Het wordt voorgesteld als de ultieme sanctie. Door de Russische fossiele brandstoffen – die Rusland dagelijks tussen de 600 en 800 miljoen euro opleveren – te boycotten, zou het tij van de oorlog in Oekraïne kunnen keren. Maar voor een Europa dat voor haar brandstoffen sterk afhankelijk is van Rusland, is zo’n beleidskeuze een tweesnijdend zwaard. Daarom kijken de Europese leiders naar een middenweg: zich richten op olie, in plaats van gas, wat voor veel Europese landen van nog groter strategisch belang is.
Maandag zijn de verschillende ministers van Buitenlandse Zaken samengekomen in Brussel om zich voor te bereiden op de Europese top van de verschillende regeringsleiders en staatshoofden aanstaande donderdag. Hoewel Europa sinds de start van de oorlog in Oekraïne er relatief goed in slaagt om zich te verenigen, zijn de hoofdsteden verdeeld over het Russische olie-embargo.
Wreedheden
Er zijn een aantal argumenten om voor het Russische olie-embargo te pleiten. Te beginnen met de voortdurende wreedheden die in Oekraïne plaatsvinden. De stad Marioepol – die een waar no man’s land is geworden – symboliseert de Russische hardheid. De stad is met de grond gelijk gemaakt door Russische bombardementen.
Tot nu toe zijn er volgens de VN al 925 burgerslachtoffers gevallen in Oekraïne. De laatste slachtoffers vielen toen een winkelcentrum in Kiev gebombardeerd werd. Ook in de zuidelijke havenstad Odessa, die eerst lange tijd gespaard bleef van oorlogsgeweld, werd een woonwijk gebombardeerd. Europa is vastberaden om een vijfde sanctiepakket in te voeren die de Russische centrale bank, de roebel, de oligarchen en de Russische bedrijven verder moet treffen.
Angelsaksisch boycot
Bovendien zijn de VS, het VK, Canada en Australië wel al tot een boycot van Russische olie overgegaan. President Joe Biden zal op donderdag de Europese Unie een bezoek brengen. Een toenadering tot het Angelsaksische boycot zou overwogen worden.
Ten slotte is Europa minder afhankelijk van Rusland voor olie dan voor gas. Ten hoogste 27 procent van de olie in Europa komt uit Rusland, tegenover 40 procent van de gas. Bovendien is het makkelijker om alternatieven te vinden voor olie dan voor gas. Hoewel de huidige sancties de Russische dictator Vladimir Poetin nog niet hebben doen buigen, zal het wegvallen van zijn olie-inkomsten een stevige slag betekenen voor zijn oorlogskas.
Tegensancties
Om zo’n drastische beslissingen te nemen is unanimiteit nodig, en zo ver zijn we nog niet. Voor de Oost-Europese landen geldt over het algemeen dat de EU niet streng genoeg kan optreden tegenover Rusland. Maar Duitsland en Italië staan niet helemaal te springen voor zo’n boycot. Het is geen geheim dat Duitsland 55 procent van zijn gas, 52 procent van zijn kolen en 34 procent van zijn olie uit Rusland importeert.
Rusland heeft echter al tegensancties aangekondigd. Mocht de EU op een olie-embargo overgaan, dan zal Rusland de Europese gaskraan dichtdraaien. Zoiets houdt uiteraard ook voor Rusland veel risico’s in, maar afschrikking blijft zijn beste wapen tegen het Westen.
In de tussentijd heeft de crisis de olieprijs opnieuw tot boven de 100 dollar per vat geduwd. De prijs voor een vat Brentolie stond dinsdagochtend op 115 dollar. De Russische vicepremier Alexander Novak zei dat de prijs voor een vat olie zelfs tot 300 dollar kan stijgen als de Russische olie door Europa geboycot wordt.
Pragmatischer plan
Om voorgoed af te kunnen rekenen met Russische fossiele brandstoffen zal Europa op lange termijn nog heel wat werk moeten realiseren met de bouw van hernieuwbare energiebronnen. Duitsland is alvast in Qatar op zoek gegaan naar LNG en naar groene waterstof in de Verenigde Arabische Emiraten. Wat olie en gas betreft is het land echter niet in staat om de Russische productie helemaal te vervangen.
In de tussentijd zijn Spanje, Portugal, Italië en Griekenland dit weekend samengekomen. Die landen willen donderdag een plan op tafel leggen om de stijgende energieprijzen tegen te gaan en de aanvoer voor de komende winter veilig te stellen. Zo’n plan zou iets pragmatischer zijn dan een unilaterale sanctie die de prijzen voor de consumenten tot nieuwe ongekende hoogtes zal brengen.
Donderdag zal gesproken worden over een plafond op de prijzen van de energiemarkt (wat Europa een hoop geld zal kosten). Ook een mogelijke groepsaankoop van gas staat op de agenda, wat lagere prijzen moet garanderen, aangezien de eensgezinde EU dan over een betere onderhandelingspositie beschikt (zoals bij de aankoop van de coronavaccins). Ook de aanleg van strategische voorraden wordt besproken. Ten slotte moeten de besprekingen een betere onderlinge solidariteit tussen de lidstaten opwekken.
De eerste minister van Spanje Perdro Sánchez had maandag al een bijeenkomst met de Belgische premier Alexander De Croo hierover. België is ook overtuigd van het Zuid-Europese voorstel. De Commissie moet donderdag met een goed geolied plan komen. De Europese hoofdsteden, en zeker Brussel, kunnen wel een Europese oppepper gebruiken.
(lp)