Als Waals minister-president schuift Elio Di Rupo (PS) straks aan bij de federale regeringsvorming, om over het relanceplan te praten, samen met Jan Jambon (N-VA), de Vlaamse minister-president. Maar andermaal klapt de PS nu al de deur dicht, voor de N-VA, maar ook om straks ‘Zweeds’ opnieuw aan een meerderheid te helpen. “De meest destructieve regering voor de sociale zekerheid sinds de Tweede Wereldoorlog.”

In het nieuws: Het is de tweede keer in korte tijd dat de PS de missie van de drie partijvoorzitters van Open Vld, MR en CD&V komt verstoren.

De details: De drie regeringspartijen zijn hun werkzaamheden in alle rust begonnen.

• De drie voorzitters, Georges-Louis Bouchez (MR), Egbert Lachaert (Open Vld) en Joachim Coens (CD&V), werken verder aan hun opdracht. Daarbij focussen ze voorlopig al op de uitwerking van een nota, waarrond inhoudelijk gewerkt zou moeten worden.
• Het zijn de kabinetschefs van Open Vld, Caroline Deiteren, die van MR, Axel Miller, en de directeur van CD&V, Bart Vandenberghe, die voorlopig de pen vasthouden voor dergelijke nota. Maar uiteraard is er ook input van de Zestien, en de vicepremiers van Open Vld en CD&V.
• Vorige week al waren er contacten met de N-VA, en diens voorzitter Bart De Wever. Over de relanceplannen is alvast geen fundamenteel verschil op te tekenen tussen de huidige drie partijen met initiatief, en de N-VA: zeker de liberalen en N-VA zitten op dezelfde centrumrechtse koers. Wel zou iedereen zijn eigen accenten willen leggen.
• Daarnaast zagen Bouchez, Coens en Lachaert ook al de groenen. Maar die meeting leverde niet veel op, Ecolo en Groen konden naar verluidt vooral “constateren dat de drie zelf helemaal niet op één lijn zitten”. Hoe dan ook laten de groenen zich niet verleiden tot experimenten, anders dan hun preferente scenario: een Vivaldi-coalitie. Met andere woorden: de groenen blijven stevig vasthangen aan de socialistische familie. Zelfs nadat die laatsten een minderheidskabinet voorstelden, waar voor de groenen geen plaats was.
• Vermoed wordt dat, eens ze hun basisnota klaar hebben, de gesprekken in een hogere versnelling gaan. Dan kunnen meerdere partijen aansluiten en kan er ‘inhoudelijk’ geschaafd worden.

Opvallend: De PS blijft zich maar roeren, en niet bepaald om het trio te steunen.

• Vanmorgen op de RTBF-radio en ook in de krant Le Soir komt plots Waals minister-president Elio Di Rupo (PS) op het voorplan. Dat is opvallend omdat in de wandelgangen de afgelopen week steeds vaker het signaal kwam dat de voormalige eerste minister voor een meer ‘gematigde’ PS zou staan, een vleugel van de Franstalige socialisten die wel degelijk zou kunnen leven met een coalitie tussen henzelf en de N-VA.
• Maar daar is niets van te merken, in de taal die hij hanteert ten opzichte van het trio en de politieke toestand. Integendeel.
  • “Ik was bijzonder verbaasd (‘éplapourdi‘) toen ik dat trio van partijvoorzitters plots zag opduiken, borst vooruit, triomfantelijk. Als ze slagen, des te beter. Maar het zal niet de PS zijn die het reservewiel komt spelen om dit solide rechtse blok te helpen.”
  • Over de N-VA is hij nog meer afgemeten: “Er zijn contacten geweest, maar wij hebben prioriteiten naar voren geschoven, en geen antwoorden gehad. Met die non-respons heeft de N-VA zelf de deur dichtgedaan.”
  • “Wat zich aftekent met het trio, is onze vrees, is een terugkeer naar de Zweedse coalitie van 2014-2018, de meest destructieve regering voor de sociale zekerheid sinds de Tweede Wereldoorlog. (…) Voor de PS, ik wil daarin zeer duidelijk zijn, is het compleet uitgesloten om zich te associëren met een regering waarin rechts zich opnieuw verenigt.”
  • Met andere woorden: paars-geel, waarbij én N-VA én Open Vld aan tafel komen, is hoe dan ook uitgesloten. Maar Di Rupo ketst zo ook elk idee af dat de N-VA toetreedt tot de huidige ploeg, en anderen, zoals de socialisten, ‘gedoogsteun’ zouden geven aan zo’n minderheidskabinet.
  • De oplossing van Paul Magnette (PS) en Conner Rousseau (sp.a), een minderheidskabinet van de drie klassieke families, socialisten, liberalen en christendemocraten, noemt Di Rupo “een reflectie van de Belgische samenleving“. “Het is dezelfde coalitie als diegene die ik leidde, en waarin de Vlaamse partijen op het eind samen 140.000 stemmen wonnen.”
  • Overigens blijkt hij een zeer lauwe fan van het idee om met de huidige federale regering te gaan praten over een relanceplan, vanuit de Waalse regering. “Ik ben minister-president van een regering met liefst een tweederdemeerderheid. Maar het zou ondenkbaar zijn dat ik zou gaan praten, als ik niet eerst m’n eigen regering had gemaakt. (…) De regering van Sophie Wilmès (MR) heeft welgeteld 38 zetels op 150. En vanaf komende vrijdag hebben ze zelfs geen volmachten meer, ze moeten alles voorleggen aan het Parlement en meerderheden zoeken.”
• Met die uitspraken lijkt de PS geen enkele zuurstof of ruimte te geven aan de onderhandelaars om nog eens te proberen om PS en N-VA samen te brengen in één coalitie. Want niet alleen herhaalt Di Rupo, nu ook on the record, de eis om geen Open Vld bij zo’n paars-gele coalitie te hebben, maar tegelijk zegt hij eigenlijk dat het toch niet gaat met die N-VA.
• Uiteindelijk is de houding van de PS ten opzichte van het trio simpel: probeer maar wat jullie willen, uiteindelijk zal het toch neerkomen op ons voorstel, van een klassieke tripartite. Overigens voegt Di Rupo ook een belangrijke verduidelijking toe aan dat scenario: “Die regering met 71 zetels, die klassieke tripartite, kan werken met het Parlement, met name met Groen en Ecolo, om de noodzakelijke meerderheden aan te dragen. Dat is wat wij voorstellen.”
• Zo komt het PS-voorstel uiteraard wel bijzonder dicht bij een Vivaldi-scenario uit: het enige verschil is dat de groenen (voorlopig?) niet in de regering zitten, maar met gedoogsteun de zaak stutten. “Dat hebben wij uiteraard ook wel al lang gezien”, zo is bij de Vlaamse liberalen te horen. “Men doet niet bepaald veel moeite om het ondoorzichtig te maken.”

De essentie: Het duwt het trio automatisch richting scenario’s waarbij rond de PS gewerkt moet worden.

• Zijn er mogelijkheden waarbij het ondenkbare wel denkbaar wordt: namelijk de ‘incontournable‘ PS toch buitenspel zetten? De groenen weigeren alvast mee te spelen. Zij zijn voor geen enkele formule beschikbaar zonder de socialisten, en willen zich graag als “één blok” vastklikken, wie weet zelfs met vier partijen: PS, sp.a, Groen en Ecolo. Maar zo ver willen de socialisten niet gaan.
• Maar de sleutel ligt daarbij vooral bij twee partijen, niet van de grootste: de sp.a en het cdH. Die laatsten hebben de deur opengezet, om met hun vijf zetels een ‘oplossing’ te bieden. En bijzonder belangrijk daarbij: zelfs een coalitie met N-VA is niet langer uitgesloten. Het is geen geheim dat Maxime Prévot, de leider van cdH, bereid was om bij de Zweedse coalitie te komen, voor de verkiezingen van mei 2019. Maar zelfs versterkt met het cdH haalde de Zweedse coalitie geen meerderheid meer. Alleen: ideologisch zitten ze dus niet zo ver uit elkaar.
• Maar grotere vraag: kunnen de Vlaamse socialisten zich op één of andere manier losmaken van de PS, net nu Magnette en Rousseau een aantal weken aan één stuk intens hebben samengewerkt? “De sleutel ligt bij het mateke“, zo is bij een collega-partijvoorzitter te horen.
• Bij de Vlaamse socialisten laat men niet in de kaarten kijken. Het standaardantwoord volgt telkens: elk voorstel zal op z’n inhoud beoordeeld worden. Met andere woorden: de nota die Lachaert, Coens en Bouchez straks presenteren, die zal dan toch forse tegemoetkomingen moeten doen ten opzichte van de socialistische programmapunten.
• Tegelijk blijft het een politiek toch zeer moeilijke oefening: vragen aan de socialisten om wél deelbaar te zijn, terwijl onder meer de liberalen nu net stoer verklaren dat dat voor hen zeker niet geldt. Immers Bouchez en Lachaert stelden zo’n tien dagen geleden in weekendinterviews nog stoer dat zij “één en ondeelbaar” zijn.
• Hoe dan ook zal er dan een oplossing moeten volgen voor de Vlaamse regering: het lijkt ondenkbaar dat de Vlaamse socialisten wél federaal in een meerderheid stappen, en dan Vlaams niet. Zo ligt een deel van de oplossing ook niet in handen van het trio, maar eerder bij de N-VA en De Wever: het is tussen hem en de Vlaamse socialisten dat een ultieme deal gemaakt moet worden.
• Een andere optie is uiteraard dat de twee, cdH en sp.a, of één van beiden, niet in een coalitie stappen, maar wel ‘gedoogsteun’ gaan leveren: hoe dan ook, met N-VA en deze twee partijen erbij, komen de drie regeringspartijen aan een nipte meerderheid.
• Rousseau heeft de laatste peiling van VTM en HLN onder de arm om zichzelf gesterkt te voelen in komende onderhandelingen: voor het eerst in jaren veren de Vlaamse socialisten op. Dat versterkt mogelijk z’n interne autoriteit om gewaagde stappen te nemen.
• N-VA-voorzitter De Wever was op VTM alvast poeslief voor z’n collega, die hij quasi doodknuffelde op televisie: “Het verrast me niet dat hij het heel goed doet in de peilingen. Het is een fijne kerel, die voor zijn jonge jaren de stiel al goed in de vingers heeft, Hij heeft ook een goede beurt gemaakt tijdens onderhandelingen, en is consequent geweest terwijl anderen dat niet waren.”

The big picture: De verwachtingen rond het trio liggen niet hoog.

• Zo blijft het allemaal een aartsmoeilijke puzzel, waarbij één cruciaal element compleet ontbreekt: vertrouwen tussen de partijen.
• Het feit dat het een trio is, en niet premier Sophie Wilmès (MR) zelf, dat het initiatief heeft, is al meteen het beste bewijs dat de drie regeringspartijen onderling het eigenlijk niet eens waren over hoe de zaak moest worden aangepakt. Open Vld en CD&V vonden, net als werkelijk alle andere cruciale spelers in de Wetstraat, dat Wilmès het nu maar moest doen. Maar Bouchez en de premier weigerden en wonnen het plecht.
• Veel cruciale spelers zien de terugkeer van Bouchez naar de cockpit met lange tanden gebeuren: de MR-voorzitter heeft op korte tijd een reputatie opgebouwd van impulsief, en weinig betrouwbaar.
• Bovendien zijn er bij Bouchez zelf persoonlijke ambities, die hij zelfs niet onder stoelen of banken steekt, om ooit premier te worden. Maar na de laatste peilingen, waarin de naam van premier Wilmès naar nummer één is geklommen in de populariteitspolls, en hijzelf blijft hangen, kan hij over die ambities nu zeker een kruis maken.
• De formule van Bouchez en Coens als informateurs samen, liet binnen CD&V al niet de beste herinneringen achter: discretie leek quasi onmogelijk. De vraag is of dat deze keer anders zal zijn.

Opvallend: De groenen zetten zelf de kerncentrales weer op de politieke agenda.

• Groen en Ecolo blijven poken over de kerncentrales. Deze keer gaat het over potentiële crashes van vliegtuigen tegen zo’n kerncentrale. Het Wenra, de Europese organisatie van nucleaire regulators, waarschuwt voor dergelijke rampen, maar België moet daarvoor een veiligheidskader opzetten, dat rekening houdt met het “neerstorten van representatieve militaire en commerciële vliegtuigen”.
• Kamerlid Tinne Van der Straeten (Groen) waarschuwt in De Morgen. “Er zijn wel centrales die tegen een licht sportvliegtuigje of standaard Boeing bestand zijn, maar zware cargo, dat is nog iets anders. We vragen om zo snel mogelijk aan deze veiligheidseis tegemoet te komen.” Dat zou neerkomen op een vliegverbod boven alle kerncentrales.
• Door het dossier van de kerncentrales en hun veiligheid weer op de agenda te plaatsen, maken de groenen zich meteen wel wat kwetsbaar. Immers, bij de komende regeringsonderhandelingen komt er quasi zeker een lastig debat aan voor Ecolo en Groen.
• Want het is duidelijk in welke richting het energiedebat gaat, dat bleek ook op een hoorzitting begin deze maand in de Kamercommissie Energie. Daar drongen verschillende specialisten erop aan om snel een beslissing te nemen over het openblijven van nog minstens twee kerncentrales na 2025, de voorziene uitstap.
• Zo was Chris Peeters, de CEO van de hoogspanningsnetbeheerder Elia, zeer helder: ofwel komt er een duur steunmechanisme voor nieuwe gascentrales, ofwel moeten na 2025 zeker drie kerncentrales openblijven. Met andere woorden: een pak subsidies (voor bedragen tussen een dikke 600 miljoen tot bijna 1 miljard per jaar volgens de energiewaakhond CREG) om opnieuw gascentrales te bouwen, als we de kernuitstap willen. In het licht van de klimaatopwarming een bijzonder moeilijke knoop dus.
• Steeds meer lijkt de consensus bij de huidige regeringspartijen, net als bij N-VA, om toch die kerncentrales open te houden. Maar gaan de groenen, in een regering, of een kabinet dat ze gedoogsteun geven, die maatregel kunnen slikken? Hoe meer nu tegen kerncentrales gefulmineerd wordt, hoe lastiger om straks een potentieel zeer bittere pil te moeten slikken.

Interessant om te lezen: Een nieuwe Europese studie toont dat Belgen niet bepaald tevreden zijn met de respons van hun regering op de COVID-19-crisis.

• Voor de eurobarometer, een peiling in opdracht van het Europees Parlement, gedaan door onderzoeksbureau Kantar, ondervroeg men 21.000 Europeanen online, in 21 landen. De bedoeling is om de publieke opinie in Europa in kaart te brengen.
• Daarbij onder meer ook de vraag: “In het algemeen, steunt u, of zet u zich af tegen uw regering?” Daarbij scoort België opvallend zwak: enkel in Hongarije, Frankrijk, Bulgarije, Slovenië en Polen geeft men nog minder steun aan de regering. Slechts 8 procent van de Belgen steunt voluit, en 38 procent neigt naar steun. 15 procent zet zich radicaal af, 24 procent neigt naar zich afzetten.

• Maar interessanter: specifiek voor de aanpak van de coronacrisis zijn er ook cijfers. Die zijn een tikje beter. Zo is 8 procent bijzonder tevreden, en nog eens 49 procent eerder tevreden, maar tegelijk is ook 14 procent bijzonder ontevreden, en 25 procent is niet echt tevreden. Daarmee zit België ergens midden in het peloton in Europa. Landen als Spanje, Polen en Frankrijk scoren veel slechter. Maar aan de andere kant van het spectrum is men veel positiever over de aanpak in pakweg Denemarken, Ierland, maar ook Nederland.

Opvallend: De Belgische regering is “niet onder de indruk” van de zoveelste poging van de Duitsers om druk te zetten in het dossier rond Brussels Airlines, al zijn er wel zorgen over de algemene vergadering van Lufthansa.

• Afgelopen weekend doken ze weer op, de doemberichten over Brussels Airlines. Deze keer was het in La Libre, dat de doemscenario’s te lezen stonden: de ‘Belgische’ carrier, met honderd procent Duits aandeelhouderschap via Lufthansa, zou op omvallen staan.
• “Het is een techniek die men nu al weken toepast. Om de zoveel tijd hoor je hetzelfde verhaal, waarbij ze ons blijkbaar denken angst aan te jagen, en iedereen doen geloven dat het ‘om zeep’ is, als wij niet toegeven”, zo klinkt het in regeringskringen. Wij zijn “niet onder de indruk”, zo is te horen. Meteen is men niet van plan om nu plots te gaan handelen, of overstag te gaan.
• Waar men zich wel zorgen over maakt: de toestand bij Lufthansa zelf. Want daar ligt een reddingsplan van 9 miljard euro van de Duitse regering klaar, maar dat moet donderdag door een algemene vergadering van aandeelhouders van Lufthansa raken. In ruil voor die enorme som, krijgt de Duitse overheid 20 procent van de aandelen en twee bestuurders.
• Maar dat is niet naar de zin van Heinz Hermann Thiele, een miljardair die zo’n 15 procent van Lufthansa bezit. En omdat er blijkbaar niet veel andere aandeelhouders zich al registreerden om donderdag te komen stemmen op die algemene vergadering, zou Thiele op z’n eentje de deal kunnen opblazen.
• Vandaag zitten Thiele, het management van Lufthansa en de twee betrokken ministers, de socialistische minister van Financiën Olaf Schulz en z’n christendemocratische collega van Economie Peter Altmeier, samen voor overleg. Dat levert mogelijk een oplossing op, die voor de Belgische dochter cruciaal is.
• “Dat is bijzonder ernstig. Want zonder een redding van Lufthansa, wordt het toch ook bijzonder moeilijk voor Brussels Airlines”, zo is binnen de federale regering te horen. Daar zitten niet alle partijen op dezelfde lijn. De MR is heftig voorstander van een reddingsplan, als het moet zelfs een complete nationalisatie van Brussels Airlines.
• Maar dat is een scenario waar zeker Open Vld voor huivert. CD&V zit wat tussen beide, maar niemand zit te wachten op een terugkeer naar een ‘Sabena-tijdperk’, zoals Georges-Louis Bouchez (MR) wel lijkt te bepleiten.