De oorlog in Oekraïne heeft in meerdere Europese landen het debat over de herinvoering van de dienstplicht opnieuw doen oplaaien. Terwijl sommige landen pleiten voor een vrijwillig systeem, overwegen anderen opnieuw een verplichte militaire dienst.
België, dat de dienstplicht in 1995 afschafte, onderzoekt momenteel een systeem waarbij alle jongeren – zowel mannen als vrouwen – de kans krijgen om op vrijwillige basis een jaar in het leger te dienen. Dit initiatief maakt deel uit van de plannen om de Belgische strijdkrachten uit te breiden van minder dan 26.000 militairen in 2021 naar 29.000 in 2030. Daarnaast wil de regering het defensiebudget verhogen tot 2 procent van het Belgische BBP. Toch zijn er uitdagingen op het vlak van infrastructuur en opleiding, meldt RTBF.
Duitsland en andere landen herzien hun beleid
Duitsland, waar de dienstplicht in 2011 werd afgeschaft, overweegt nu een herinvoering onder leiding van bondskanselier Friedrich Merz. Oostenrijk heeft nog steeds een zes maanden durende dienstplicht voor mannen vanaf 18 jaar, terwijl vrouwen zich vrijwillig kunnen aanmelden.
Andere landen hanteren uiteenlopende systemen: Bulgarije heeft sinds 2007 een beroepsleger zonder verplichte dienst, terwijl Cyprus 14 maanden militaire dienst verplicht stelt voor mannen. Kroatië voerde begin 2025 opnieuw een dienstplicht van twee maanden in, nadat die sinds 2008 was opgeschort. Denemarken verplicht momenteel een militaire dienst van vier tot twaalf maanden voor mannen boven de 18, maar zal vanaf 2026 ook vrouwen onder aangepaste voorwaarden opnemen.
Zuid- en Oost-Europa: tussen verplicht en vrijwillig
Spanje schafte de dienstplicht af in 2001 en koos voor een volledig professioneel leger. Estland verplicht een militaire dienst van acht tot elf maanden, afhankelijk van de specialisatie. Finland heeft een dienstplicht voor mannen tussen 18 en 60 jaar, met een duur van zes tot twaalf maanden, en biedt een alternatief in de vorm van burgerdienst. Vrouwen tussen 18 en 29 jaar kunnen vrijwillig instappen.
Frankrijk, waar de verplichte militaire dienst in 1996 werd stopgezet, biedt nu een vrijwillig programma aan voor werkloze jongeren tussen 18 en 25 jaar, met een focus op beroepsopleiding en werkervaring. Griekenland blijft vasthouden aan een verplichte militaire dienst van twaalf maanden voor mannen vanaf 19 jaar.
Vrijwillige systemen en mogelijke hervormingen
Hongarije, Ierland en Malta werken uitsluitend met vrijwilligers, al kan in oorlogstijd een verplichte oproep mogelijk zijn. Italië schafte de dienstplicht in 2005 af, maar werkt aan een wetsvoorstel om een zes maanden durende verplichte militaire of burgerdienst in te voeren voor jongeren tussen 18 en 26 jaar.
Andere landen herintroduceren militaire verplichtingen. Letland voerde in 2024 een lotingssysteem in voor mannen tussen 18 en 27 jaar, met een optioneel vrijwillig programma voor vrouwen. Litouwen herintroduceerde in 2015 een dienstplicht van negen maanden voor mannen tussen 19 en 26 jaar. Luxemburg schaarde zich in 1967 achter een volledig vrijwillig leger, maar de discussie over een mogelijke terugkeer van de dienstplicht leeft opnieuw in de politiek.
Nederland schortte de dienstplicht in 1997 op, zonder deze officieel af te schaffen. Bij een verslechterende geopolitieke situatie kan de dienstplicht opnieuw worden geactiveerd voor mannen tussen 17 en 45 jaar en vrouwen tussen 17 en 23 jaar. Polen schafte de verplichte dienst in 2008 af, maar plant vanaf 2027 jaarlijks 100.000 vrijwilligers op te leiden.
