Vivaldi doet dapper voort: een nieuwe plenaire meeting moet de trein weer op de rails krijgen, na een onverkwikkende dag met een boze CD&V. Maar de druk op de Vlaamse christendemocraten is immens: in de onderbuik van de partij rommelt het. En ook aan Franstalige kant is de rit niet gereden: stukjes staatshervorming die op tafel komen over Brussel, smaken slecht, onder meer de fusie van de politiezones. Dat zijn overigens maar absolute voorproevertjes voor een echte staatshervorming. En dan is er nog geen woord gevallen over het premierschap …

In het nieuws: Vandaag weer een vergadering van alle Vivaldi-voorzitters.

De details: Preformateurs Egbert Lachaert (Open Vld) en Conner Rousseau (sp.a) moeten na de malaise gisteren vandaag opnieuw een positieve sfeer in de ploeg blazen.

• Much ado about nothing. Kan dat zo’n beetje de hele episode van de Vivaldi-onderhandelingen gisteren samenvatten? Een storm in een glas water dus, een “meer dan ongelukkige samenloop van omstandigheden”. Het is de meer positieve, optimistische lezing van de feiten, die je hoort bij de preformateurs, en waar CD&V gisterenavond ook maar in meeging.
• Die lezing luidt als volgt: na uren hard doorwerken in het team rond preformateur Lachaert, lieten de sherpa’s daar een tekst op zondagavond doorsturen naar de verschillende partijen. In die nota ontbrak een cruciale verwoording over hoe de toekomstige coalitie de ethische dossiers wil aanpakken: dat moest voor CD&V “altijd in consensus” gaan, een toezegging die CD&V-voorzitter Joachim Coens ook mondeling gehoord had tijdens de gesprekken vorige week onder de voorzitters.
• Maar in de tekst ontbrak die passage over “altijd in consensus” beslissen: een “pijnlijke vergetelheid”, zo doet men dat bij Open Vld af. Een medewerker had een vorige versie doorgezet, en Lachaert zelf had de zaak niet meer nagelezen.
• Maar Coens zag dus de tekst, en kon op geen enkele manier de versie die hij onder ogen kreeg verteren. Meermaals probeerde hij Lachaert te bellen maandag. Alleen, die was zelf al in vergadering met z’n eigen partijbureau en kon niet opnemen. Waarna Coens dus boos naar z’n eigen partijbureau stapte, maar onderweg de camera’s tegenkwam, en zo z’n boosheid plots openlijk ventileerde, voor heel de Wetstraat.
• “Wij hebben vorige week duidelijke afspraken gemaakt over een aantal thema’s die we op een bepaalde manier willen opgelost zien, en ik ben er niet helemaal zeker van dat die nog in orde zijn”, zo sneerde Coens, die plots ook weigerde nog een sherpa te sturen naar een technische Vivaldi-meeting in de namiddag.
• Daarop volgde dan spoedoverleg: Rousseau en Lachaert ontvingen Coens, om de zaak te sussen, en elke verwarring over de teksten uit te klaren. “Het is duidelijk dat Coens erg gevoelig is op dit thema van abortus, dat is iets persoonlijk. Het is dan uiterst stom dat net daar een fout in de tekst kruipt, we hebben dat vanmiddag onmiddellijk kunnen rechtzetten”, zo was in kringen rond de preformateurs te horen. “Maar heel die passage met de pers had kunnen vermeden worden.”
• Hoe dan ook: de boodschap achteraf was duidelijk. “De plooien zijn gladgestreken”. ’s Avonds laat ging dan overigens toch de technische meeting van de sherpa’s door.

De essentie: Er is toch iets meer aan de hand dan een vergissing in de nota.

• Het conflict gisteren legde pijnlijk bloot hoe kwetsbaar CD&V vandaag zit. Voorzitter Coens, die uiteindelijk in z’n eentje de bocht nam naar Vivaldi vorige week, door naar de studio’s van Terzake te trekken en daar het ‘Avanti-project’ te gaan verdedigen, staat onder grote druk, intern.
  • Het is een publiek geheim dat aan de top, met Hilde Crevits (CD&V) en ook Koen Geens (CD&V), er geen grote fans van Vivaldi zitten. Maar uiteindelijk steunen zij wel de voorzitter, het is zijn prerogatief om de knoop door te hakken.
  • Daaronder zit wel een brede laag, vooral Vlaamse Parlementsleden, die zeer grote vragen heeft bij de huidige aanpak, en die hamert op het Vlaams regeerakkoord. Daarin staan, onder meer over activering van niet-werkenden, maar ook over justitie, zeer felle passages ten opzichte van het federale niveau. Voor hen blijft Vivaldi zeer moeilijk te slikken.
  • Maar voor Coens misschien wel het belangrijkst: de CD&V-burgemeesters. Die communiceren gezamenlijk in een WhatsApp-groep, en daarin was de afgelopen dagen forse kritiek te horen. De burgervaders gelden als de beste “vinger aan de pols” van Vlaanderen, en de geluiden zijn absoluut niet enthousiast over Vivaldi, en het “aan de kant zetten van N-VA”. Niet toevallig zitten een pak van die burgervaders lokaal in coalitie met N-VA-schepenen, die ideologisch niet ver van CD&V zitten.
• Zeker die laatste groep zorgt dat Coens dus tegenwind krijgt: de CD&V-voorzitter, die als burgemeester van Damme ook in de groep zit, begon de afgelopen dagen zelf te communiceren in de WhatsApp-groep, om daar toch z’n zaak te verdedigen.
• Dat vervolgens op het partijbureau maandag Coens zo zichtbaar boos was, en dat ook ventileerde, deed alle neuzen wel in dezelfde richting gaan: CD&V gaat zich niet laten doen, wil onder geen beding het “vijfde wiel aan de wagen” van paars-groen zijn.
• Maar ‘operatie-Avanti’, waarbij de CD&V-voorzitter probeerde om het project van Vivaldi te herdopen, lijkt ondertussen alvast marketingtechnisch mislukt: niemand neemt echt de nieuwe naam over, Vivaldi blijft in zwang. Het lijkt een pietluttigheid, maar geen onbelangrijke symboliek voor de christendemocraten: het moest net onderstrepen dat dit toch een ‘ander’ project wordt dan voorafgaande pogingen.
• Maar ook inhoudelijk is er meer aan de hand dan enkel frictie over abortus. In CD&V-kringen was gisteren te horen dat het om een “viertal punten” ging, die in de nota niet naar behoren waren verwoord. Zo blijft de staatshervorming, en ordentelijke garanties daarover, een belangrijk stokpaardje voor CD&V.
• De felle uithalen van Coens zelf, op het partijbureau gisteren, legden ook zonder pardon het wantrouwen bloot, dat heerst in CD&V-kringen over hoe die toekomstige coalitie zal functioneren:
  • Technisch gezien is CD&V nét mathematisch nodig, of nét niet: de paars-groene partijen hebben 75 zetels samen. Maar de manier waarop DéFI nu constant haar twee zetels aanbiedt, laat weinig illusies: bijna dagelijks biedt François De Smet, de DéFI-voorzitter, publiek z’n zetels aan, om CD&V aan te vallen, zeker over een staatshervorming.
  • En ook over abortus, het andere stokpaardje, heerst er scepticisme: een “wetenschappelijke commissie” in de Kamer, wat is dat netto precies waard? “Je weet dat de paars-groenen die ambities helemaal niet opgeborgen hebben. Lachaert zelf diende trouwens dit voorstel in, destijds in de Kamer”, zo is in CD&V-kringen te horen.
  • Dat de tekst dus, al dan niet door een menselijke fout, een aantal standpunten van CD&V manifest niet respecteerde, was voor een aantal CD&V’ers gisteren “het bewijs” dat de andere, paars-groene, partijen bij de minst mogelijke opportuniteit de zaak gaan belazeren.
• De woorden van Georges-Louis Bouchez (MR), enkele weken geleden, toen het ook over abortus ging, zinderen nog steeds na: “Wat zal de CD&V dan wel gaan doen, de federale regering verlaten misschien? Een beetje serieus blijven.”
• Komt daarbij dat Vlaams Belang gisteren ongenadig duwde, daar waar het pijn doet: ze kwamen met een actie om te onderstrepen dat CD&V “de dweil van de Wetstraat was“. Ook al konden Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en co onmogelijk de timing van Coens’ kwaadheid over de teksten voorspeld hebben, het zat er wel recht op.
• Zo blijft het voor Coens absoluut noodzakelijk om een grote trofee binnen te halen in de hele Vivaldi-dans. Vandaar ook de claim op de Zestien, die de afgelopen dagen steeds luider klonk, inclusief de redenering dat CD&V in stemmen “de tweede partij is in Vivaldi”. Met een woelige achterban en twijfelende burgemeesters zou de hoogste prijs een serieus zoenoffer kunnen zijn, op het partijcongres dat straks de zaak moet goedkeuren.

The big picture: De breuk tussen CD&V en N-VA heeft grote gevolgen voor heel het landschap.

• Tussen voormalige minnaars blijft er altijd iets speciaals hangen. Dat geldt zeker voor ex-kartelpartners CD&V en N-VA. De koers van N-VA de afgelopen jaren, om de “CSU van Vlaanderen” te worden, een conservatieve beleidspartij met de sterke focus op de regio, bracht beleidsmatig de troepen van Bart De Wever (N-VA) erg dicht bij die van CD&V.
• In zowat elk beleidsproject, of het nu lokaal, Vlaams of zelfs federaal was, CD&V was de eerste logische partner van N-VA. Omdat die laatste zowel lokaal als regionaal marktleider is, zette dat CD&V vaak in een comfortabele positie, om blijvend van de macht te kunnen genieten.
• De spanningen binnen onder meer het Zweedse regeringsproject legden eerder bij CD&V een breuk bloot, dan binnen N-VA: de linkervleugel, met een reeks jonge, stedelijke parlementsleden die erg verbaal zijn op sociale media, maar onderhuids ook met grote reserves bij de van oudsher sterke christelijke zuil, kreeg het steeds moeilijker met de ‘harde’ N-VA.
• Daartegenover staat een grote landelijke vleugel, een meer conservatieve CD&V, die zich erg verwant voelde, en voelt met de N-VA. Die ziet nu een kloof ontstaan, waarbij de ‘nauwste partner’ onherroepelijk wegdrijft op een veel donkerdere koers.
• De N-VA lijkt nu in het stof te bijten, maar kijkt vooral met lede ogen naar de toekomst. Het hele Vivaldi-project federaal steekt N-VA en Vlaams Belang onherroepelijk samen in oppositie, maar zet ook het cordon sanitaire verder onder druk. Dat was in naam al grotendeels opgegeven door de partijtop, in praktijk nog helemaal niet.
• Maar in 2024 heeft de N-VA-top, wie dat dan ook mag zijn, weinig tot geen verhaal meer, om nog langer coalities af te houden, zeker op gemeentelijk vlak, maar evengoed Vlaams. Dat kan erg verstrekkende gevolgen hebben voor de christendemocraten, die geprangd gaan zitten tussen verschillende blokken.
• Opvallend genoeg was het altijd Coens z’n diepste overtuiging, zelfs voor z’n aantreden als voorzitter, dat Vlaanderen onherroepelijk naar een “herverkaveling” van het politieke landschap ging. De huidige CD&V-voorzitter zag daar altijd een rol van betekenis voor “een centrum”, maar daarbij werd toch meermaals gelonkt naar N-VA, of toch minstens “de respectabele kant” van die partij.
• Een keuze voor Vivaldi lijkt de slinger alvast meer naar links door te laten slaan. Maar geldt dat dan voor heel de partij? Het is die vraag die op langere termijn grote druk zet op CD&V.
• En hoe dan ook staan zowel Open Vld als sp.a aan de drempel van een naamsverandering, een vervelling van vorm en presentatie: dat kan alvast een stevige trigger worden, om straks effectief het landschap te hertekenen.

Om rekening mee te houden: Communautair zit het nog absoluut niet snor met Vivaldi.

• Het is La Libre die ermee uitpakte: een aantal hervormingen voor Brussel, die in de nota van Lachaert zouden zitten.
• Het gaat om twee oude eisen van de Vlaamse partijen, die de afgelopen jaren geregeld opdoken:
  • Een fusie van de zes politiezones in Brussel, of toch op z’n minst één politiecommando. Een oud zeer, dat opeenvolgende Vlaamse ministers van Binnenlandse Zaken hebben aangeklaagd, en wat alle Vlaamse partijen willen. Maar aan Franstalige kant wil men er niet van weten.
  • De tweetaligheid van al het Brussels personeel. Op papier moet dat, of moet er minstens altijd een Nederlandstalige aanwezig zijn om de functie te kunnen uitoefenen. In de nota van Lachaert wordt dat in praktijk afgedwongen, wat nu dus niet het geval is.
• Uiteraard reageerde toekomstige oppositiepartij DéFI, de verdediger van de Franstalige belangen in en rond Brussel, als door een horzel gestoken: “Men begint al met allerlei communautaire concessies te doen voor CD&V in Vivaldi, op de rug van de Brusselaars. Zeer onrustwekkend.”
• Dat de twee, kleine, communautaire aanpassingen al onder vuur liggen, belooft niet veel goeds. CD&V hoopt inderdaad, zowat als enige in Vivaldi, om een heuse staatshervorming op gang te brengen, met twee bevoegde ministers die de zaak grondig moeten voorbereiden, maar ook een aantal zaken “die geen tweederdemeerderheid nodig hebben”, nu al te regelen.
• Daarbij stak Coens afgelopen weekend ook de hand uit naar N-VA, waarvan ze graag zouden zien dat die aanschuift: alweer een teken dat men de band met De Wever en co niet wil doorknippen. Maar daar kreeg Coens een beet terug: voor de N-VA-voorzitter is het nu al duidelijk dat heel die staatshervorming voor Vivaldi een slechte poppenkast is, waar zij niet aan gaan meedoen.

Wat nu? Een doorbraak over het leiderschap zou veel kunnen doen.

• Vorige week leidde het nog tot een pijnlijke clash, die daarna openlijk op straat belandde: wie neemt het leiderschap in deze ploeg? Die zaak blijft boven heel de formatie hangen, omdat er maar niet getrancheerd kan worden.
• Maar dat kan ook een opportuniteit vormen: eens er een akkoord kan gevonden worden over wie het leiderschap neemt, zou dat meteen eindelijk wind in de zeilen kunnen geven voor Vivaldi. Een scenario waarbij Lachaert en Rousseau al sneller het stokje doorgeven, wordt dan ook niet uitgesloten: eens er een formateur is, kan die de zaken snel in handen nemen.
• Het is gebruikelijk dat pas op het allerlaatst echt de posten worden verdeeld. Maar met de keuze van een formateur wordt alvast op het premierschap een serieuze optie gelegd, en dan kunnen de andere partijen ook beginnen puzzelen over het aantal ministerposten.
• Vraag is of dat vandaag al kan aangesneden worden, na de felle verklaringen van sommigen nog dit weekend. Zo plakte Bouchez plots een “70 procent kans” op een verdere loopbaan voor Sophie Wilmès (MR) als eerste minister.
• De verwachting is dat dergelijke ‘cruciale meeting’ eerder op donderdag zal vallen: aan de vooravond van een nieuw bezoek aan de koning, dat Rousseau en Lachaert in hun agenda hebben staan.

De moeite om te doen: Duid zelf uw eerste minister aan, en maak meteen uw regering.

• Het is toch veelzeggend, in de huidige discussie die Vivaldi in de ban houdt (wie krijgt de postjes?) doet de Franstalige omroep RTBF haar duit in het zakje. De jongens van RTBF bouwden zowaar een eigen online tool, waarbij iedereen naar believen zijn eigen regering mag en kan samenstellen, inclusief de premier. Voor elke liefhebber van het circus toch een must, om het eens zelf te gaan proberen.
• Een paar inhoudelijke bedenkingen wel, als u straks de tool uitprobeert:
  • De RTBF gaat uit van een verdeling van 7 Vlaamse ministers en 7 Franstaligen. Zeker is dat helemaal niet, maar de kans is wel groot.
  • De premier ’telt’ voor de RTBF niet mee, bij bovenstaande verdeling. En ook de posten van Kamervoorzitter en zeker Europees Commissaris worden niet meegeteld bij de verdeling zoals de tool die nu doet: het is gewoon een premier en twee keer zeven ministers aanduiden. In praktijk tellen die posten uiteraard mee: het geeft dus wat een fout beeld van hoe de krachtsverhoudingen echt zijn.
  • Van staatssecretarissen is hier geen sprake. In praktijk zullen die er wel zijn.
• Een paar bedenkingen, qua namen:
  • De vier namen van kandidaat-premiers zijn logisch: Paul Magnette (PS), Koen Geens (CD&V) en Alexander De Croo (Open Vld) zeker. Omdat de MR de Europees Commissaris levert, zijn de kansen van Sophie Wilmès (MR) toch zeer klein.
  • Zeker de lijst namen van de PS is interessant: de RTBF heeft toch goede banden met de grootste Franstalige formatie. Dat onder meer Laurette Onkelinx (PS) en Rudy Demotte (PS) daar weer in opduiken, is opvallend.
  • Bij de MR is de naam van de Brusselaar David Leisterh het opvallendst: met zeven huidige ministers dreigen velen naast de boot te vallen. Zeker omdat Wilmès toch zeker aan boord blijft: één plaats van de twee is al zeker bezet.
  • Bij Ecolo opvallend: Zakia Khattabi wordt met stip genoemd. Het zou wel eens goed kunnen dat zij haar ‘rehabilitatie’ krijgt, via een ministerpost.
  • Bij CD&V de evidente namen, al zet de RTBF ook Joachim Coens zelf in de lijst. En zelfs Hilde Crevits duikt op, net als zowaar Nahima Lanjri.
  • Bij Open Vld weinig creativiteit: namen als Philippe De Backer en Maggie De Block in de lijst, ook al kondigden die (zo goed als) hun afscheid aan. Zowaar wel Tim Vandenput, een Kamerlid dat geldt als backbencher.
  • Bij sp.a nog meer onzin in de lijst: namen als Bruno Tobback, Ben Segers, Freya Van den Bossche en Johan Vande Lanotte komen echt niet in aanmerking.
  • Bij Groen wel een logisch lijstje, met Kristof Calvo met stip op één. Opvallend: ook Meyrem Almaci in de lijst.

Hard tegen hard: De Europese Unie en de UK staan neus tegen neus.

• Een zaak die, zeker in Vlaanderen, velen aanbelangt: de brexit. Het is vandaag de start van de achtste ronde van besprekingen, Michel Barnier reist naar London vandaag. Daar wordt het een felle ontmoeting met Boris Johnson, de Britse premier.
• Die dreigde immers de afgelopen dagen niet alleen over een harde brexit volgend jaar, maar zelfs om het huidige akkoord met de EU op te zeggen. Daarover is Barnier zeer duidelijk: “Johnson gaat moeten respecteren wat hij al ondertekend heeft”.
• Maar het hele opbod ziet er erg slecht uit voor de Belgische economie, die na de coronacrisis een nieuwe klap zou kunnen missen als kiespijn. Alleen: in het Europese debat spreekt de Belgische eerste minister, en de minister van Buitenlandse Zaken. En zowel Sophie Wilmès als Philippe Goffin, beiden van MR-signatuur, liggen duidelijk veel liever op de harde Europese koers, samen met onder meer Angela Merkel en Emmanuel Macron, dan dat ze aandringen op een onderhandelde oplossing met de Britten. Die laatste koers zou men in de Vlaamse regering veel liever zien: alles behalve een harde brexit, is daar de lijn.
• Afwachten dus wat de gesprekken brengen, maar het opbod aan Britse kant, waar de leidende politici afgelopen weekend allerlei stoere verklaringen aflegden, belooft alvast niet veel goeds.