Ongeveer 200 miljoen per jaar, zoveel gaat de federale overheid betalen aan Bpost om de papieren kranten te bussen. Dat zegt vicepremier Alexander De Croo (Open Vld) en wordt bevestigd bij N-VA-regeringsbronnen. “Op dit moment is het logisch dat we dat nog doen, media zitten in een fase dat papier en digitaal naast elkaar gebruik worden”, zegt De Croo. Zowel bij Open Vld en N-VA is informeel te horen “dat dit de laatste keer is”. Maar ondertussen pompt de overheid wel 1 miljard in papier de komende vijf jaar, zonder verdere inhoudelijke of journalistieke voorwaarden.
De VRT-hoorzittingen in het Vlaams Parlement zijn volop bezig, zowat iedereen mag daar z’n mening komen geven over de toekomst van de openbare omroep, zelfs kleine digitale spelers. En in de papieren kranten en weekbladen zijn pagina’s gevuld met analyses over de VRT, en hoe de 277 miljoen euro belastinggeld (voor 2015, daarna wordt het minder) wordt besteed.
Ondertussen schuift een ander, budgettair haast even belangrijk mediadossier bijna geruisloos voorbij op federaal niveau: het contract van de postbedeling. Dat lag op 270 miljoen euro per jaar die de overheid Bpost toestak om mee te betalen voor de bedeling van kranten in regio’s die anders veel duurder zouden zijn om de krant ’s ochtends op tijd te brengen. “Het bedrag ligt nu lager, het zal zo’n 200 miljoen per jaar zijn”, zegt Alexander De Croo.
“Van algemeen economisch belang”
De Croo volgde het dossier in de vorige regering als vicepremier van dichtbij, hij was toen vooral bezorgd dat meerdere spelers moesten kunnen meebieden, zodat ‘de markt’ kon spelen. “Het dossier is in de vorige regering door Johan Vande Lanotte (sp.a) in gang gezet, en we werken dat nu af. Het was belangrijk dat iedereen kon inschrijven op de offerte.” De afgelopen dagen bleek dat uiteindelijk alleen Bpost een offerte indiende, de twee andere mogelijke bieders haakten af. Regeringsbronnen wijzen erop dat de prijs, die nu een pak lager ligt, daar voor iets tussen zit.
De vraag dringt zich op of 1 miljard euro belastinggeld, zeker in tijden van tax shift, wel goed besteed is als wissel op de toekomst van het Belgische medialandschap. Maar geen van de regeringspartijen wilde af van de staatssteun, die al jaren bestaat. “Het systeem verzekert bedeling in regio’s die financieel minder attractief zijn. Dat bestaat in andere landen in Europa ook”, zegt De Croo. Naast de liberaal speelt vooral vicepremier Kris Peeters (CD&V) de belangrijkste rol in het dossier, hij is als minister van Economie bevoegd. Hij wijst erop dat de Europese Commissie “de bezorging van erkende dagbladen en tijdschriften als een dienst van algemeen economisch belang” ziet. Met andere woorden: het is geen concurrentievervalsing als de overheid tussenkomt om een deel van die distributie te compenseren. “Het betreft een dienst van ‘last resort’, wat betekent dat deze overeenkomst enkel maar van toepassing is wanneer de uitgever geen andere operator gevonden heeft, of geen beroep wenst te doen op een andere operator voor de bedeling van de kranten of tijdschriften”, laat Peeters nog weten. Van oudsher is de christelijke zuil verdediger van het contract omdat ook een aantal van hun publicaties er van profiteren: onder meer Visie van de Christelijke Mutualiteit.
Nog één keer toekennen, en daarna nooit meer
De Croo wijst erop dat de regering niet enkel voor ‘papieren’ media tussenkomt. “We doen beide, we steunen ook het digitale. Met ons Startup-plan trekken we 50 miljoen euro per jaar uit, onder meer door een tax shelter”, zegt De Croo, ook al geeft hij toe dat dat niet specifiek mediasteun is. “Vandaag zitten we in een fase in de media waarin papier en digital naast elkaar gebruikt worden. Dan is het logisch dat je beiden een duw in de rug geeft. Op dit moment is er die transitie, we zullen moeten zien binnen een paar jaar of dat zo blijft.”
Ook bij N-VA-vicepremier Jan Jambon is zo’n geluid te horen. Woordvoerder Olivier Van Raemdonck: “Voor de kranten is het toch het uitgangspunt om de diversiteit in het landschap zo goed mogelijk te bewaren, zolang de e-ontwikkeling niet honderd procent zit waar ze moet zitten. Er zijn natuurlijk early adoptors in de sector, maar om nu te zeggen dat heel de markt er binnen vijf jaar al zijn, daar zijn we nog niet. Voor de komende vijf jaar kiezen we er dus voor om de titels te ondersteunen die er nu zijn.”
En echt groot is de gretigheid niet, bij het toekennen van dit contract. Bij Open Vld’ers, maar ook bij N-VA’ers is informeel te horen dat het dit keer “echt wel de laatste keer is dat we zo’n contract toekennen”.
Grootste winnaars zijn Het Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws
De 200 miljoen euro overheidsgeld is niet gekoppeld aan journalistieke of inhoudelijke voorwaarden: het gaat om financiële steun puur via de oplage. Papieren producten die dus erg veel via abonnementen thuis geleverd worden, krijgen ook het meeste geld. De grootste titels in aantal abonnementen zijn volgens de CIM van 2014 Het Nieuwsblad (174.000), Het Laatste Nieuws (164.000), De Standaard (70.000) en Het Belang van Limburg (70.000). Die zijn allemaal eigendom van twee bedrijven: Mediahuis of De Persgroep. Voor de magazines zijn dat Knack (84.000), Humo (67.000) en Dag Allemaal (54.000).
Overigens krijgt de papieren krant nog een stevige financiële steun in de rug via de federale kas: het is het enige product waarop geen BTW betaald wordt. Schattingen gaan uit van zo’n 120 miljoen euro die de overheid jaarlijks op die manier misloopt, en die dus steun is aan de diezelfde kranten. Of dat bij een mogelijke BTW-hervorming in het kader van de tax shift ook op de helling komt, is niet duidelijk. “Die discussie moeten we echt nog voeren”, klinkt het in regeringskringen.