“Geweld: het is wreed als agressieve mensen geägiteerd zijn!” Valt je iets op? In één zin worden vier woorden gebruikt die te vaak door mekaar worden gehaald in de omschrijving van de wangedragende mens.
Een warm betoog
In het dagelijkse leven kan je gerust al deze woorden gebruiken ter ondersteuning van je betoog. De toehoorder zal begrijpen dat het er warm aan toe ging. Maar tijdens lessen wordt de vraag gesteld: “Vertel ons wat we moeten doen in die situaties”. Dan is het belangrijk om eerst de verschillen te duiden. Ook is elke opdeling vatbaar voor interpretatie of een andere invulling. Toch zeggen de woorden waar het over gaat. Laten we er geen ruzie over maken. U heeft sowieso ook gelijk.
Het geweld
Eerst was er het geweld, violentia, virtus, la vie, de bron van het leven want sinds er leven bestaat is er nood aan vernietigen en absorptie van ander leven. De hond die een konijn vangt en gruwelijk verscheurt heeft absoluut geen rekening te vereffenen met de langoor maar wil zich voeden. Er gaat geen agressiviteit (zie verder) mee gepaard, enkel geweld. Het konijn wordt grondstof voor verder leven en het geweld is de wijze waarop de grondstof wordt geprepareerd en gesavoureerd. Voor de hond en het konijn zijn het eenvoudige begrippen die ze beiden vatten, tot één van beiden gevat is door de andere.
De mens daarentegen onderscheid zich van de meeste andere dieren door ook te doden (het noemt dan ‘moorden’) zonder noodzakelijk de grondstof tot zich te nemen, zelfs zonder zich noodzakelijk te moeten verdedigen, al is er altijd wel vermeend onrecht in het spel om moord te vergoelijken.
De agressiviteit
Stel je voor dat er nog een tweede hond bij komt. Dan begint zich een ander verhaal af te spelen. Ook die hongerige wil een deel van het voedsel maar de eerste hond zal zijn rug krommen, vervaarlijk grommen, dreigend kwijlen, kortom: zich van zijn indrukwekkendste kant laten zien. Dit ritueel is niet bedoeld om de andere hond te doden en te verorberen maar is gericht om het geweld te symboliseren. Als alles goed verloopt en geen van de honden maakt een inschattingsfout, blijven beiden gespaard.
De overwinnaar van de symbolische strijd kan dan eerst eten en de verliezer van het spel vermoed dat de eerste sterker is. Interessant, want die eerste kan aan de tweede een betere bescherming bieden tegen geweld en samen staan ze sterker dan alleen. Het is het begin van een alliantie zoals we dat ook bij mensen kennen. Niets dan voordelen? Agressiviteit komt dus vaker voor dan geweld, want anders zou de mensheid zichzelf al lang hebben uitgeroeid.
Gezien het overspoelen van de planeet is het overheersende dier, de mens, ongetwijfeld een expert in het symbolisch strijd voeren. Er zijn al twee van vier te vatten woorden duidelijk: Het geweld en de agressiviteit. Vreemd want theoretische experts kunnen uren palaveren over het onderwerp en er niet wijs uit geraken. Praat je echter met hulpverleners, dan duiden zij vanuit hun ervaring direct het verschil.
De agitatie
Het derde te vatten woord is agitatie. Stel je een mens voor die te weinig suiker heeft in het bloed en zich ‘vervelend’ begint te gedragen, of iemand die verward is of zeer bang. Die mens heeft niet de bedoeling om je gericht aan te vallen, je te vernietigen en te savoureren alsof je een konijn bent dat moet geslacht worden. Maar het is mogelijk gevaarlijk want ook daar kan je een behoorlijke verwonding oplopen als de betrokkene toevallig jou oog raakt met een accidentele uithaal.
Jamaar, hoe merk je het verschil?
Het duidelijkste verschil tussen agitatie en geweld detecteer je pas later. Toch is onze spontane reactie op het gebeuren gebaseerd op wat we ervaren. We reageren vaak instinctief. Het is een proces van ‘vallen en opstaan’ om doordacht te leren handelen. Bij geweld tegenover je, waarbij je gericht een blauw oog oploopt, heb je nadien geen zin om te eten, geen zin om veel details te vertellen en al zeker geen zin om nog een gezellig stapje in de wereld te zetten. Je wil met rust gelaten worden, hoogstens je hart luchten en misschien uithuilen.
Bij agitatie heb je ook een blauw oog maar het was een heftige gebeurtenis die men iets beter kan plaatsen, waar men niet noodzakelijk boos over is beseffend dat de andere niet de bedoeling had om je een blauw oog te slaan. De honger is eerder groot en als het lief goesting heeft zeg je niet nee want er is nog energie op overschot.
Ervaring is een pluspunt
Wie ervaring heeft in de omgang met mensen kan tijdens het gebeuren al aanvoelen of het om agitatie, agressiviteit of (potentieel) geweld gaat.Wat doen bij agitatie: Wees niet overmoedig en denk aan je veiligheid. De geagiteerde heeft niet de intentie om jou te kwetsen of te vernietigen maar als je binnen zijn bereik komt zou je toch een blauw oog kunnen oplopen. Er zijn geen gerichte bedoelingen. Misschien kan hulp geboden worden.
Wat doen bij agressiviteit
De andere heeft vooral de bedoeling om zijn eigen veiligheid te garanderen, door zich bedreigend op te stellen, grenzen af te bakenen waar je niet over mag gaan, soms door binnen jou grenzen te dringen als een (gevaarlijk) statement. Laat je niet meeslepen. Het bekendste ritueel is de Haka van de Maori’s. Het is vandaag nog slechts een volksdans maar het was een ‘geweldig’ (pun intended) ritueel om een andere stam op afstand te houden zonder bloedvergieten.
Een andere symbolische uiting is de militaire parade: ‘ons kanon is langer en we zijn met meer soldaten dan jullie dus blijf hier weg’! Bedenking: Weet dat agressie ook bij de andere agressie zal uitlokken, mogelijk ook geweld.Geweld barst uit: De gewelddadige heeft, ten laatste vlak voor de handeling, (iets of) iemand in het vizier en zal toe slaan. Ook al zijn de grenzen met agressie en agitatie niet altijd duidelijk, het zijn verschillende toestanden.
Bij geweld denk je als slachtoffer aan één optie: “veiligheid”. Hoe dan ook. Een eerste reactie is vluchten. Als dat niet kan zie je het slachtoffer vaak terug vechten en soms maak die zich beter zo klein mogelijk om te overleven. Reactie op geweld kan je niet altijd bewust sturen, soms is het sterker dan jezelf. Je aanvaard in elk geval geen geweld en als je het overleeft leg je klacht neer bij de politie want geweld is de dood van het samen leven.
En wat met de wreedheid en andere ziekelijke excessen?
Er blijft nog één pakketje aan woorden, onder de noemer wreedheid, te duiden. Die toestand kent in een andere omschrijving ook benamingen zoals ‘perversie’. Ga er in elk geval van uit dat de wrede/perverse mens de bedoeling heeft om je niet alleen nu te raken, in alle mogelijke vormen, maar ook nog morgen, zelfs zonder dat die aanwezig is. De perverse mens zal er ook plezier aan beleven, of wat die als plezier meent te mogen duiden.
Nog een andere omschrijving is de gevoelloosheid van ’terreur’. Niet dat die woorden exact hetzelfde betekenen maar in de omgang met dergelijke gedragingen is er maar één regel: Hou je er van weg en zoek hulp als je er niet van weg geraakt. Je bent immers een slachtoffer en niet schuldig. De bekendste uitingen zijn pesten, bedreigingen die blijvende angst tot doel hebben, maatschappelijke terreur in al zijn vormen… maar ook oorlogsverkrachting, fysieke vernedering en al het onmenselijke gedrag dat in actiefilms wordt verheerlijkt. Die beleving duiden vraagt nog meer schrijfruimte.
Nuance
Let op tijdens de omgang met agressie, want wanneer de symboliek niet werkt of je eigen agressie zorgt voor een escalatie dan komt er een punt waarop één van beiden niet meer terug kan en uiteindelijk gewelddadig zal worden. Omgang met agressie is wat politiemensen, brandweerlui, verpleegkundigen en andere hulpverleners dagelijks leren. In tegenstelling tot de dogmatische dooddoener hoort het NIET bij de omschrijving van het concept ‘hulpverlening’. Dus als je voelt dat je haren weer eens recht gaan staan,… vraag je dan af wat je werkelijke noden zijn. Misschien ben je eerder bang dan boos, waarschijnlijk ben je ongerust of verwacht je meer duiding. Dan zal de hulpverlener je graag bijstaan.
(Bron : uit eigen lesmateriaal aan hulpverleners)
De groeten van Sjarel Klak blog: sjarelklak.be