Waarom blijven luchtvaartmaatschappijen toch over conflictzones vliegen? Het is een vraag die de afgelopen uren misschien al wel miljoenen keer is gesteld. Het antwoord: geld, wat anders? Rond Oekraïne vliegen kost tijd en geld, iets wat carriers de afgelopen jaren niet op overschot hebben.
Malaysia Airlines vlucht MH17 werd gisteren neergeschoten toen het zich op tien kilometer hoogte in het Oekraïense luchtruim bevond. Op de grond wordt daar al maanden zwaar gevochten tussen het Oekraïense leger en pro-Russische separatisten, die de regio Donetsk net zoals de Krim bij Rusland willen laten aansluiten. De afgelopen dagen werden al zeker zes militaire vliegtuigen van het Oekraïense leger in het gebied neergehaald, en toch blijven commerciële toestellen er vliegen. Waarom?!?
Hoewel er door Europese en Amerikaanse luchtvaartinstanties al in april waarschuwingen werden uitgestuurd om erg voorzichtig te zijn in het gebied, werd het luchtruim door Eurocontrol niet gesloten. Tenzij luchtvaartmaatschappijen individueel expliciet aangaven het gebied te willen vermijden, loodsten de luchtverkeersleiders de toestellen over Oekraïne. Dat is voor vluchten uit West-Europa namelijk de kortste en bijgevolg goedkoopste route richting Azië.
[#MASalert] MH17’s flight plan was approved by Eurocontrol, who are responsible for determining flight paths. http://t.co/HUIWQXl7dx
— Malaysia Airlines (@MAS) July 18, 2014
Luchtruim gesloten
Meteen na het incident beslisten de verkeersleiders bij Eurocontrol om alle vluchten onmiddellijk af te leiden om zo het Oekraïense luchtruim te vermijden. Dat is goed zichtbaar op onderstaande kaart. Normaal gezien gaat de vluchtroute vanuit onze contreien over de Oekraïense hoofdstad Kiev in een rechte lijn over Donetsk, en zo voort Rusland in. Sinds gisteren betreden vliegtuigen enkel nog het Oekraïense luchtruim indien ze in het westelijk gedeelte van het land opstijgen of landen. Andere vluchten vanuit Europa richting Azië worden zuidelijker omgeleid, vluchten vanuit het zuiden nemen nu een oostelijkere route.
Maar waarom werd die beslissing niet eerder genomen? Er wordt al maanden gevochten in de regio, en de afgelopen week alleen al werden zes toestellen van het Oekraïense leger neergehaald door de separatisten. Blijkbaar verwachtte niemand dat de passagiersvluchten enig risico liepen, omdat ze hoog genoeg vliegen. Er zijn al eerder vliegtuigen met grond-luchtraketten neergehaald, maar dat was telkens op een lagere hoogte. Ook tijdens de oorlogen in Irak en Afghanistan werd het luchtruim nooit ontweken, hoewel er kilometers lager een grondoorlog woedde.
Kruishoogte
Militaire toestellen vliegen doorgaans op een veel lagere hoogte. Dat maakt het makkelijk om militaire toestellen te onderscheiden van commerciële lijnvluchten. Separatisten hebben doorgaans geen geavanceerd materiaal ter beschikking, en moeten het meestal doen met raketten die vanop de schouder worden afgevuurd. Die kunnen vliegtuigen wel tot op enkele kilometers hoogte neerhalen, maar geen jetliners op kruishoogte. Daarom vlogen er ook al een tijdje geen toestellen meer onder de 9,7 kilometer in die regio.
Er was binnen de luchtvaartindustrie amper iemand die zich ook maar de minste zorgen maakte over een lijntoestel dat op 33.000 voet boven een conflictzone vliegt. In een industrie waar heel wat maatschappijen moeten vechten om winstgevend te zijn, wordt dan ook pas overwogen om een langere en dus duurdere route te nemen indien het echt niet anders meer kan. Nu dus. Spijtig genoeg alleen te laat.