Onze planeet is een nieuwe periode van massa-extinctie ingegaan, zo besluiten drie Amerikaanse universiteiten in een gezamenlijke studie. Volgens Stanford, Princeton en Berkeley verdwijnen gewervelde dieren nu 114 keer sneller dan gewoonlijk. En het kan niet anders dan dat de mens dit keer zelf een slachtoffer wordt.
Het zou de zesde keer in de geschiedenis van onze planeet zijn dat het leven grondig wordt herschikt. De laatste massa-extinctie gebeurde lang voor onze tijd, 65 miljoen jaar geleden, toen de dinosauriërs hun laatste adem uitbliezen. Waarschijnlijk zou een meteoor de aarde toen geraakt hebben, waardoor de levensomstandigheden plots veranderden. Ook de andere momenten waarop soorten massaal verdwenen, waren gedreven door natuurlijke processen zoals bijvoorbeeld een reeks zware vulkaanuitbarstingen.
Maar nu ligt de oorzaak dus niet bij een ramp, eerder bij de mens zelf: ontbossing, stroperij, overbevissing en global warming. “Als dit blijft duren zal het leven op aarde miljoenen jaren nodig hebben om te herstellen, en ook onze eigen soort zal waarschijnlijk snel verdwijnen”, zegt hoofdauteur Gerardo Ceballos. “De kans om er iets aan te doen wordt snel kleiner.”
Evenveel als normaal in 10.000 jaar
Sinds 1900 zijn zeker 400 gewervelde diersoorten verdwenen. De wetenschappers berekenden dat zo’n aantal enkel normaal zou zijn over een periode van 10.000 jaar, maar dus niet 100 jaar. Hele ecosystemen storten zo in en daar zullen wij als mensen ook de hinder van ondervinden. Zo zou de bestuiving van bloemen door bijen binnen drie generaties verloren kunnen zijn.
Paul Ehrlich van Stanford University omschrijft sommige diersoorten zelfs als de echte ‘walking dead’, verwijzend naar de zombies in de tv- en stripreeks. “We zijn de poten van onder onze eigen stoel aan het wegzagen.” Volgens de Internationale Unie voor Natuurbehoud IUCN komen ieder jaar minstens 50 nieuwe soorten dichter bij uitsterving. Ongeveer 41 procent van de amfibieën en 25 procent van de zoogdieren staan intussen op die lijst met bedreigde soorten.
Lemuur
Ook opvallend: vooral grote diersoorten zoals olifanten, neushoorns en ijsberen zijn in acuut gevaar, en dat zou ook kenmerkend geweest zijn voor de grote periodes van uitsterving in het verleden. Maar het volgende slachtoffer zal mogelijk de lemuur worden, want daar is 94 procent van alle soorten momenteel bedreigd, een vijfde is zelfs kritiek bedreigd. Lemuren staan onder druk omdat hun habitat in Madagaskar vernield wordt door illegale houtkap, en er wordt ook op de dieren gejaagd voor hun vlees.
Dit rapport sluit aan bij een studie van Duke University vorig jaar, dat ook waarschuwde voor een zesde periode van massale uitsterving op deze planeet. Alleen waren de cijfers hier nog iets dramatischer en was er sprake van uitsterving die duizend keer sneller verloopt dan normaal – dan is de 114 keer uit deze nieuwe studie nog beperkt. Hun conclusie was duidelijk: er moet dringend intensieve bescherming van diersoorten komen, zonder snelle actie is het een verloren zaak.
Dit zijn de belangrijke periodes waarin het leven op aarde door elkaar is geschud:
1. Laat-Ordovicische massa-extinctie (447 tot 444 miljoen jaar geleden)
De op twee na grootste in onze geschiedenis met twee pieken die honderdduizenden jaren uit elkaar lagen. Het meeste leven bevond zich in deze periode nog in de zee en het waren vooral wezens zoals de trilobieten en de armpotigen die drastisch achteruitgingen.
2. Laat-Devonische extinctie (374 tot 352 miljoen jaar geleden)
Driekwart van alle soorten op aarde zijn in deze periode gestorven. Mogelijk gaat het om een reeks van extincties verspreid over miljoenen jaren eerder dan één gebeurtenis die het leven wegvaagde. Vooral het leven in zee werd andermaal getroffen, en riffen hadden hierna meer dan honderd miljoen jaar nodig om zich te herstellen.
3. Perm-Trias-massa-extinctie – ongeveer 251 miljoen jaar geleden
Dit was een zeer grote, waarbij 96 procent van alle soorten is uitgestorven. Alle levende wezens op aarde vandaag zijn nakomelingen van de vier procent die het wel overleefd heeft.
4. Trias-Jura-extinctie – ongeveer 202 miljoen jaar geleden
Tijdens de laatste 18 jaar van de Trias-periode deden zich twee of drie fasen van uitsterving voor. Er worden verschillende verklaringen voor gegeven: een klimaatverandering, uitbarstingen en de impact van een asteroïde.
5. Krijt-Paleogeengrens – 65 miljoen jaar geleden
Voor ons het bekendste, omdat dit de laatste massa-extinctie was, maar ook omdat de dino’s hiervan het grootste slachtoffer waren. Maar ook andere organismen zijn in deze periode verdwenen.
