jaar dat een herhaling dreigde. Vlaams minister van Inburgering en Gelijke Kansen Bart Somers (Open Vld) had de Aalsterse burgemeester Christoph D’Haese expliciet gevraagd om de carnavalisten ertoe te brengen de Joodse karikaturen achterwege te laten.
• Maar D’Haese (N-VA), die ook vorig jaar niet bepaald kordaat ingreep, riep de carnavalisten enkel op “om niet te kwetsen” maar enkel te spotten.
• Ook in eigen rangen kreeg D’Haese nochtans forse tegenwind. Binnen N-VA zijn er zeker in Antwerpen, waar een sterke Joodse gemeenschap zit die nogal stevig N-VA-stemmers zijn, forse kritiek op de aanpak van D’Haese. Bart De Wever (N-VA) zelf liet daarover z’n ongenoegen vorig jaar duidelijk blijken, maar D’Haese liet betijen.

Wat was er te zien in Aalst? Het moet gezegd, na vorig jaar, was er dit jaar nog veel meer commotie en spot, die aanleiding kon geven tot reacties over ‘antisemitisme’:

• De groep Kalisjekloesjers kwam met hun ‘Klaugmier‘, Aalsters dialect voor Klaagmuur. De leden verschenen als Joodse mieren, wat meteen beelden opleverde die zeer felle reacties uitlokten.
• De groep LDVD koos voor ‘Het Oilsjters Tribunool’: rechters die zich uitspreken over humor. Vooraan de geviseerde groepen staat een grote Joodse beeltenis met opmerkelijk lange tenen.
• Carnavalsgroep De Zwiejtollekes, die vorig jaar met hun poppen het protest uitlokten internationaal, trok opnieuw erop uit met diezelfde afbeeldingen: hoofden met typerende haakneus en pijpenkrullen. De poppen zaten in een schietkraam, samen met andere geviseerde minderheden.
• Daarnaast waren er tal van losse groepen, of zelfs individuele carnavalgangers die het thema kozen en daarbij zeer fel de confrontatie én bijhorende aandacht opzochten.
• Tekenend: Michel Van Brempt, gemeenteraadslid voor Forza Aalst, een afscheuring van Vlaams Belang, zetten een actie op om 2.000 buttons met ‘Jodensterren’ te verspreiden. Hoewel het duidelijke davidssterren waren, “was elke gelijkenis louter toeval”, zo stelde Van Brempt, die nog steeds lid is van Vlaams Belang nationaal. Hij deelde die sterren uit aan cafés en bij carnavalisten.

De reacties: Niet verwonderlijk reageerden een aantal Joodse organisaties zeer fel.

• Het zwaar wegende American Jewish Committee (AJC) vroeg dat de Europese Unie een onderzoek start naar België “in verband met de Joodse karikaturen op Aalst Carnaval”.
• Europees parlementslid Raphael Glucksmann, de lijsttrekker voor de Franse PS in 2018, reageerde zeer heftig: “Joden zijn insecten, insecten met veel geld die de wereld wel controleren blijkbaar, terwijl nazi’s sympathieke mannen zijn waarvoor kinderen applaudiseren en met wie men graag een glas drinkt: welkom op Aalst carnaval in 2020.
• Joël Rubinfeld, de voorzitter van de Franstalige organisatie ‘Ligue Belge contre l’Antisémitisme’ (Belgische Liga tegen Antisemitisme) noemde Aalst Carnaval ‘een schande en een verspilling’.
• Hans Knoop, voorzitter van het Forum der Joodse Organisaties: “De karikaturen zijn nog pijnlijker dan vorig jaar. Toen konden we nog denken dat het misschien niet de bedoeling was om te beledigen, maar nu doet men er nog een schepje bovenop. Dat tart alle verbeelding.”

De reactie van de premier: Zondagavond kwam dan een perscommuniqué.

• “De federale regering is gevoelig voor de reacties op bepaalde praalwagens en carnavalskostuums van de editie 2020 van Aalst Carnaval. Het is niet de eerste keer deze praktijken kritiek krijgen, voornamelijk omwille van de karikaturen van de Joodse gemeenschap”, zo reageerde de premier.
• “Hoewel Aalst Carnaval veel méér is dan dat, doen deze feiten toch afbreuk aan onze waarden en de reputatie van ons land”, zo stelde Wilmès, die zelf Joodse roots heeft.
• “Het gebruik van referenties en stereotypen die gemeenschappen en bevolkingsgroepen stigmatiseren op basis van hun afkomst, leidt tot verdeeldheid. Het brengt het samenleven in gevaar. Zeker als het gaat om bewuste en herhaalde acties.”

Tussen de regels: Wilmès had de zaak al vorige week even met de vicepremiers besproken.

• Koen Geens (CD&V) en Alexander De Croo (Open Vld) hadden dan ook hun fiat gegeven voor het felle communiqué van de premier.
• Daarbij leefde op voorhand ook de bekommernis dat de spot in Aalst internationaal erg veel schade toebrengt aan de reputatie van België: “Hoe kan je geloofwaardig kritiek geven op situaties rond mensenrechten, of schendingen van de democratische regels, als ondertussen in eigen land een soort ‘feest’ wordt georganiseerd, dat als antisemitisch wordt bestempeld in de internationale pers?”, zo is bij een regeringsbron te horen.
• “Dit krijg je gewoon niet meer uitgelegd in het buitenland”, zo stelde een ander.
• Want ondanks dat er een regering in lopende zaken is, met daarbij nog een minderheidskabinet dat amper 38 zetels in de Kamer heeft, speelt België op dit moment een prominentere rol op het wereldtoneel: in de VN heeft het land momenteel een zitje in de Veiligheidsraad. En ook Europees trekt Wilmès mee aan de kar, ze moeide zich dit weekend ook in de discussie over de Europese begroting, waarbij ze pleitte voor solidariteit.

Waarom dit gebeurt: Vooral bij de N-VA grepen ze het communiqué van Wilmès aan om terug te schieten en de premier onder vuur te nemen.

• Er was de reactie van D’Haese, in carnavalskostuum: “Ik heb geen uitlatingen van racisme of antisemitisme gezien. Ik nodig Wilmès uit om te komen kijken, want ik vind haar reactie wereldvreemd.”
• “Een zondagse praalwagen in een provinciestad ‘brengt het samenleven in gevaar’. Al die groteske overdrijvingen, het is precies ook carnaval in de Wetstraat”, tweette Theo Francken (N-VA).
• “Carnaval is het feest van de overdrijving. Een premier doet nog beter“, zo stelde Ben Weyts (N-VA), zelf ook aanwezig in Aalst en uitgedost in een Toyota-kostuum, na z’n uitschuiver over “Corollo’s”, die ministers onwaardig zouden zijn.
• De enige die wat milderde, was Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA): “Censuur is niet op zijn plaats, maar ik wil een appèl doen op het gezond verstand. De carnavalisten zouden zich moeten verplaatsen in wie slachtoffer is van hun spot.”

Om rekening mee te houden? De Franstalige reacties waren daarop dan weer zeer fel.

• “Carnaval werkt bevrijdend, alleen niet als het ook haat en misprijzen met zich meebrengt. Ja aan de spot, maar neen aan de onverdraaglijke antisemitische clichés”, zo stelde Paul Magnette, de PS-voorzitter.
• “Dit geeft een rampzalig beeld van België en van Vlaanderen. De humor van sommigen is echt onbegrijpelijk. Het is tijd dat Unia hier z’n werk doet”, reageerde PS-kopstuk Philippe Close.
• Nog straffer was Ahmed Laaouej, de fractieleider van de PS in de Kamer. “Hier is geen compromis mogelijk: traditie of niet, Aalst carnaval laat antisemitisme de vrije loop. Dat is onaanvaardbaar. De minister van Justitie Koen Geens (CD&V) moet zich een houding aannemen.”
• Ook MR en Ecolo veroordeelden op de strengst mogelijke manier “het antisemitisme in Aalst”.

Waarom dit van tel is: Het is uiteraard handig om een breuk te maken met N-VA, in deze fase van de federale onderhandelingen.

• Zeker de Franstalige partijen drukten daarom het gaspedaal stevig in. Het is uiteraard niemand ontgaan dat het om een N-VA-burgemeester gaat, en dat kopstukken als Francken en Weyts ook reageerden op Wilmès. Maar hoe meer afstand van N-VA kan genomen worden, nadat de PS de afgelopen maanden meer dan 50 keer samen zat met de Vlaams-nationalisten in federale onderhandelingen, hoe beter.
• Opvallend: Open Vld dus federaal helemaal achter het communiqué van Wilmès stond, reageerde de afscheidnemende voorzitter van de Vlaamse liberalen, Gwendolyn Rutten net tegen Wilmès. “Ik raad premier Wilmès aan om eens te komen kijken op Aalst carnaval”, stelde ze aan TV Oost.
• Bij CD&V was voorzitter Joachim Coens dan weer scherper. Hij veroordeelde in een tweet de actie van de Vlaams Belanger om 2.000 Jodensterren te verdelen: “Er zijn grenzen aan de humor. Dit staat los van de stoet en is er los over.”
• Overigens was Coens, of liever z’n jachtmeesters-jas, ook voorwerp van humor in de stoet. “Een regeerink vermen… Amai men Frak”, met die slogan trok een groepje getooid in de typische jas van Coens door de straten van Aalst.

The big picture? Binnenlands gebruik en buitenlandse druk lopen kriskras door elkaar in het dossier ‘Aalst carnaval’. En ondertussen is er wel een nieuwe fase in de onderhandelingen aangebroken.

• Ook dit weekend waren er wat contacten met partijvoorzitters. Maar het is allemaal nog aftastend, zeer vrijblijvend.
• Bart De Wever (N-VA) is daar overigens niet bij: hij is op skireis en postte een foto in z’n zwart-gele outfit boven op een Alpentop in Val Thorens.
• Het Paleis heeft naar verluid de bocht genomen: tijd voor een Vivaldi-constructie, of iets in die buurt.
• Het massagewerk zal vooral bij CD&V moeten gebeuren, die moeten aanvaarden dat de piste om met N-VA te gaan definitief voorbij is. Een aantal kopstukken heeft zich daarbij toch ver gewaagd, en kan niet zomaar overstag gaan.
• Overigens heeft zelfs sp.a dat nog niet helemaal aanvaard: “Paars-geel is dood, maar niet morsdood“, zo stelde voorzitter Conner Rousseau nog vorige week.
• Maar evengoed moet Open Vld z’n stabiliteit vinden, met een nieuwe voorzitter. De kandidaturen daarvoor worden vanmorgen om 10u afgesloten, tenzij zich op het allerlaatst nog een kandidaat meldt, gaat het tussen vier personen:
  • Bart Tommelein, de Oostendse burgemeester, die veruit het meeste ervaring heeft.
  • Egbert Lachaert, de fractieleider in de Kamer en de man die zich als ‘nieuw gezicht’ opwerpt.
  • Els Ampe, Vlaams parlementslid en voormalig Brusselse schepen.
  • Stefaan Nuytten, nobele onbekende, zonder zelfs een lokaal mandaat in Koksijde.

• Vraag is of ze er bij N-VA nog zo in geloven. Geert Bourgeois (N-VA) maakte zich alvast sterk dat N-VA geen schrik heeft van oppositie: “Als men absoluut naar Vivaldi wil gaan, dan is dat voor onze partij het mooiste cadeau. Stop ons in de oppositie en laat ons maar gas geven tegen een regering van stilstand, die geen keuzes durft maken.”
• En ook Jambon duwde in dezelfde richting. “Als er geen coalitie gevormd kan worden tussen PS en N-VA, dan is het inderdaad een cadeau om tegen een linkse regering oppositie te voeren.”
• Beiden gelden als zeer koele minnaars van het idee dat er met de PS zaken te doen vielen. Maar er is ook een sterke andere vleugel binnen de N-VA, die wel degelijk een oppositiekuur naast Vlaams Belang vreest: je kan moeilijk harder zijn dan het origineel.
• Hoe dan ook: Dewael en Laruelle kunnen niet op wonderlijke wijze er plots de N-VA afrijden. Dat zal hoe dan ook nog een zeer goed uitgekiende choreografie vergen, waar CD&V en zelfs Open Vld nu niet klaar voor zijn.