Komen de Chinezen nu of niet? Die vraag hangt boven energiebeheerder Eandis. Die wil geld ophalen, en het Chinese staatsbedrijf State Grid kwam met het meeste geld over de brug. De meeste gemeenten, die eigenaar zijn van Eandis, zijn voorstander. Maar de kritiek zwelt aan, en Vlaams minister van Energie Bart Tommelein (Open Vld) gooit er nu z’n vol gewicht tegenaan om de instap van China tegen te houden.
Volgende week maandag is de deadline voor de Chinezen. Dan moet 75 procent van de Vlaamse gemeenten “ja” gestemd hebben om de deal goed te keuren. Vandaag zitten de voorstanders van State Grid nog mooi op koers. Tenminste op papier: van de 160 gemeentes die al gestemd hebben in hun eigen gemeenteraad, waren er slechts 7 tegen.
Maar schijn bedriegt. Sinds de laatste paar weken is er steeds meer kritiek gekomen op de deal. En dit weekend is daar een heel prominente stem bij: de Vlaamse minister van Energie Bart Tommelein (Open Vld).
Eandis heeft geld nodig, om in het energienetwerk te kunnen blijven investeren. Daarbij leken de Chinezen veruit de beste bieder: ze willen 830 miljoen euro betalen voor 14 procent in Eandis. Dat is daarmee op papier meteen bijna vijf miljard waard, een belachelijk hoge prijs. Ze klopten zo de andere bieders, het Nederlandse pensioenfonds APG en het Australische pensioenfonds AustralianSuper/IFM, met ruim 40 procent meer.
Wel héél veel macht voor maar 14 procent aandelen
Waar zit dan de adder onder het gras in de deal? Wel, de kleine lettertjes zijn erg gunstig voor de Chinezen. Plus ze krijgen, drie zitjes in de raad van bestuur waarvan één ondervoorzitter en een lid én een waarnemer in het strategisch comité, het HR-comité en het auditcomité. Een hele boterham, die je normaal nooit geeft aan een aandeelhouder van ‘maar’ 14 procent.
De deal hangt al jaren in de lucht, en nooit is er echte kritiek geweest. Dat die pas nu komt, op het allerlaatste moment, smaakt dus wat wrang. Een pak gemeenten zit immers gewoon op het geld te wachten, en heeft weinig tot geen visie op het langetermijnbeleid bij de netwerkbeheerder. Hun mooie rendement van 4,5 procent per jaar mag niet in gevaar komen, de rest is eigenlijk bijzaak.
Maar Groen is de laatste maanden serieus beginnen stoken. Niet abnormaal, als je weet dat de Chinezen grote voorstanders zijn van kernenergie. In China is het bedrijf bezig een hele sliert kerncentrale te bouwen, en recent hebben ze ook in de UK een groot contract gewonnen. Vraag is of die deal in het Verenigd Koninkrijk uiteindelijk de Eandis-deal niet op de helling zou zetten via Europa. De Europese Commissie is bijzonder streng geworden over de Europese energiemarkt: tegelijk producent en distributeur zijn kan niet. Een kerncentrale bezitten op een paar honderd kilometer van het Belgische netwerk, lijkt onmogelijk.
Gent, niet toevallig een stad waar Groen mee in de coalitie zit, was één van de eerste steden die tegenstemde. Maar ondertussen gaat het verzet breder: andere steden zoals Sint-Niklaas stemden ook tegen.
Tommelein met beleggerslogica: wie krijgt tegenwoordig een rendement van 4,5 procent?
En nu gooit Vlaams minister Tommelein z’n vol gewicht tegen de deal. Strategisch niet slim, zegt hij. De minister mikt veeleer op een beursgang, waarbij niet de Chinezen maar de Vlaamse belegger die 4,5 procent rendement per jaar zouden krijgen. Niet zo gek, als je weet dat vandaag tegenwoordig het rendement op veel beleggingen veel langer is.
Daarvoor zou er eerst een nieuw Vlaams decreet moeten komen: nu verbiedt de Vlaamse wetgeving een beursgang voor Eandis. Maar dat wil Tommelein aanpassen. Want z’n redenering is duidelijk: als Eandis straks die rendementen van 4 tot 5 procent per jaar wil garanderen, kan het goed zijn dat de energiefactuur van de Vlamingen weer omhoog gaat. Dan kan je veel beter iedereen die wil via een beursgang daarin laten participeren.
En hij legt als ex-staatssecretaris voor Privacy ook een ander argument op tafel: de big data. De Chinezen hebben nu eenmaal een heel andere notie van hoe ver de overheid zich mag moeien met data van burgers. En laat Eandis via z’n slimme meters in de huizen van Vlaamse consumenten toegang hebben tot héél veel data. Dat laatste argument wordt van tafel geveegd door de voorstanders van de deal: de Chinezen hebben helemaal geen toegang tot die data, zo stellen zij.
Vraag is wat de gemeenten nu gaan doen: want Tommelein heeft uiteindelijk niet de macht om effectief ‘neen’ te zeggen, dat moeten de Vlaamse gemeenten zelf doen. Maar vanuit Open Vld zal de druk op al haar gemeenteraadsleden nu wel groot worden. En ook het management van Eandis zelf zit met een stevige uitdaging: een deal waren jaren aan gewerkt is, staat nu stevig onder druk. De kans is dus erg groot dat de Chinezen er alsnog naast gaan grijpen.