De magnetische Noordpool van onze planeet is aan een erg snel tempo aan het verschuiven van Canada in de richting van Siberië. Zo snel dat er moet ingegrepen worden op het World Magnetic Model, dat wordt gebruikt voor allerlei vormen van navigatie. Ondertussen proberen wetenschappers te begrijpen waarom het magnetisch veld zo dramatisch aan het veranderen is. Ze weten het nog niet maar hebben wel een vermoeden.

De aarde heeft een magnetisch veld met twee uiteinden: een zuidpool en een noordpool en is eigenlijk een grote magneet. Dat veld wordt opgewekt door de kern van de aarde, die bestaat uit vast ijzer met daaromheen een vloeibare buitenste laag. Dat het magnetisch veld in beweging is, is wetenschappelijk gezien niet vreemd. Het veld wordt veroorzaakt door vloeibare stromen in het binnenste van de aarde. Die stromen zijn niet constant.

Maar momenteel gaat de verschuiving wel erg snel. Wetenschappers bestuderen de magnetische Noordpool, niet te verwarren met de fysieke Noordpool, sinds 1831. De eerste jaren van onderzoek ging die met zo’n 15 kilometer per jaar richting de Arctische Oceaan. Sinds halverwege de jaren 90 gaat dat sneller en inmiddels verschuift de pool met 55 kilometer per jaar oostwaarts.

Raadsel

Waarom dat gebeurt is nog een raadsel. Een Britse wetenschapper van de Universiteit van Leeds zegt in Nature te vermoeden dat onder Canada op hoge snelheid vloeibaar ijzer verloren gaat, waardoor het magnetisch veld wordt verzwakt. En dat terwijl de twee sterkste delen van het noordelijke magnetisch veld boven Canada en Siberië liggen.

Er moet ondertussen ingegrepen worden in het World Magnetic Model dat wordt gebruikt voor allerlei vormen van navigatie. Van de automatische piloot van een schip tot navigatie op smartphones. Normaal gesproken krijgt dat model eens in de vijf jaar een update, maar nu schuift het magnetisch veld zo snel op, dat wetenschappers eind deze maand een update uitbrengen. De meest recente variant van het model dateert van 2015 en moest het tot zeker 2020 uithouden. Het magnetisch veld schuift zo snel op, dat een dringende update nodig is omdat het model te onnauwkeurig wordt.

Wat niemand weet

De update zou eigenlijk op 15 januari naar buiten komen, maar door de gedeeltelijke ‘shutdown’ van de Amerikaanse overheid is dat uitgesteld tot 30 januari. Amerikaanse en Britse wetenschappers zijn namelijk verantwoordelijk voor het model.

Sommige wetenschappers vermoeden dat het de voorbode is van het omkeren van de magnetische polen van de aarde. Dat is een natuurlijk proces dat een keer in de paar honderdduizend jaar gebeurt. De laatste keer dat het gebeurde is inmiddels bijna 800.000 jaar geleden en toen was er nog geen sprake van enige vorm van menselijke beschaving.

Wat er precies gebeurt als de polen zich omdraaien is trouwens ook niet duidelijk: het is een proces dat vele jaren duurt. Wel kan het leiden tot problemen met onder meer elektriciteitsnetwerken. Ook kunnen dieren, die het magnetisch veld gebruiken om te bepalen in welke richting ze gaan, gedesoriënteerd raken.