Deze week viel alles thematisch weer als een puzzel in elkaar. Eerst zagen we de heftigste aflevering van Radio Gaga in zijn drie seizoenen, daarna het Russische Loveless over twee ouders die ruziën om wie het kind moet nemen bij de scheiding en ook in The Glass Castle staat een nomadische disfunctionele familie centraal.
Loveless: Over ouders die hun kind niet graag zien
De meest recente aflevering van het Canvas-programma Radio Gaga, die zich afspeelde in de gesloten jeugdinstelling De Markt in Mol, zorgde voor een klein mediastormpje. In die aflevering had jeugdrechter Inge Claes immers gezegd dat misschien niet alle ouders kinderen hadden moeten krijgen. De jeugdrechter zei dat ze in haar vier jaar als jeugdrechter al zulke schrijnende situaties had gezien van ouders die niet eens voor zichzelf kunnen zorgen. De rode draad doorheen de aflevering was dan ook dat de kinderen die in de gesloten instelling terecht waren gekomen een schrijnende thuissituatie hadden gekend, een slecht voorbeeld.
Zeggen dat sommige ouders misschien beter geen kinderen krijgen is anno 2017 nog altijd niet politiek correct, maar kijk eens naar Radio Gaga en ga daarna naar Loveless kijken en iedereen zal dezelfde conclusie trekken.
Deze week vragen we om een beetje open minded te zijn, want er is eigenlijk maar één film die tussen alle middelmaat zijn hoofd boven het rietveld laat komen en die film komt uit Rusland. In Cannes won deze film over een koppel dat op scheiden staat en vooral ruziet over wie de kleine (12 jaar) moet nemen de Juryprijs.
Centraal in Loveless staan Boris en Zhenya. Ze willen scheiden, maar hebben ook samen een zoon van 12, Alexey. Zowel Boris als Zhenya hebben al een nieuwe relatie en ze gaan daar zo in op dat ze weinig of geen aandacht hebben voor hun zoon. Zhenya kan haar afkeer voor de jongen niet verbergen en Boris wil ‘m op internaat wegstoppen en daarna het leger in laten gaan zodat hij alvast niet in de weg zal lopen in zijn nieuwe leven. Wanneer Alexey een hoog oplopende ruzie over hem tussen zijn ouders hoort – ze ruziën ook niet bepaald subtiel – is hij ’s ochtends blij dat hij het huis uit kan. Boris en Zhenya gaan zo op in hun nieuwe leven dat ze pas na een dag of twee doorhebben dat hun zoon niet meer is teruggekeerd.
Daarna ontwikkelt zich een soort van Vermist-plot met eigenaardigheden. Zo kan het noch Boris noch Zhenya zichtbaar veel schelen dat hun zoon verdwenen is en ook de politie lijkt zich niet geweldig veel zorgen te maken. Uiteindelijk is het de politie die Zhenya aanraadt om beroep te doen op een vereniging bestaande uit vrijwilligers die gespecialiseerd zijn in het opsporen van vermisten. Een soort Cel Vermiste Personen, maar dan geheel op vrijwillige basis.
Vanaf dat punt wordt de film pas echt schrijnend. Nu wordt het pas echt duidelijk dat de ouders van Alexey geen idee hadden van wie hun zoon was. Hij had één vriend, zo menen ze. Maar wat was zijn naam weer? En hobby’s? Die zal hij ook niet gehad hebben. Ook hebben ze totaal geen idee van de plekken waar hij rondhing als hij niet op school zou zitten. Een grote hulp voor de zoektocht zijn ze nu eenmaal niet.
De vraag is in hoeverre we dit tragische koppel iets kwalijk kunnen nemen. De twee zijn als het ware tot elkaar veroordeeld en – zo zegt Zhenya ergens – “van liefde en geluk ging mijn leven naar pijn en teleurstelling.” Ergens anders zegt ze “Ik heb nog nooit van iemand gehouden.” Wanneer Zhenya een bezoek brengt aan haar moeder zien we ook dat zij niet bepaald liefdevol is opgebracht. Wat bij ons de vraag opriep: is het dan Zhenya’s schuld dat ze niet weet hoe ze liefde moet overbrengen?
Mensen gebruiken mensen in deze film. Ze zijn functioneel, voor het verdrijven van de eenzaamheid, het bedrijven van de liefde of voor het maken van een kind. Maar nergens is er sprake van echte zuivere liefde.
Er schuilt heel veel pijn in Loveless en de titel is dan ook treffend gekozen. De film wordt bevolkt door cynische en verzuurde mensen die ergens werken waar ze niet willen werken en ergens wonen waar ze niet willen wonen. Het meest treffend is misschien nog de scène waarin de nieuwe partner van Zhenya met zijn dochter praat via Skype. Die dochter woont en werkt in Portugal en wanneer haar vader haar vraagt wanneer ze nog eens op bezoek komt, vraagt zij “Waarom zou ik dat doen?” Die scène is Loveless in een notendop.
Een Russische film die maar in een beperkt aantal bioscopen in Vlaanderen geprogrammeerd wordt, we begrijpen dat dat angstaanjagend kan werken, maar Loveless is écht behoorlijk toegankelijk. Vrolijk ga je niet buitenkomen, maar de film zal je wel aan het denken zetten en als je thuiskomt zal je je kinderen – als je die hebt – een stevige knuffel geven.
Loveless is te bekijken in Cartoon’s in Antwerpen, in Sphinx in Gent, Cinema Lumière in Brugge, de Budascoop in Kortrijk en Vendôme en Galeries Cinéma in Brussel.
The Glass Castle:Jammer van die laatste tien minuten
In The Glass Castle zijn de kinderen al niet beter af. De film vertelt het waargebeurde verhaal van Jeannette Mills die jarenlang samen met haar zussen en broer opgroeide bij een waardeloos ouderpaar. De moeder (Naomi Watts) is kunstenares en bekommert zich meer om haar verf dan om haar kinderen, maar het is de vader (Woody Harrelson) die pas echt de sfeer verziekt. Niet alleen verbiedt hij hen om naar school te gaan – de kinderen krijgen boeken om uit te leren – omdat hij vindt dat je moet leren van het leven, maar ook kan hij niet van de drank afblijven, wat meermaals tot penibele situaties lijdt.
De film focust zich vooral op de band tussen de jonge Jeannette en haar vader omdat zij, als enige, op een bepaalde manier toch in haar vader blijft geloven. Wanneer ze zich dan later van hem afkeert (geen spoiler, dit kom je te weten in de openingsscène van de film) doet ook zij dat het hevigst van alle kinderen. Het is jammer dat het verhaal van Maureen, de jongste dochter, onderbelicht blijft, maar vanuit het gekozen vertelperspectief is het wel een te verdedigen keuze.
In het begin lijkt de film erg op Captain Fantastic, een vader die zich al lange tijd heeft afgekeerd van de maatschappij en zijn eigen levensstijl wil opdringen ten koste van alles, dat kennen we. Maar al snel blijkt de situatie in The Glass Castle problematischer. Rex, de vader, sleurt zijn gezin mee van huis naar huis en van staat naar staat omdat hij telkens zijn baan verliest ten gevolge van zijn alcoholprobleem en/of op de vlucht voor maatschappelijk werkers, politie en deurwaarders.
Hoe dieper we de film induiken, hoe meer er ingezoomd wordt op het drankprobleem van Rex. Ook hier ligt er een onfortuinlijke jeugd aan ten grondslag en hoewel in het midden gelaten werd wat er vroeger precies gebeurd is, het is wel duidelijk dat de jeugd van Rex geen fijne periode was.
Aangezien het verhaal zich over heel wat jaren afspeelt en niet iedereen Richard Linklater is, worden voor de kindacteurs verschillende acteurs gebruikt, wat het volledige inlevingsvermogen soms wel wat in de weg staat. Ook Naomi Watts, als de moeder, hebben we al eens met meer inlevingsvermogen en geloofwaardigheid zien acteren, maar Woody Harrelson van zijn kant is dan weer fenomenaal. Hij zet Rex neer als een ongeleid projectiel. Een vader die zijn kinderen graag ziet, maar zijn drank nog liever ziet waardoor zijn kinderen soms dagenlang geen eten in hun maag krijgen. Op bepaalde momenten is hij liefdevol, op andere momenten dreigend en op nog andere gewoon onmenselijk.
Waar we in het voorgaande vaak moesten gruwen door de wreedheid van de vader en de onderdanigheid van de moeder, moesten we in de slotscène gruwen om zoveel zeemzoeterigheid. Plots was alles weer koek en ei en gold de oude leuze “over de doden niets dan goed” terwijl we de vorige twee uur een wrede bullenbak aan het werk hadden gezien.
Maak The Glass Castle 10 à 15 minuten korter en hij laat een krachtige indruk na. Nu blijft vooral het gevoel achter dat het jammer is van die laatste 10 minuten.